3. A wnaiff y Gweinidog roi diweddariad am gynllun Arbed 2 yn Arfon? OQ57712

Diolch, Siân. Mae 742 o gartrefi yn Arfon wedi elwa o welliannau effeithlonrwydd ynni cartref o dan gynllun Arbed 2, ac amcangyfrifir bod hynny wedi arbed oddeutu £300 ar gyfartaledd iddynt ar eu biliau ynni domestig blynyddol.

Diolch yn fawr iawn, ond rydych chi yn gwybod am y problemau sydd wedi codi efo'r cynllun hefyd, a dwi yn diolch ichi am eich cefnogaeth efo hyn cyn belled. Dwi ar hyn o bryd yn helpu—

Bydd yn rhaid i fi dorri ar eich traws, Siân Gwenllian. Rŷn ni'n cael problem gyda'r cyfieithu ar hyn o bryd—

Mae'n mynd a dod. Gallaf ei glywed weithiau, ac nid—

Iawn, fe gymerwn seibiant technegol er mwyn datrys y—. Na, mae hynny'n hollol iawn. Felly, fe gymerwn seibiant technegol byr yn awr.

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 13:58.

Ailymgynullodd y Senedd am 13:59, gyda'r Llywydd yn y Gadair.

Reit, fe fedrwn ni ailgychwyn nawr, a gwnaf i ofyn i Siân Gwenllian i ofyn ei chwestiwn atodol i'r Gweinidog. Siân Gwenllian.

Diolch ichi am eich cefnogaeth efo'r mater yma, achos rydych chi yn gwybod bod yna nifer o broblemau wedi bod yn codi yn fy etholaeth i. Dwi yn dal i helpu nifer o etholwyr efo ceisiadau am iawndal gan y contractwyr neu'r cwmnïau gwarant, ond does yna'r un o'r achosion yma wedi cyrraedd pen ei daith yn llwyddiannus hyd yma, ac mae yna o leiaf pum achos dwi'n gwybod amdanyn nhw yn wynebu sefyllfa lle mae'r cwmni adeiladu a'r cwmni gwarant wedi mynd i'r wal, felly does yna ddim iawndal ar eu cyfer nhw. Er mai cynllun gwahanol sydd wedi achosi problemau yn ardal Maesteg, dwi yn credu bod Llywodraeth Cymru yn mynd i roi cymorth i etholwyr sydd mewn sefyllfa debyg iawn i fy etholwyr i yn Arfon yn yr ardal honno. Cynllun gwahanol ydy hwnna, ie, ond yr un ydy'r egwyddor, sef y dylid rhoi cymorth i bobl lle mae'r cwmnïau adeiladu a'r cwmnïau gwarant wedi mynd i'r wal. Cynlluniau Llywodraeth oedd y rhain; cynllun Llywodraeth Cymru oedd Arbed 2, ac fe gymerodd bobl ran yn y cynlluniau ar argymhelliad y Llywodraeth. Felly, os ydy pobl ardal Maesteg i gael ad-daliad, onid ydy hi'n deg disgwyl i bobl yn fy etholaeth i gael eu trin yn gydradd a'u bod hwythau hefyd yn cael arian er mwyn adfer eu cartrefi?

Diolch, Siân. Mae gennyf rywfaint o gydymdeimlad â'r hyn yr ydych yn ei ddweud, yn amlwg. Fel y gwyddoch, buom yn gweithio gyda Fortem Energy Services, rheolwr cynllun Arbed 2, i adolygu sefyllfa'r holl breswylwyr a elwodd o'r inswleiddio waliau allanol a sicrhau eu bod yn ymwybodol o brosesau unioni lle mae problemau wedi codi. Oherwydd yr hyn y ceisiwn ei wneud yw sicrhau bod pobl yn dilyn camau unioni lle mae'r llwybrau hynny'n dal i fod ar gael iddynt. Felly, rydym yn sicrhau, lle mae'r cwmni'n dal i fod yno, os ydynt ar fai yn y modd y cyflawnwyd y gwaith gosod, mai hwy sy'n talu'r pris am hynny, ac yn yr un modd gyda'r gwarantwr.

