Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr yn gyntaf—Samuel Kurtz.

Diolch, Lywydd. Cyfeiriaf yr Aelodau at fy nghofrestr buddiannau. Weinidog, tua deufis yn ôl, ddydd Mercher 23 Mawrth, galwodd Andrew R.T. Davies a minnau ar Lywodraeth Cymru i gynnull uwchgynhadledd fwyd gyda'r holl randdeiliaid i drafod prinder bwyd yn y gadwyn gyflenwi fyd-eang a ysgogwyd gan y digwyddiadau presennol yn Wcráin. Wrth ymateb, fe ddywedoch chi,

'Rwy'n cydnabod nad yw'r Torïaid yma'n deall sut y mae Llywodraeth yn gweithio, ond nid oes arnom angen uwchgynhadledd fwyd.'

Credwch fi pan ddywedaf nad oes dim a fyddai'n rhoi mwy o bleser i mi na chael Llywodraeth Geidwadol Gymreig yma yn y Senedd gydag Andrew R.T. yn Brif Weinidog arnom. Ac eto, cadarnhaodd y Prif Weinidog fod eich cyd-Weinidog, Jane Hutt, wedi cynnal uwchgynhadledd fwyd dros bythefnos yn ôl. Fodd bynnag, nid oes datganiad ysgrifenedig wedi'i gyhoeddi ac ni wnaed datganiad llafar i'r Senedd hon. Mewn gwirionedd, mae'r Llywodraeth hon wedi gadael i hyn fynd o dan y radar yn llwyr. Rwy'n fwy na pharod i chi fynd â'n syniadau, ac i'r Llywodraeth hon yng Nghymru eu cyflwyno fel eu syniadau eu hunain, ond byddwn yn gwerthfawrogi datganiad, Weinidog, ar ganlyniad yr uwchgynhadledd, gennych chi neu eich cyd-Aelod, yn amlinellu pa gamau y bwriadwch eu cymryd i ddiogelu Cymru rhag prinder bwyd yn y gadwyn gyflenwi fyd-eang.

Wel, nid yw'r Ceidwadwyr Cymreig yn deall o hyd beth yw bod mewn Llywodraeth. Yn ffodus, nid yw'r Cymry am i chi fod mewn Llywodraeth yma yn y Senedd. Rwyf wedi gweld ymateb i gwestiwn ysgrifenedig—credaf efallai mai Andrew R.T. Davies a'i gofynnodd—yn egluro nad uwchgynhadledd fwyd oedd hi, ond cyfarfod bord gron ar dlodi bwyd. Fe wnes ei fynychu, ond cafodd ei arwain gan Jane Hutt. Felly, yn amlwg, ni allaf egluro'r hyn rydych newydd ei ddweud wrthyf. Os ydych yn cyfeirio at y cyfarfod bord gron ar dlodi bwyd, fe ddigwyddodd hwnnw bythefnos yn ôl, rwy'n credu. Rwy'n sefyll wrth yr hyn a ddywedais—nid ydych yn deall o hyd sut y mae Llywodraeth yn gweithio. Nid oes angen uwchgynhadledd fwyd arnom. Rwy'n cyfarfod yn rheolaidd â'r rhanddeiliaid yr ydych am imi gael yr uwchgynhadledd fwyd gyda hwy—y proseswyr, yr undebau llafur, y cyflenwyr bwyd, ac yn y blaen. Rwy'n cyfarfod â'r holl bobl hynny'n rheolaidd. Nid oes angen uwchgynhadledd arnaf i ddod â phawb at ei gilydd. Byddaf yn cwrdd â fy nghymheiriaid o Lywodraeth y DU, ac o'r Alban a Gogledd Iwerddon, lle byddwn yn trafod cyflenwad bwyd a diogeledd bwyd. Mae'n sefyllfa integredig i'r DU i raddau helaeth, ac mae'n bwysig iawn ein bod yn gwneud hynny ar lefel y DU.

Diolch yn fawr, Weinidog. Deallaf ein bod yn farchnad integredig iawn yma yn y DU, ond mae llawer o ysgogiadau y gall y Llywodraeth hon yng Nghymru eu cael o gynnull uwchgynhadledd fwyd. Fe wnaeth y Prif Weinidog gamsiarad felly pan ddywedodd fod uwchgynhadledd fwyd wedi bod—uwchgynhadledd tlodi bwyd oedd hi. Ac eto, rwy'n credu ei bod yn hanfodol ein bod yn dod â'r bobl hyn at ei gilydd ar un cyfle i drafod yr hyn y gallwn ei wneud i helpu ein cymuned amaethyddol a sicrhau bod pobl Cymru yn parhau i gael bwyd ar eu byrddau.

