Ynni Adnewyddadwy

1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 15 Mawrth 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jayne Bryant Jayne Bryant Labour

2. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i hyrwyddo prosiectau ynni adnewyddadwy ar raddfa fawr yng Nghymru? OQ57811

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:37, 15 Mawrth 2022

(Cyfieithwyd)

Llywydd, diolch i'r Aelod am y cwestiwn yna. Mae Llywodraeth Cymru yn hyrwyddo prosiectau ynni adnewyddadwy ar draws amrywiaeth o dechnolegau a graddfeydd, gan gynnwys drwy'r rhaglen ynni môr. Ein blaenoriaeth yw cadw cyfoeth yma, yng Nghymru, ochr yn ochr â mynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd byd-eang, a'n nod i Gymru yw cynhyrchu ynni adnewyddadwy i ddiwallu ein hanghenion ynni ein hunain yn llawn o leiaf.

Photo of Jayne Bryant Jayne Bryant Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch, Prif Weinidog. Yn 2019 roedd 51 y cant o'r trydan a ddefnyddiwyd gan Gymru yn dod o ffynonellau adnewyddadwy, ac ynni gwynt ar y tir ac ar y môr oedd yn gwneud y cyfraniad mwyaf. Fodd bynnag, mae'r byd wedi newid yn fawr ers 2019—mae prisiau nwy sy'n mynd drwy'r to a gorddibyniaeth ar nwy Rwsia ledled Ewrop wedi tynnu sylw at fregusrwydd y system bresennol. Mae Cymru yn gyfoethog o ran arfordir; mae pŵer y llanw yn lân, yn wyrdd ac yn ddiddiwedd. Aber Afon Hafren sydd â'r ail amrediad llanw mwyaf yn y byd ac mae'n adnodd sydd heb ei gyffwrdd ar hyn o bryd. Yng ngoleuni'r newid i'r darlun rhyngwladol a'r ysgogiad newydd ar gyfer mwy o hunanddibyniaeth pan ddaw i ynni, beth arall allwn ni ei wneud yng Nghymru i gefnogi prosiectau adnewyddadwy graddfa fawr ein hunain, a sut mae Llywodraeth Cymru yn gweithio i wthio Llywodraeth y DU i gydnabod pwysigrwydd bod Cymru yn harneisio'r cyfleoedd ar gyfer ynni gwyrdd sydd gennym ni ar garreg ein drws?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:38, 15 Mawrth 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch i Jayne Bryant am y cwestiwn pwysig iawn yna yng nghyd-destun y digwyddiadau yr ydym ni'n eu gweld yn datblygu ar draws y byd heddiw. Mae'n rhaid i ni leihau ein dibyniaeth ar bŵer o rannau ansefydlog o'r byd, gyda Llywodraethau na fydden nhw'n bodloni ein profion ar gyfer yr hyn y byddai Llywodraeth resymol a pharchus yn ei ddarparu. Mae'n newyddion da iawn bod dros hanner y trydan a ddefnyddiwyd gennym ni yng Nghymru, yn y flwyddyn ddiweddaraf y mae gennym ni ffigurau ar ei chyfer, dros hanner yr ynni yr oedd ei angen arnom ni, a chawsom ni'r cyfnod parhaus hwyaf lle'r oeddem ni'n gallu tynnu pŵer o ynni adnewyddadwy yn yr un cyfnod. Ond mae'n rhaid i ni fynd ymhellach, wrth gwrs, ac mae Cymru mewn sefyllfa dda iawn yn wir, Llywydd, i wneud hynny: cynnig Garn Fach yn y canolbarth—rydym ni wedi trafod hwnnw ar lawr y Senedd yn weddol ddiweddar—ar fin mynd i ran ffurfiol y system gynllunio; datblygiad coedwig Brechfa o ynni gwynt ar y tir, yn ystâd Llywodraeth Cymru ei hun; Awel y Môr, i ddilyn Gwynt y Môr, yn y gogledd, gyda gwynt sefydlog ar y môr; ac Ystâd y Goron yn ymgymryd â chylch prydlesu o hyd at 4 GW o wynt arnofiol yn y môr Celtaidd. Mae gennym ni'r cyfleoedd mwyaf enfawr yma yng Nghymru, ond mae mwy y gellid ac y dylid ei wneud.

