Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew R.T. Davies.

Diolch, Prif Weinidog—Llywydd, mae'n ddrwg gen i. [Chwerthin.] Dydych chi ddim wedi cael y dyrchafiad eto. Prif Weinidog, mae Rwsia a Wcráin yn cynhyrchu tua thraean o allforion gwenith y byd. Mae Wcráin, yn hanesyddol, wedi cael ei hadnabod fel basged fara Ewrop, ond oherwydd y digwyddiadau ofnadwy yr ydym ni'n eu gweld yn datblygu yn y rhan hon o'r byd, mae cost gwenith, er enghraifft, wedi cynyddu traean, ac mae blaen-farchnadoedd yn dangos pris gwenith yn dyblu. Nid yw'n fater o wenith yn unig, ond gwrtaith a llawer o agweddau sylfaenol eraill ar gynhyrchu bwyd sy'n mynd drwy'r to o ran eu prisiau, ac nid oes digon ar gael. Pa waith y mae Llywodraeth Cymru wedi ei wneud i ddeall yr effaith ar gynhyrchu bwyd yma yng Nghymru, a pha gamau y mae Llywodraeth Cymru yn credu y gall eu cymryd i leddfu rhai o'r pwysau hyn yr ydym ni'n eu gweld ar farchnad fyd-eang?

Rwy'n cytuno, wrth gwrs, â'r hyn y mae arweinydd yr wrthblaid wedi ei ddweud am effeithiau ehangach y gwrthdaro rhwng Rwsia a Wcráin. Mae Rwsia a Wcráin, rhyngddyn nhw, yn darparu tua 30 y cant o allforion gwenith byd-eang. Nid ydym ni mor agored yn uniongyrchol i hynny yn y Deyrnas Unedig â rhannau eraill o'r byd. Yn wir, y rhannau tlotach o'r byd sy'n cael eu hamlygu yn fwy uniongyrchol—daw 90 y cant, er enghraifft, o wenith a ddefnyddir yn Lebanon o Rwsia, tra ein bod ni 88 y cant yn hunangynhaliol o ran gwenith. Ond, bydd prisiau byd-eang yn codi yn y ffordd y nododd yr Aelod gyda'r effaith ar gynhyrchu yn effeithio arnom ni yma yn y Deyrnas Unedig. Daw pedwar deg y cant o gyflenwad potash y byd o Belarws a Rwsia, a daw allforion sylweddol o amonia, a ddefnyddir hefyd wrth gynhyrchu gwrtaith, o'r un rhan o'r byd.

Mae swyddogion Llywodraeth Cymru wedi cynnal dadansoddiad o'r graddau y bydd Cymru yn agored, nid yn unig o ran cynhyrchu bwyd ond pethau eraill hefyd. Mae pris nicel wedi dyblu yr wythnos hon ar farchnad y byd ac mae'n cael ei ddefnyddio mewn diwydiannau sy'n bwysig yma yng Nghymru—sglodion lled-ddargludyddion, ffonau clyfar, cerbydau trydan ac yn y blaen, ac amrywiaeth o bethau eraill. Felly, ein gwaith ni, Llywydd, mae'n ymddangos i mi, yw cynnal yr asesiad gorau y gallwn ni o'r effaith yma yng Nghymru ac yna defnyddio'r cyfleoedd sydd gennym ni i fwydo'r wybodaeth honno i'r asesiad y mae Llywodraeth y DU yn ei wneud. Oherwydd y penderfyniadau allweddol y gellir eu gwneud er mwyn ceisio mynd i'r afael â rhai o'r canlyniadau hyn fydd y cyfrifoldeb a fydd yn cael ei gyflawni orau ar lefel y DU. Rydym ni'n parhau i gael cyfleoedd lle gallwn ni wneud yn siŵr bod y wybodaeth a'r dadansoddiad gorau sydd ar gael y gallwn ni eu darparu o safbwynt Cymru yn cael eu bwydo i'r broses barhaus honno.