Os caf symud ymlaen at y pwynt nesaf, yn wyneb yr holl heriau hyn, rhaid inni fod yn arloesol. Dyna pam fy mod yn hynod siomedig o glywed am eich gwrthwynebiad i Fil Technoleg Genetig (Bridio Manwl) Llywodraeth y DU—deddfwriaeth a fydd yn trawsnewid potensial technolegau ffermio newydd ledled y DU. Bydd y papur drafft hwn yn cael gwared ar fiwrocratiaeth ac yn cefnogi datblygiad technoleg arloesol i dyfu cnydau mwy gwydn, mwy maethlon a mwy ecogyfeillgar, yn ogystal â'r ffaith y bydd ei gyflwyno'n arf allweddol yn ein brwydr yn erbyn prinder bwyd yn y cadwyni cyflenwi. O ystyried hyn, ni allaf ddeall pam y mae Llywodraeth Cymru yn gwrthod mabwysiadu'r ddeddfwriaeth bwysig hon, yn enwedig o ystyried bod rhanddeiliaid allweddol a'r gymuned wyddonol yn ei chefnogi. Weinidog, mae digon o gyfleoedd ar y bwrdd i gynyddu ein cynhyrchiant bwyd a chryfhau ein diogeledd bwyd. O ystyried hynny, pam eich bod yn fodlon cadw bwyd o Gymru oddi ar fyrddau pobl Cymru?

Wel, mae hynny'n hollol anghywir. Mae Llywodraeth y DU wedi rhuthro'r Bil hwn drwodd. Fe'i cyhoeddwyd heddiw. Mae'n Fil ar gyfer technoleg genetig a bridio manwl yn Lloegr yn unig. Os dywedaf wrthych—a dyma'r hyn a olygaf wrth 'nid ydych yn deall sut y mae Llywodraeth yn gweithio'—rhannwyd y drafft gyda fy swyddogion ddoe yn hwyr iawn yn y prynhawn. Nawr, efallai y gwelwch chi hynny'n ddoniol, ond i ni mae'r diffyg ymgysylltiad ar lefel y DU yn gwbl warthus ac yn amharchus iawn. Mae'r Bil yn cynnwys mesurau manwl y bydd angen eu hystyried yn ofalus. Ni allwch wneud y pethau hyn dros nos. Yn hwyr brynhawn ddoe, cawsom gopi o'r Bil drafft ac mae hynny'n cynnwys yr holl effeithiau posibl sy'n gysylltiedig â gweithrediad marchnad fewnol y DU. Rwy'n cytuno, mae'r technegau hynny'n arfau pwerus, ond rhaid ichi ddefnyddio'r pŵer hwnnw'n gyfrifol a rhaid ichi ystyried y rhain yn ofalus iawn. Felly, bydd y rhan hon o'r Bil yr ydych wedi cyfeirio ati yn cael ei harwain gan Weinidog yr Economi. Tybiaf y bydd yn ymateb pan fydd ei swyddogion yntau hefyd—oherwydd rwy'n tybio eu bod wedi'i gael ddoe—wedi cael cyfle i'w ystyried.

Diolch, a hoffwn ddiolch i chi, Weinidog, am ddod i sesiwn ddiweddaraf Pwyllgor yr Economi, Masnach a Materion Gwledig ar ymchwilio i'r parthau perygl nitradau y mae Llywodraeth Cymru a Phlaid Cymru wedi'u cymeradwyo. Fodd bynnag, rwy'n dal i fod yn wirioneddol bryderus ynghylch ansawdd y dystiolaeth. Rydych wedi datgan bod y terfyn rhanddirymiad o 170 kg yr hectar wedi'i sefydlu er mwyn mynd i'r afael â llygredd ffosfforws yng Nghymru. Fodd bynnag, nid yw'r terfyn hwn yn gysylltiedig â ffosfforws mewn unrhyw fodd; mae'n weithredol er mwyn rheoli'r rhanddirymiad o lefelau nitradau—nid yr hyn a ddywedoch chi yn y sesiwn dystiolaeth. Yn ddiweddarach, fe gyfeirioch chi at y gofod gofynnol ar gyfer storio slyri ar ôl cyflwyno eich rheoliadau mewn perthynas â pharthau perygl nitradau. Fodd bynnag, ni wnaethoch gyfeirio at y ffaith bod canllawiau Llywodraeth Cymru yn nodi nad oes modd cymharu mesuriadau o ofod storio, yn seiliedig ar ddeilliad dŵr glaw. Ac yn olaf, pan gawsoch chi a'ch swyddogion eich holi ynglŷn â'ch ymgysylltiad â rhanddeiliaid a chyflwyno mesurau rheoleiddio dŵr amgen, fe ddywedoch chi a'ch swyddogion mai'r dyddiad cau ar gyfer hynny yw 1 Medi eleni, gan olygu, yn ôl pob tebyg, na fyddai unrhyw beth a gyflwynir ar neu ar ôl 2 Medi yn cael ei ystyried. Fodd bynnag, nid yw hyn yn gywir. Y dyddiad cau ar gyfer cyflwyno yw mis yn ddiweddarach, ar 1 Hydref, dyddiad a roesoch chi a'ch swyddogion yn anghywir. 