Llywydd, rwyf i wedi ailedrych ar adroddiad adolygiad Charles Hendry yn y dyddiau diwethaf. Gallaf ddweud wrthych chi ei bod ei ddarllen yn sobreiddiol iawn, oherwydd, ymhlith y ddadl yr oedd yn ei gwneud dros forlyn llanw bae Abertawe, diogelwch ynni oedd un o'r achosion y canolbwyntiodd yr adolygiad hwnnw arnyn nhw. Pe bai'r cynllun hwnnw wedi cael sêl bendith, byddem ni'n agos iawn erbyn hyn at allu cyflenwi ynni yma yng Nghymru, a byddem ni wedi dysgu llawer iawn, fel y dywedodd adolygiad Hendry, o'r prosiect arddangos hwnnw. Wrth gwrs, mae angen i Lywodraeth y DU ddod yn ôl at y bwrdd, bod yn barod i fuddsoddi yn ynni adnewyddadwy'r dyfodol, a darparu'r tariffau bwydo i mewn a wnaeth wahaniaeth mor bwysig o ran dod â phrisiau ynni haul a gwynt i'r man lle maen nhw heddiw, a lle y gall ynni môr fod y prif opsiwn ar gyfer y dyfodol, ond lle, yn y cyfamser, y mae'n rhaid buddsoddi tra bo'r technolegau hynny yn anochel ar eu camau ffurfiannol yn mynd i fod yn ddrytach nag y bydd technolegau aeddfed. Rydym ni'n cyflwyno'r ddadl honno i Lywodraeth y DU drwy'r amser, a byddaf yn gwneud yn siŵr ein bod ni'n parhau i wneud hynny.  

Photo of Janet Finch-Saunders Janet Finch-Saunders Conservative 1:41, 15 Mawrth 2022

(Cyfieithwyd)

Prif Weinidog, mae Mostyn SeaPower Ltd yn cyflwyno tendr ar hyn o bryd ar gyfer adolygiad o'r dyluniad a'r prisiadau cychwynnol ar gyfer cynllun ynni'r llanw yma yn y gogledd, ac un a fyddai'n creu 300 o swyddi adeiladu ac yn cyflogi 35 o bobl yn ystod ei oes weithredol o fwy na 100 mlynedd. Byddai'r cynllun hwn yn darparu trydan carbon isel ar gyfer 82,000 o gartrefi, yn ogystal â phedair milltir o amddiffynfeydd rhag llifogydd, ac yn ôl y rheolwr gyfarwyddwr, maen nhw'n dweud, 

'Hyd yma rydym ni wedi buddsoddi yn helaeth heb unrhyw gyllid gan y llywodraeth i gyrraedd y pwynt hwn ond mae angen cymorth arnom ni nawr i roi hyder ychwanegol i ddarpar gyllidwyr fuddsoddi yn y prosiect.'

Mae cynigion gan gynifer ag wyth morlyn arall ar hyd arfordir Cymru, sy'n addas iawn, fel y soniwyd, ar gyfer y math hwn o ynni adnewyddadwy. Nawr, er bod Llywodraeth y DU wedi ymrwymo i fuddsoddi £20 miliwn y flwyddyn mewn trydan llif llanw, a wnewch chi egluro heddiw pa gymorth y bydd Llywodraeth Cymru yn ei roi i'r prosiectau ynni'r llanw hyn sy'n cael eu cyflwyno nawr yn y flwyddyn ariannol nesaf? Diolch.

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:42, 15 Mawrth 2022

(Cyfieithwyd)

Wel, roedd yr Aelod yn gwneud yn eithaf da, Llywydd, roeddwn i'n meddwl, am gryn amser, cyn i'r cwestiwn fynd yn bell oddi ar y trywydd iawn. Edrychwch, gadewch i mi ymateb yn gadarnhaol i'r rhannau a oedd yn rhan wreiddiol cwestiwn Janet Finch-Saunders, oherwydd mae'n gwneud y pwynt pwysig nad Abertawe yw'r unig ran o Gymru sydd ag uchelgeisiau ar gyfer ynni morlynnoedd llanw. Dyna pam, yn ein rhaglen lywodraethu, y mae gennym ni ymrwymiad i ddatblygu her morlynnoedd llanw, a byddaf yn cyfarfod â'r Gweinidog newid hinsawdd am hynny yn ddiweddarach y prynhawn yma. Bydd hynny yn cynnig cyfle i gymunedau mewn gwahanol rannau o Gymru sy'n teimlo mai nhw sydd yn y sefyllfa orau i gael y prosiect arddangos hwnnw a fethodd yn Abertawe, i ganiatáu i'r dechnoleg honno gael ei phrofi yn y modd hwnnw.

