1. Pa gynlluniau sydd gan Lywodraeth Cymru i ddiogelu dyfodol ffermydd y mae cynghorau yn berchen arnynt? OQ58099

Diolch. Ffermydd awdurdodau lleol yw llai nag 1 y cant o dir amaethyddol yng Nghymru. Maent yn asedau bach ond pwysig a gallant gynnig mynediad i'r diwydiant. Mater i awdurdodau lleol Cymru yn y pen draw yw rheoli ffermydd awdurdodau lleol. 

Dwi ddim yn licio'r ffordd rŷch chi wedi rhyw frwsio hwnna i'r naill ochr drwy ddweud mai dim ond 1 y cant a mater i'r awdurdodau lleol yw e. Dwi yn credu bod gennych chi rôl strategol bwysig fel Llywodraeth yn fan hyn, oherwydd rŷn ni'n gwybod bod pwysau ariannol yn mynd i barhau i daflu cysgod dros ddyfodol nifer o'r ffermydd cyngor yma, ac mae nifer y ffermydd wedi disgyn dros y blynyddoedd. Dwi yn teimlo ei bod hi'n amser i'r Llywodraeth ddod â'r holl bartneriaid perthnasol at ei gilydd er mwyn creu strategaeth bwrpasol i amddiffyn, ie, ond hefyd i gryfhau rôl y ffermydd cyngor yma. Mi allai colegau amaethyddol, er enghraifft, chwarae rhan bwysig yn hynny o beth drwy dreialu syniadau newydd, defnyddio'r cyfle i fyfyrwyr arloesi ac yn y blaen. Rŷn ni'n cofio gwaith yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol a chlybiau ffermwyr ifanc Cymru mewn perthynas â Llyndy Isaf, wrth gwrs, a'r fwrsariaeth yn fanna. Mae hwnna'n un model posib, ac mae yna bartneriaid eraill dwi'n teimlo ddylai fod yn rhan o'r drafodaeth. Felly, gaf i ofyn: a wnewch chi, fel Gweinidog ac fel Llywodraeth gynnull uwchgynhadledd i edrych yn benodol ar amddiffyn ein ffermydd cyngor a'u rhoi nhw ar waith yn fwy bwriadol ac yn fwy creadigol er mwyn helpu creu dyfodol mwy cynaliadwy i'r sector?

Yn sicr, nid oeddwn yn ei ysgubo o dan y carped yn y ffordd yr ydych yn ei awgrymu; dywedais ei fod yn ased bach ond pwysig. Fe wyddoch drwy drafodaethau a gawsom pa mor bwysig yw ffermydd awdurdodau lleol i mi. Gofynnais i Gyngor Sir Powys wneud gwaith i mi, oherwydd fy mod yn pryderu am y nifer sydd i'w gweld yn cael eu gwerthu. Nid wyf yn credu ein bod wedi gweld nifer enfawr o ffermydd awdurdodau lleol yn cael eu gwerthu, ond rwy'n credu mai'r rhai sydd wedi'u gwerthu yw'r rhai mwy o faint, sy'n destun pryder yn fy marn i. Rwy'n credu bod tir wedi'i golli, yn hytrach na'r golled os edrychwch yn unig ar y nifer sydd wedi'u gwerthu. Yn sicr, i newydd-ddyfodiaid a ffermwyr ifainc hefyd, rwy'n credu ei bod yn ffordd o fynd i mewn i'r diwydiant nad yw'n agored iddynt drwy lwybrau eraill.

Nid wyf yn credu bod angen cael uwchgynhadledd. Rwy'n credu ei bod yn bwysig parhau i siarad â phartneriaid a'n rhanddeiliaid. Er enghraifft, rwy'n meddwl yn awr am grŵp a allai ein helpu. Rwyf wedi gofyn i fy swyddogion sefydlu gweithgor tenantiaid i edrych yn benodol ar y cynllun ffermio cynaliadwy ar gyfer y dyfodol, oherwydd mae tenantiaid yn amlwg yn rhan bwysig iawn o'n sector amaethyddol, ac mae gwir angen i'r cynllun weithio iddynt. Felly, efallai fod hynny'n rhywbeth y gallem ofyn iddynt ein helpu gydag ef hefyd.

O safbwynt polisi, mae gan Lywodraeth Cymru bolisi i blannu mwy o goed, ac mae Cyfoeth Naturiol Cymru, sy'n amlwg yn un o asiantaethau'r Llywodraeth, wrthi'n caffael tir i blannu'r coed hynny arno. Mae'r Llywodraeth newydd brynu fferm Gilestone am £4.25 miliwn ym Mhowys. A fyddech yn ystyried safbwynt polisi i adfywio'r ystad mân-ddaliadau cyngor ledled Cymru drwy wneud cais i'r Gweinidog cyllid a'r Llywodraeth gyfan i ddyrannu'r swm hwn o arian o adnoddau canolog i adfywio'r ystad daliadau cyngor ledled Cymru, a mynd ati i gaffael tir ychwanegol fel y gallech greu banc newydd o fân-ddaliadau cyngor i fod yn bwynt mynediad i lawer o bobl i'r sector amaethyddol?

Dychwelaf at yr hyn yr ymatebodd y Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol iddo yn awr—nad yw'r rhan hon o'r setliad llywodraeth leol wedi'i neilltuo. Credaf mai'r hyn sy'n wirioneddol bwysig yw ein bod yn cefnogi ein ffermwyr ifainc, os ydynt am edrych ar denantiaeth awdurdod lleol, er enghraifft. Fe fyddwch yn ymwybodol o'r cynllun Mentro sydd gennym lle rydym yn edrych ar y ddau ben—y newydd-ddyfodiaid iau a'r bobl sy'n dymuno gadael ffermio. Nid yw'n rhywbeth yr wyf wedi ystyried siarad â'r Gweinidog cyllid yn ei gylch o gwbl.