Prif Weinidog, dywedodd prif weithredwr Yara, sef cynhyrchydd gwrtaith mwyaf y byd, nad yw'n fater o ba un a fyddwn ni'n dioddef prinder bwyd, mae'n fwy o achos o faint y prinder bwyd hwnnw oherwydd digwyddiadau yn Wcráin. Mae gennym ni Fil amaethyddiaeth yn dod gerbron y Senedd, sy'n cael ei gyflwyno gan y Gweinidog ym mis Ebrill. Newidiodd y ddynameg yn sylfaenol bythefnos yn ôl pan ymosododd Putin ar fasged fara Ewrop. A ydych chi'n gweld o'ch dealltwriaeth o'r sefyllfa bod angen gwneud newidiadau yn y Bil amaethyddiaeth hwnnw? Mae'n Fil amaethyddiaeth a fydd y Bil amaethyddiaeth cyntaf ers 75 mlynedd, a bydd yn llywio cyfeiriad polisi a chymhellion a allai fod ar gael i'r diwydiant amaethyddol yma yng Nghymru i wneud iawn am y gwahaniaeth, er mewn capasiti cyfyngedig oherwydd y màs tir y mae Cymru yn ei ffurfio yn rhan o fàs tir ehangach y gadwyn cyflenwi bwyd fyd-eang. Ond mae'n gyfle pwysig i ystyried y byd newydd yr ydym ni'n byw ynddo heddiw, a bydd y Bil hwnnw yn elfen sylfaenol i wneud iawn am rai o'r gwahaniaethau hyn.

Bydd y Bil amaethyddiaeth, wrth gwrs, yn cefnogi cynhyrchu bwyd gan ffermwyr Cymru, ac mae angen, mae'r Aelod yn iawn, ystyried natur newidiol y farchnad yn hynny o beth. Ond, bydd y Bil amaethyddiaeth hefyd yn gwobrwyo ffermwyr gweithgar sy'n cynhyrchu nwyddau cyhoeddus y mae'r cyhoedd yn barod i dalu amdanyn nhw. Bydd y ddwy agwedd hynny ar y Bil yn parhau i fod yn bwysig. Lle gall ffermwyr gynhyrchu bwyd y mae marchnad ar ei gyfer, bydd y Bil yn darparu'r mecanweithiau ar gyfer cefnogi hynny, ond mae pethau pwysig iawn eraill y mae ffermwyr yn eu gwneud yr ydym ni'n credu fod gan y cyhoedd ddiddordeb yn eu cefnogi, a bydd y Bil yn darparu ar gyfer yr agweddau hynny hefyd.

Prif Weinidog, mae digwyddiadau bythefnos yn ôl wedi symud diogelwch bwyd i fod yn ystyriaeth flaenllaw, byddwn yn awgrymu, ac mae holl gyfrifoldeb polisi amaethyddol yn perthyn i feinciau eich Llywodraeth. Rwy'n gobeithio y gwnewch chi ystyried yr elfennau newydd sy'n ein hwynebu a'r heriau a'r cyfleoedd newydd sy'n ein hwynebu pan gaiff y Bil hwnnw ei gyflwyno i ni yma ym mis Ebrill. Lluniodd Llywodraeth Iwerddon, rai blynyddoedd yn ôl, ddogfen bolisi o'r enw 'Food Harvest 2020'. Yn y ddogfen honno, daethant â'r ffermwyr, y proseswyr a'r manwerthwyr at ei gilydd i greu consensws ynghylch sut i ymateb i'r her o gynhyrchu mwy o fwyd yng Ngweriniaeth Iwerddon. A wnewch chi, yng ngoleuni'r hyn sydd wedi digwydd yn Wcráin, drefnu uwchgynhadledd fwyd o ffermwyr, proseswyr a manwerthwyr, fel y gallan nhw lywio gwaith datblygu polisi a chanlyniadau Llywodraeth Cymru fel y gall Cymru chwarae ei rhan i dyfu ei sylfaen cynhyrchu bwyd, a chwarae ein rhan yn nodau diogelwch bwyd cyffredinol y wlad hon?