Rwy'n croesawu'r buddsoddiad o £20 miliwn mewn llif llanw. Mae'n bwysig iawn i ni yma yng Nghymru, ond nid ar gyfer ynni morlynnoedd yn unig y mae hwnnw; bydd yn rhaid iddo hefyd gefnogi ynni'r gwynt ar y môr, mathau eraill o ynni'r môr lle ceir potensial gwirioneddol yn y gogledd ac yn swnt Dewi, ac mae'n rhaid i mi ailadrodd—dyma lle'r oeddwn i'n teimlo nad oedd y cwestiwn wir yn cynnig adlewyrchiad cywir i ni o ddigwyddiadau yma—byddem ni'n agos iawn eisoes at gael ynni morlynnoedd llanw yma yng Nghymru pe na bai ei Llywodraeth hi wedi tynnu'r plwg ar brosiect Abertawe, er gwaethaf yr adroddiad gan Geidwadwr—Ceidwadwr—cyn-aelod o'r Cabinet, a gomisiynwyd gan Geidwadwr—. Fel y cofiaf—rwy'n clywed arweinydd yr wrthblaid yn grwgnach arnaf i—fel y cofiaf, ar y pryd, roedd y Blaid Geidwadol, o dan wahanol reolaeth, mae'n siŵr, yn cefnogi morlyn llanw bae Abertawe. Mae'n drueni nad oedden nhw yn fwy effeithiol. 

Photo of Jack Sargeant Jack Sargeant Labour 1:44, 15 Mawrth 2022

(Cyfieithwyd)

Rwy'n ddiolchgar i Jayne Bryant am gyflwyno'r cwestiwn hynod bwysig hwn heddiw, ac mae'n iawn, os ydym ni'n mynd i hyrwyddo ynni adnewyddadwy, bod angen i ni edrych ar ble yr ydym ni'n buddsoddi a lle mae eraill yn buddsoddi i ni, ac mae hynny yn rhan allweddol o hyn. Prif Weinidog, byddwch yn ymwybodol o ymgyrch gynyddol i symud cronfeydd pensiwn y sector cyhoeddus oddi wrth danwydd ffosil i greu'r lle ar gyfer y buddsoddiad allweddol mewn technolegau adnewyddadwy, a byddwch yn ymwybodol fy mod i wedi bod yn gweithio gyda Cyfeillion y Ddaear Cymru i sefydlu targed Llywodraeth Cymru ar gyfer cronfeydd pensiwn sector cyhoeddus i'w dadfuddsoddi. Rwy'n credu y gellid gwneud hyn drwy ei wneud yn rhan o dargedau sector cyhoeddus 2030 i fod yn garbon niwtral. Nawr, yr wythnos nesaf—ac estynnaf y gwahoddiad i bob Aelod ar draws y Siambr—byddaf yn cynnal digwyddiad i drafod y mater hwn ymhellach, i ddeall yr hyn y gallwn ni ei wneud yn fwy. Ond a allwch chi ymrwymo heddiw, Prif Weinidog, i ofyn i swyddogion o Lywodraeth Cymru, efallai o'r adran gyllid, ymuno â'r digwyddiad hwn i ddeall, mewn cydweithrediad ag Aelodau o bob rhan o'r Siambr, yr hyn y gallwn ni ei wneud i wireddu hyn? Oherwydd mae angen i ni wireddu hyn er mwyn i'r bobl yn yr oriel fyw bywyd hapus a llwyddiannus.

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:45, 15 Mawrth 2022

(Cyfieithwyd)

Hoffwn longyfarch Jack Sargeant ar gyflwyno'r digwyddiad hwnnw. Bydd yn drafodaeth bwysig iawn, ac rwy'n hapus iawn i gynnig nid yn unig y byddai swyddog o Lywodraeth Cymru yn bresennol yn y digwyddiad, ond, os yw o gymorth, cael rhywun i siarad a gwneud cyfraniad fel y gall y gwaith sy'n digwydd y tu mewn i Lywodraeth Cymru ar berchnogaeth leol a chyllid ar gyfer ynni adnewyddadwy fod yn rhan o'r drafodaeth honno. Bydd yn gallu manteisio ar y gwaith yr ydym ni wedi dechrau arno gyda chynrychiolwyr cynlluniau pensiwn o lywodraeth leol i drafod y posibilrwydd o fuddsoddi o'r cronfeydd pensiwn hynny mewn ynni adnewyddadwy yma yng Nghymru. Mae cronfeydd pensiwn angen enillion dibynadwy hirdymor ar y buddsoddiadau a maen nhw'n eu gwneud, ond gwn y byddai'r bobl y mae eu harian wedi cronni'r cronfeydd pensiwn hynny yn hoffi gweld yr arian hwnnw yn gwneud daioni i ddyfodol Cymru ac nid iddyn nhw eu hunain yn unig ond i'w teuluoedd a'u dyfodol. Ac yn yr ysbryd hwnnw, rwy'n croesawu yn fawr iawn menter yr Aelod o ran trefnu cyfarfod o'r fath a byddaf yn hapus iawn i swyddogion Llywodraeth Cymru gymryd rhan.