5. Pa gamau y mae Lywodraeth Cymru yn eu cymryd i ymateb i’r argyfwng costau ym myd amaeth? OQ58105

Diolch. Mae grŵp monitro marchnad amaethyddiaeth y DU yn cyfarfod yn rheolaidd i asesu cyfraddau chwyddiant costau mewnbwn. Ar 1 Ebrill cyhoeddais becyn cymorth i ffermwyr, coedwigwyr, rheolwyr tir a busnesau bwyd sy'n werth dros £227 miliwn dros y tair blynedd nesaf, i gefnogi gwytnwch byd amaeth a'r economi wledig.

Diolch yn fawr iawn. Efo costau yn cynyddu gymaint, mae'n bwysicach nag erioed fod amaeth yn gallu bod mor gynhyrchiol â phosib, ac mae gwneud y defnydd gorau o'r tir gorau yn rhan o hynny. Dwi'n falch, yng nghyd-destun ceisiadau am gynlluniau solar, fod yna farn yn cryfhau rŵan fod angen cadw'r tir gorau a mwyaf amlbwrpas—the best and most versatile land—ar gyfer amaeth. Ac efallai y gall y Gweinidog gadarnhau hynny, wrth i ni yn Ynys Môn wynebu nifer uchel o geisiadau am ddatblygiadau solar. 

Ond yn dilyn ymlaen o gwestiwn Mabon ap Gwynfor, tybed all y Gweinidog ddweud ydy hynny yn berthnasol hefyd wrth i'r Llywodraeth ystyried ble i blannu coed. Mae'r Llywodraeth yn prynu tir ers rhai blynyddoedd erbyn hyn, ac, ar ôl deall bod tir yn Nhyn y Mynydd, ym Mhenmynydd yn Ynys Môn wedi ei brynu gan y Llywodraeth i blannu coed, ydy'r Gweinidog yn gallu dweud ydy hwnnw yn dir BMV ai peidio, achos siawns bod yr un egwyddor yn wir yn fan hyn hefyd?

Nid wyf wedi cael unrhyw sgwrs benodol gyda'r Gweinidogion newid hinsawdd ynghylch ffermydd solar a lle y cânt eu gosod, ond byddaf yn sicr yn gwneud hynny, ac fe ysgrifennaf at yr Aelod gyda rhagor o wybodaeth. 

Yn ôl ystadegau gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol, mae cyfraddau chwyddiant ar gyfer bwyd yn is yn y DU, diolch byth, nag yn ardal yr ewro a'r UE, ond nid yw hynny'n golygu nad yw ffermwyr yn gweld cynnydd sylweddol yn eu costau yn y wlad hon hefyd, ac yn ystod y misoedd diwethaf, rydym wedi gweld cynnydd ym mhrisiau tanwydd, bwyd a gwrtaith, gan arwain at bwysau ychwanegol enfawr ar y diwydiant. Mae hyn yn creu pryder difrifol yn y sector amaethyddol yn fy rhanbarth ac mae llawer o bobl yn poeni am eu busnesau, lle bydd yn effeithio ar ffermwyr bach yn arbennig, gan greu perygl gwirioneddol y bydd rhai o'r busnesau hyn yn lleihau faint o fwyd y maent yn ei gynhyrchu neu y bydd rhai'n mynd yn fethdalwyr. O ystyried difrifoldeb y sefyllfa, a chyda'r posibilrwydd gwirioneddol na fydd rhai bwydydd ar gael mor rhwydd yn y tymor byr ag y maent wedi bod yn y gorffennol, dyma'r amser i roi camau sylweddol ar waith yn awr. Mae angen inni sicrhau twf cynaliadwy'r sector bwyd i greu swyddi a denu buddsoddiad a sicrhau bod cynhyrchwyr bwyd lleol cynaliadwy yn gallu cael cymorth a chymhellion digonol. Mae ffactorau rhyngwladol, y rhyfel yn Wcráin yn bennaf, wedi golygu yn awr yn fwy nag erioed fod angen inni sicrhau ein bod yn cynhyrchu mwy o fwyd nag erioed mewn modd cynaliadwy yma yng Nghymru. Felly, gyda hynny mewn golwg, pa ystyriaeth y mae Llywodraeth Cymru yn ei rhoi i gefnogi Bil bwyd fy nghyd-Aelod, Peter Fox, a fyddai'n cyflawni hynny? 

Wel, fel y gwyddoch, nid yw Llywodraeth Cymru yn cefnogi Bil bwyd Peter Fox. Mae Peter a minnau wedi cyfarfod, ac mae Peter yn ymwybodol iawn o'r rhesymau pam nad ydym yn cefnogi'r Bil bwyd. Credaf y gallwn wneud llawer o awgrymiadau Peter, sy'n rhai da iawn, heb ddeddfwriaeth, a byddwn yn hapus iawn i barhau i weithio gydag ef a chyda Phlaid Cymru fel rhan o'r cytundeb cydweithio, gan fwrw ymlaen â'r strategaeth bwyd cymunedol, a fydd, yn fy marn i, yn cwmpasu llawer o'r cynigion ym Mil Peter Fox. Fe wnaethoch ofyn eich cwestiwn heb unrhyw ymdeimlad o eironi. Rhaid imi ddweud bod chwyddiant ar lefel sy'n peri llawer iawn o bryder; mae ar lefel uwch nag a welsom yn y wlad hon ers blynyddoedd lawer, a dyna pam y mae'n bwysig iawn fod Llywodraeth y DU yn mynd i'r afael â'r argyfwng costau byw hwn. 

Prynhawn da, Weinidog. A gaf fi ddechrau drwy ofyn i chi ddiolch i'r Prif Weinidog am ymuno â mi ar ymweliad â fferm ym Merthyr Cynog, lle y clywsom am lawer o'r pwysau sy'n wynebu ffermwyr a'r sector ffermio? Ond hoffwn sôn am un o'r pynciau allweddol y clywsom amdano yn y sesiwn hon, sy'n ymwneud â'r pwysau ar ffermwyr ar hyn o bryd gyda'r argyfwng gwirioneddol sy'n bodoli. Ac ysgrifennais atoch chi, gyda fy nghyd-Aelodau, Sam Kurtz a Mabon ap Gwynfor, yn dilyn cyfarfodydd a gawsom gyda'r FUW yn gynharach y mis hwn. Clywsom am y costau anhygoel sy'n wynebu ein ffermwyr a'n busnesau fferm ledled Cymru, a gallaf weld, hyd yma, fod rhai o'r camau y gofynnwyd ichi eu cymryd y tu allan i'ch pwerau chi a'r tu allan i bwerau Llywodraeth Cymru, ond efallai fod rhai syniadau a materion y gallai Llywodraeth Cymru eu hystyried. Felly, yn ein llythyr, rydym wedi gofyn i chi ystyried cyfarfod bord gron brys ar yr argyfwng costau sy'n wynebu'r byd amaeth a ffermwyr, ac rwy'n gobeithio y byddech yn ystyried bwrw ymlaen â hwnnw er mwyn clywed rhai o'r syniadau a'r awgrymiadau a allai fod gan bobl. Diolch yn fawr iawn. 

Diolch. Nid wyf yn ymwybodol fy mod wedi gweld y llythyr hwnnw gan y tri ohonoch, ond yn sicr, ar ôl i mi ei gael, byddaf yn ystyried ei gynnwys ac yn ymateb yn unol â hynny.