Bydd grŵp rhyngweinidogol, sy'n dod â Gweinidogion o bob rhan o'r Deyrnas Unedig at ei gilydd, ar 21 Mawrth. Mae Llywodraeth Cymru wedi gofyn i ddiogelwch bwyd gael ei roi ar agenda'r grŵp rhyngweinidogol hwnnw. Byddaf yn gofyn i fy nghyd-Weinidog Lesley Griffiths drafod gyda'i chysylltiadau yn niwydiant amaethyddol Cymru, y mae hi mewn cysylltiad â nhw drwy'r amser, pan fydd y cyfarfod hwnnw wedi'i gynnal, i archwilio gyda nhw a fyddai cyfarfod o'r math y mae arweinydd yr wrthblaid wedi ei awgrymu o werth iddyn nhw. Wrth gwrs, mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru bob amser raddnodi ein cynigion yng ngoleuni amgylchiadau sy'n newid. Bydd gan y Bil amaethyddiaeth gyd-destun newydd yn sgil y digwyddiadau yn Wcráin, ond mae wedi cael cyd-destun newydd o ganlyniad i gytundebau masnach a drawyd gydag Awstralia a Seland Newydd hefyd—cytundebau masnach sy'n elyniaethus i fuddiannau amaethyddiaeth Cymru, ac sydd hefyd yn rhan o'r cyd-destun y mae'n rhaid i'r Bil hwnnw gael ei gyflwyno ynddo.

Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price.

Diolch, Llywydd. Ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Menywod, mae'n amhosibl peidio â meddwl am y nifer fawr o fenywod hynny o Wcráin, llawer ohonyn nhw â phlant, wedi blino, wedi'u trawmateiddio, yn anobeithiol, ar ôl teithio allan o ardal ryfel ac ar draws cyfandir Ewrop dim ond i gael eu troi i ffwrdd yn Calais gan swyddogion Llywodraeth y DU a chael clywed bod yn rhaid iddyn nhw fynd i Baris neu i Frwsel i wneud cais am fisa. Ble mae dyngarwch Llywodraeth Prydain pan fo'n gwneud rhywbeth mor ofnadwy o oergalon â hynny? Cymharwch hynny â'r carpedi coch a gyflwynwyd a'r fisâu euraid a roddwyd i ffrindiau oligarch Rwsiaidd Prif Weinidog y DU. Cymharwch hynny â'r sefyllfa yng Ngweriniaeth Iwerddon, sydd eisoes wedi croesawu dros 1,800 o ffoaduriaid heb fisâu, chwe gwaith y nifer sydd wedi cael fisâu gan y DU hyd yn hyn, gwladwriaeth 10 gwaith maint Gweriniaeth Iwerddon. Onid yw'n bryd i Lywodraeth y DU ddangos y synnwyr o frys moesol y mae sefyllfa o'r difrifoldeb hwn, yr argyfwng ffoaduriaid mwyaf yn Ewrop ers yr Ail Ryfel Byd, yn deilwng ohono?