Ond rydych chi'n llygad eich lle; i gydnabod sefyllfa deiliaid tai mewn mannau eraill, ar gyfer cynlluniau eraill yn y DU lle nad yw'r cwmni adeiladu a'r gwarantwr ar gael mwyach am eu bod wedi rhoi'r gorau i'r busnes neu am amrywiaeth o resymau cymhleth eraill, rydym wedi cytuno i weithio gyda'r cynghorau yno i ariannu gwaith adferol a pheth iawndal—gwaith adferol yn bennaf, serch hynny—i'r rheini, yn ogystal ag yng Nghaerffili ar gyfer gwaith ym Mryn Carno. Rwy'n fwy na pharod i archwilio gyda chi i weld a fyddai hynny'n rhywbeth y gallem ei ofyn i'r cyngor lleol i weld a fyddent yn hapus i wneud hynny. Ond gallaf bwysleisio ein bod am i bobl fynd ar drywydd yr holl rwymedïau sydd ar gael iddynt drwy'r llwybrau arferol yn gyntaf, a gwn eich bod wedi bod yn gweithio ar hynny. Felly, os ydych am anfon manylion am hynny ataf, rwy'n fwy na pharod i gael sgwrs gyda chi a'r cyngor i weld a oes unrhyw beth pellach y gallwn ei wneud.

Diolch i'r Aelod dros Arfon am godi'r cwestiwn pwysig hwn, oherwydd fel hithau, mae trigolion wedi bod mewn cysylltiad yn rhannu eu straeon trychinebus am y cynllun yn eu heiddo. Weinidog, fe wnaethoch dynnu sylw at rywfaint o'r arian sydd ar gael i gyngor Pen-y-bont ar Ogwr, er enghraifft, a byddwn yn gobeithio y byddai Cyngor Gwynedd am weithio gyda chi ac eraill i gefnogi'r trigolion hynny. Mae'r cwestiwn sydd gennyf yn ymwneud â chynlluniau yn y dyfodol. Fe sonioch chi'n briodol ar y dechrau, rwy'n credu, am y gwersi a ddysgwyd ar gyfer cynlluniau yn y dyfodol. Tybed a ydych chi'n credu bod mwy o rôl i gynghorau ei chwarae yn nodi'r eiddo hyn ac yn cefnogi perchnogion cartrefi ar gyfer cynlluniau tebyg yn y dyfodol.

Rwy'n bendant yn credu hynny. Un o'r problemau a gawsom yw lle'r ydym wedi cael cwmnïau adeiladu bach yn rhoi'r gorau i'r busnes o ganlyniad neu lle mae'r cynllun gwarantu wedi methu. Felly, byddwn yn sicr yn ceisio archwilio cynlluniau gwarantu lle mae'r cyngor yn gweithredu fel y gwarantwr terfynol, ond rydym am fod yn ofalus iawn nad ydym yn trosglwyddo atebolrwydd a risg a ddylai fod ar ysgwyddau'r sector preifat i'r sector cyhoeddus am ddim rheswm, a gadael i bobl beidio â gorfod wynebu canlyniadau. Ni allaf bwysleisio digon ein bod am i bobl ddilyn y llwybrau preifat sydd ganddynt yr holl ffordd i'r pen draw, ac mae gennym nifer o wasanaethau cynghori ar waith i helpu pobl i wneud hynny. Lle mae pobl wedi disbyddu'r llwybr hwnnw, credaf fod yn rhaid cael rhyw lwybr pellach iddynt ei ddilyn er mwyn cael gwaith adferol wedi'i wneud. Fodd bynnag, ni allaf bwysleisio digon mai'r hyn yr ydym yn sôn amdano yw gwaith adferol, ac nid iawndal, oherwydd mae'r rheini'n ddau beth gwahanol iawn. Felly, mae hyn yn golygu rhoi eich tŷ yn y sefyllfa y dylai fod wedi bod ynddi pe bai'r gwaith wedi cael ei wneud yn gywir yn y lle cyntaf, ac mae'n siŵr y bydd rhyw elfen yno'n ymwneud â biliau ac yn y blaen. Rydym yn awyddus iawn i bobl gael eu rhoi yn y sefyllfa honno, oherwydd holl bwynt y cynllun oedd rhoi pobl mewn sefyllfa lle'r oedd eu tŷ wedi'i inswleiddio'n dda a'u biliau tanwydd wedi'u lleihau, a'r hyn nad ydym am ei weld yw tŷ sy'n parhau i allyrru carbon a chreu costau ynni uchel er ei fod wedi elwa o un o'r cynlluniau hyn. Rydym yn edrych yn fanwl ar hynny wrth lunio cynllun Arbed 2 a nifer o gynlluniau eraill yr ydym yn edrych arnynt.

Cwestiwn 4, Natasha Asghar. 

Diolch yn fawr iawn. Mae'n ddrwg gennyf, Lywydd. Diolch yn fawr iawn. Ddirprwy Weinidog, os ydych o ddifrif ynghylch mynd i'r afael â newid hinsawdd a dileu'r oedi mynych ar ein rheilffyrdd—

Mae angen i chi ddarllen y cwestiwn ar y papur trefn yn gyntaf.

Mae'n ddrwg gennyf.

Mae'n iawn.