5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ddull Llywodraeth Cymru o adfer yn dilyn COVID-19 yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru? OQ57774

Llywydd, rwy'n diolch i Joyce Watson am hynna. Mae ein cynllun pontio, a gyhoeddwyd ar 4 Mawrth, yn parhau â'n dull sefydledig o ymdrin â'r pandemig, wedi'i lywio gan y cyngor gorau, yn canolbwyntio ar fyw yn ddiogel gyda COVID-19 a bod yn barod am fygythiadau newydd y gallai'r feirws eu hachosi eto.

Prif Weinidog, mae ymateb graddol wedi'i arwain gan wyddoniaeth Llywodraeth Cymru i'r pandemig wedi cael ei gefnogi gan fwyafrif y bobl yng Nghymru. Pa mor ffyddiog ydych chi o allu Cymru i barhau i fabwysiadu'r dull hwnnw, a pha asesiad ydych chi wedi ei wneud o'r effaith y gallai gweithredoedd Llywodraeth y DU ei chael ar hynny?

Llywydd, diolch i Joyce Watson am y cwestiwn pwysig yna. Rydym ni'n credu ein bod ni ar y trywydd iawn i symud y tu hwnt i lefel rhybudd 0 ar 28 Mawrth. A ddydd Gwener yr wythnos diwethaf, cyhoeddwyd ein cynllun pontio, sy'n ymwneud â byw yn ddiogel gyda'r feirws. Rydym ni'n symud o'r sefyllfa argyfwng i'r sefyllfa endemig o ddelio â'r pandemig, ac, er ein bod ni'n byw yn ddiogel gyda'r feirws, byddwn yn dibynnu ar gyngor da, ar sail gwybodaeth, fel y dywedodd yr Aelod, gan y cyngor clinigol a gwyddonol gorau sydd ar gael i ni. Bydd yn rhaid i ni ddibynnu ar gyfrifoldeb parhaus dinasyddion unigol yma yng Nghymru, ac yna bydd y synnwyr hwnnw o gyfrifoldeb yn cael ei ategu gan gamau y gall Llywodraethau yn unig eu cymryd. A dyna lle mae gweithredoedd Llywodraeth y DU yn peri pryder i ni. Mae'r terfyn pen dibyn sydyn ar brofion yn Lloegr, mewn ffordd wrthnysig y system, wedi anfon symiau canlyniadol Barnett i Gymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon sy'n cyfyngu ar ein gallu i wneud gwahanol ddewisiadau o natur iechyd y cyhoedd, ac ni all hynny fod yn dderbyniol mewn gwirionedd.

Mae gennym ni ddau bryder mawr ynglŷn â'r ffordd y mae Llywodraeth y DU yn rhuthro i gael gwared ar yr amddiffyniadau sydd wedi bod ar gael i ddinasyddion dros y ddwy flynedd ddiwethaf. Yn gyntaf oll, mae'n rhaid i ni gael digon o gapasiti gwyliadwriaeth fel y gallwn ni weld a oes amrywiolion newydd yn dod i'r amlwg yma yng Nghymru, amrywiolion newydd sy'n cyrraedd o rannau eraill o'r byd, neu achosion lleol hyd yn oed, lle mae angen i chi gael ymateb iechyd cyhoeddus mwy dwys. Heb brofion digonol, mae cael system wyliadwriaeth ddigonol yn fwy anodd.

Ac yn ail, mae gen i bryder gwirioneddol ynghylch y ffordd y bydd yn bosibl ailadeiladu system yn y dyfodol pe baem ni'n wynebu syrpréis annisgwyl. Mae Llywodraeth y DU wedi penderfynu yn unochrog cau labordy Imperial Park 5 yng Nghasnewydd ddiwedd y mis hwn. Cymru fydd yr unig ran o'r Deyrnas Unedig, neu o Brydain Fawr o leiaf, heb labordy profi o'r math hwnnw ar gael i ni. Rwy'n gofyn dro ar ôl tro i Weinidogion y DU beth fyddai'n digwydd yn yr hydref pe baem ni'n gweld gwahanol amrywiolyn yn dod i'r amlwg a bod angen i lefel newydd, uwch o brofion fod ar gael i ymdrin ag ef, a hyd yn hyn, Llywydd, gallaf ddweud wrthych chi nad oes ateb i hynny o gwbl. Pan fyddwch chi wedi datgymalu labordy soffistigedig o'r math a fu gennym ni yng Nghasnewydd, pan fyddwch chi'n mynd â'r offer hwnnw i ffwrdd, pan fyddwch chi'n dweud wrth y bobl sydd wedi ein gwasanaethu mor dda dros y ddwy flynedd diwethaf ein bod ni'n mynd i gael gwared ar eu gwasanaethau mewn ychydig wythnosau byr, a ydym ni wir yn disgwyl y byddan nhw'n ailymddangos pan fyddwn ni eu hangen nhw eto mewn argyfwng? Mae'r rhain yn gamau annoeth, maen nhw'n cael eu hysgogi gan y Trysorlys, yn fy marn i, nid gan yr adran iechyd yn Llundain, ac rwy'n gobeithio na fydd yn rhaid i bob un ohonom ni fyw i ddifaru hyn.