Bob tro y byddaf i'n cyfarfod â Gweinidogion y DU yng nghyswllt digwyddiadau yn Wcráin, maen nhw'n fy sicrhau bod Llywodraeth y DU eisiau gwneud popeth o fewn ei gallu i ddarparu ar gyfer pobl a fydd eisiau teithio i'r wlad hon oherwydd y sefyllfa enbyd y maen nhw'n ei hwynebu yno. Yr hyn y mae arnom ni ei angen yn ddirfawr yw gweld y bwriadau hynny yn cael eu troi'n wasanaethau ar lawr gwlad y gall y bobl hynny eu defnyddio a'u defnyddio mewn ffordd sy'n cydnabod yr amgylchiadau y maen nhw'n eu hwynebu bellach. Mae'r adroddiadau o'r hyn sydd wedi digwydd yn Calais wedi niweidio enw da'r wlad hon ledled y byd. Pan ddywedodd yr Ysgrifennydd Cartref ei bod yn anfon 'tîm ymchwydd' i Calais i helpu pobl, canfuwyd mai tri o bobl oedd hwn â bocs o KitKats a chreision. Sut gall Llywodraeth y DU feddwl o bosibl y bydd pobl o dan yr amgylchiadau hynny yn gallu gwneud eu ffordd ar draws cyfandir Ewrop i brifddinasoedd pellach eto? Os byddan nhw'n cyrraedd Brwsel, nid yn unig y mae'n rhaid iddyn nhw gyrraedd yno, ond mae'n rhaid iddyn nhw gyrraedd yno ar y diwrnod iawn, oherwydd dim ond am hanner yr wythnos y mae'r gwasanaeth sydd ar gael ar agor. Nid dyma'r hyn y mae pobl yn y wlad hon yn disgwyl i'w Llywodraeth ei wneud o gwbl. Mae lefel yr haelioni a ddangoswyd yma yng Nghymru ac ar draws y Deyrnas Unedig tuag at bobl sydd angen ein cymorth nawr yn gwbl drawiadol, onid yw? Maen nhw'n disgwyl i'w Llywodraeth ymateb yn yr un modd. Dydyn nhw ddim yn disgwyl i bobl sy'n byw yn y wlad hon eisoes, sy'n ddinasyddion Prydain eisoes, gael eu troi i ffwrdd yn Calais a chael clywed nad yw'r darn cywir o bapur ganddyn nhw a bod yn rhaid iddyn nhw ganfod eu ffordd nawr i rywle arall. Rwyf i wir yn credu mai dyma'r diwrnod lle mae'n rhaid troi'r pethau y mae Gweinidogion y DU yn eu dweud yn gamau gweithredu effeithiol sydd eu hangen i wneud yn siŵr y gall y bobl hynny sydd angen ein cymorth fod yn ffyddiog y byddan nhw'n ei gael.

Prif Weinidog, ym mis Mai 1937, croesawyd cannoedd o blant o Wlad y Basg a oedd yn ffoi rhag ffasgaeth i Gymru yn rhan o ymdrech ar y cyd a drefnwyd yn wirfoddol—eto, yn wyneb diffyg gweithredu gan Lywodraeth Prydain ar y pryd. A yw hyn yn rhywbeth y gallwn ni geisio ei efelychu nawr, nid yn y cannoedd, ond yn y miloedd? Mae Llywodraeth y DU yn sôn am lwybr dyngarol sy'n cynnwys nawdd gan awdurdodau lleol neu unigolion neu gwmnïau preifat—rhwystr biwrocrataidd cwbl ddiangen yn ein barn ni. Ond o ystyried eu bod nhw wedi gosod y rhwystr hwnnw yno, a allem ni helpu i'w leihau drwy greu cynllun nawdd i Gymru wedi'i gydgysylltu yn genedlaethol, ac a allech chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am y trafodaethau cadarnhaol iawn posibl sy'n parhau ynghylch defnyddio ein maes awyr cenedlaethol fel pwynt mynediad i ffoaduriaid o Wcráin?

Diolch i Adam Price am hynna. Rwyf i eisoes wedi codi gyda Gweinidogion y DU ffyrdd y gallem ni wneud pethau yn wahanol yma yng Nghymru, gan ddefnyddio'r profiad sydd gennym ni o weithio gyda'n hawdurdodau lleol, gyda'n sefydliadau trydydd sector, fel bod gennym ni lwybr syml, cyflym, diogel a chyfreithlon i bobl sydd eisiau teithio i'r wlad hon. Bydd trafodaethau pellach yn cael eu cynnal yr wythnos hon, a'r hyn yr wyf i wedi gofyn i Lywodraeth y DU ei wneud yw rhoi'r hyblygrwydd i ni y byddai ei angen arnom ni yma yng Nghymru i allu gwneud pethau yn y ffordd fwyaf effeithiol, oherwydd rydym ni mewn gwell sefyllfa i allu gwneud hynny yn nes at le mae angen gwneud y penderfyniadau hynny na rhywun sy'n eistedd yn Whitehall yn ceisio dyfeisio ateb biwrocrataidd pellach i'r argyfwng dyngarol.

