1. Pa asesiad mae'r Llywodraeth wedi'i wneud o effaith cynnydd costau byw ar aelwydydd yn Nwyfor Meirionnydd? OQ57826

Wel, Llywydd, diolch yn fawr i'r Aelod am y cwestiwn. Bydd effaith yr argyfwng costau byw yn enfawr i aelwydydd yn Nwyfor Meirionnydd, yn enwedig y rhai tlotaf. Bydd lefelau incwm, sydd wedi eu llethu gan ddegawd o galedi, yn cael eu gostwng ymhellach gan doriadau i werth budd-daliadau, cynnydd mewn cyfraniadau yswiriant gwladol a lefelau chwyddiant sy’n codi’n gyflym.

Diolch yn fawr iawn i'r Prif Weinidog am yr asesiad llwm iawn yna. Mae gwaith ymchwil gan Sukhdev Johal a Karel Williams o brifysgol Manceinion yn dweud rhywbeth tebyg, yn rhybuddio y byddwn ni'n gweld pris tanwydd i dai yn cynyddu £1,500 yr aelwyd, ar gyfartaledd, y flwyddyn; tanwydd cerbydau yn cynyddu £500 y flwyddyn; bwyd yn cynyddu dros 20 y cant. Mae hyn yn awgrymu y bydd costau blynyddol nwyddau elfennol bywyd yn cynyddu £3,000 y flwyddyn, a dydy hyn ddim yn ffactora chwyddiant cyffredinol ar nwyddau eraill. I bobl ar incwm isel, neu ar gredyd cynhwysol, bydd y £300 y mis ychwanegol yma yn amhosib iddyn nhw ei dalu. Mae'r economegydd Richard Murphy yn peintio darlun hyd yn oed yn fwy tywyll, ac yn amcangyfrif y gall 70 y cant o aelwydydd fynd mewn i ddyled. 

Yn dilyn yr uwchgynhadledd y trefnodd y Llywodraeth ar yr argyfwng yma fis diwethaf, a wnewch chi fel Llywodraeth, a chithau, Brif Weinidog, ystyried trefnu rhywbeth tebyg, ond yn tynnu ynghyd y byrddau iechyd, y prifysgolion, y trydydd sector, a chyrff eraill all gynghori a chynorthwyo, er mwyn gwneud yn siŵr bod cymdeithas gyhoeddus yng Nghymru yn gwneud pob dim o fewn eu gallu i liniaru ar yr argyfwng yma?

Wel, diolch yn fawr i Mabon ap Gwynfor. Mae'r ymchwil mae e wedi cyfeirio ato gan y brifysgol ym Manceinion yn dod ar ben popeth arall rŷn ni wedi ei weld, gyda'r Resolution Foundation, yr Institute for Public Policy Research, ac yn y blaen, sy'n dangos yr un peth—yr effaith. Mae'r codiad mewn costau byw yn mynd i gael effaith enfawr ar bobl yma yng Nghymru. 

Arweiniodd fy nghyd-Weinidog Jane Hutt uwchgynhadledd yn ôl ym mis Chwefror, a ddenodd dros 150 o bobl o amgylch y bwrdd at ei gilydd, i wneud yn siŵr bod gennym ni'r wybodaeth orau bosibl gan y sefydliadau hynny sy'n darparu gwasanaethau i bobl ar y rheng flaen, ac i wneud yn siŵr bod gwasanaethau cyhoeddus hefyd yn paratoi i chwarae pa bynnag ran y gallen nhw wrth ymateb i'r argyfwng—ac fe fydd yn argyfwng—sy'n wynebu cynifer o deuluoedd yng Nghymru.

Wrth gwrs, os bydd cyfle i gael pobl rownd y bwrdd unwaith eto, a rhannu gwybodaeth a chynllunio gyda'i gilydd, bydd y Llywodraeth yn agored i wneud hynny.