Ac os gallwn ni chwarae rhan drwy'r cynnig y mae Wizz Air wedi ei wneud, a bydd Aelodau yma yn gwybod amdano—mae Wizz Air yn cynnig hedfan, ar ei draul ei hun, 100,000 o bobl i'r Deyrnas Unedig, yn enwedig o'r gwledydd hynny sydd eisoes wedi amsugno cannoedd a channoedd o filoedd o bobl i'w cymunedau tra ein bod ni yn ei chael hi'n anodd cael llond llaw o bobl i'r Deyrnas Unedig. Felly, mae Wizz Air wedi gwneud y cynnig hwnnw. Gallai Maes Awyr Caerdydd fod yn rhan bwysig o wneud i hynny ddigwydd. Wrth gwrs, rydym ni mewn sgyrsiau gyda'r prif weithredwr ac eraill yn y tîm yn y maes awyr. Maen nhw'n barod drwy'r amser i fod yn rhan o unrhyw drafodaethau pellach. Bydd mwy o gyfarfodydd yn ddiweddarach yr wythnos hon i weld a allai chwarae rhan yn y ffordd honno ddod yn rhan o'r ffordd y mae'r Deyrnas Unedig yn cyflawni ein rhwymedigaeth foesol, fel y dywedodd arweinydd Plaid Cymru—ein rhwymedigaeth foesol i wneud popeth o fewn ein gallu i helpu.

Gan droi, Prif Weinidog, at y sefyllfa sy'n wynebu menywod yma yng Nghymru ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Menywod, dangosodd adroddiad blynyddol 'Cyflwr y Genedl' Chwarae Teg bod y bwlch cyflog rhwng y rhywiau yng Nghymru, sydd eisoes yn sylweddol, wedi cynyddu ymhellach yn 2021. Mae menywod yn dal i fod bedair gwaith yn fwy tebygol o nodi gofalu am y teulu neu'r cartref fel y rheswm am beidio â chymryd rhan yn yr economi gyflogedig ffurfiol, ac rydym ni'n gweld bylchau mwy rhwng y rhywiau yn dod i'r amlwg o ran cyflog, cyflogaeth ac oriau cyfartalog i fenywod hŷn sy'n fwy tebygol o fod â chyfrifoldebau gofalu. Dim ond pan fydd menywod yn gallu mynd i mewn i waith a gwneud cynnydd mewn gwaith yn yr un modd â dynion y bydd anghydraddoldeb yn yr economi yn cael ei ddileu. Gyda hyn mewn golwg, a ydych chi'n cytuno y dylai gofal plant cyffredinol am ddim i bob plentyn, o leiaf dros 1 oed, fod yn nod polisi y dylem ni ei osod yng Nghymru yn rhan o'n hymrwymiad i sicrhau cyfiawnder gwirioneddol rhwng y rhywiau?

Wel, Llywydd, mae'n amlwg bod gwasanaethau gofal plant yn rhan sylfaenol o sicrhau y gellir cael cyfranogiad cyfartal yn y gweithle, a chyflog cyfartal yn rhan o'r fargen honno hefyd. Rydym ni wedi ymrwymo drwy ein cytundeb cydweithredu i ymestyn gofal plant am ddim i blant o 2 oed ymlaen. Mae hwnnw yn ymrwymiad ariannol sylweddol, ond fel y mae arweinydd Plaid Cymru yn gwybod hefyd, nid yw'n fater o arian yn unig—mae'n rhaid i chi sefydlu'r gweithlu hyfforddedig, mae'n rhaid i chi sefydlu'r safle sydd ei angen arnoch chi, ac mae llawer iawn o waith yn cael ei wneud i sicrhau y gallwn ni gael yr holl elfennau hynny ar waith i gymryd y cam pellach, nesaf a phwysig hwnnw ar y daith honno.

Yn ddiweddarach y prynhawn yma, bydd fy nghyd-Weinidog Jane Hutt yn gwneud datganiad ar lawr y Senedd i nodi Diwrnod Rhyngwladol y Menywod, a gwn y bydd ganddi fwy i'w ddweud am ofal plant, am drais yn erbyn menywod, am ddarparu'r cyflog byw go iawn ym maes gofal cymdeithasol, ac amrywiaeth o fentrau polisi eraill y mae'r Llywodraeth hon yn eu mabwysiadu ac yr ydym ni'n awyddus iawn i dynnu sylw atyn nhw heddiw.