Roedd cyfanswm o 21 o achosion, yma mewn du a gwyn, yn creu mwy o gwestiynau nag atebion i mi a fy nghyd-Aelodau, yn ymestyn o baragraff 13 o'r trawsgrifiad yr holl ffordd drwodd i baragraff 129 o'r trawsgrifiad. Mae'r rheoliadau hyn wedi bod ar y gweill drwy gydol y cyfnod yr ydych chi wedi bod yn Weinidog, ac eto mae ffeithiau sylfaenol mewn tystiolaeth sylfaenol yn anghywir. Fe wnaethoch chi ffit-ffatian ynghylch bwriad y Llywodraeth i gynnal uwchgynhadledd fwyd, cyn gwneud hynny dri mis yn ddiweddarach. Fe wnaethoch rwystro darn pwysig o ddeddfwriaeth, a oedd wedi'i sefydlu i gynyddu ein cynhyrchiant bwyd a chryfhau diogeledd bwyd, ac roedd eich cyflwyniad i'r pwyllgor yn frith o gamgymeriadau. Dywedwch wrthyf, Weinidog, pam y dylai'r byd amaethyddol yng Nghymru ymddiried ynoch?

Wel, gadewch imi dynnu sylw at eich camgymeriadau: nid ydym wedi cynnal uwchgynhadledd fwyd. Nid wyf wedi newid fy meddwl. Nid wyf wedi ffit-ffatian, fel y dywedwch chi. Ni chynhelir uwchgynhadledd fwyd yn y ffordd yr ydych chi'n ei ddymuno. Yr hyn y dywedais ei fod wedi'i gynnal oedd cyfarfod bord gron ar dlodi bwyd. Ac unwaith eto, os nad ydych chi'n gwybod y gwahaniaeth, nid oes unrhyw beth y gallaf ei ddweud am hynny.

Ac yn ail, nid wyf yn gwybod sawl gwaith y mae'n rhaid i mi ddweud wrthych: nid oes parthau perygl nitradau yng Nghymru mwyach. Rheoliadau llygredd amaethyddol yw'r rhain—nid oes parthau perygl nitradau yng Nghymru mwyach, felly credaf fod angen i chi gael eich ffeithiau'n iawn hefyd.

Ar y dyddiad 1 Medi, cefais wybod ddoe mai 1 Hydref ydyw, a byddaf yn ysgrifennu at eich Cadeirydd, Paul Davies, i gywiro hynny. Roeddwn i'n meddwl ein bod wedi cael sesiwn dystiolaeth dda iawn. Rwy'n falch ein bod wedi trafod, os yw pob yn credu y gallant ddod at ei gilydd gyda chynnig a fydd yn rhoi gwell canlyniad i ni neu'r un canlyniad â'r rheoliadau, fe gânt eu hystyried. Mae gennym un i mewn eisoes ac rwy'n gobeithio y bydd yna un arall y gallwn ei ystyried yn fuan. 

Cwestiynau nawr gan lefarydd Plaid Cymru, Mabon ap Gwynfor.

Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Dŷn ni wedi clywed heddiw yn barod am ddiogelwch bwyd, ac yn ystod yr argyfwng bwyd presennol sydd yn gwaethygu yn ddyddiol, mae’r Undeb Ewropeaidd a’r Unol Daleithiau am lansio platfform newydd ar y cyd er mwyn mynd i'r afael â diogelwch cyflenwadau bwyd a nwyddau amaethyddol, gan wella mynediad byd eang i gnydau craidd a gwrteithiau o ranbarth ardal Rwsia ac Wcráin. Wrth gwrs, mae’r Undeb Ewropeaidd yn chwarae rhan ganolog er mwyn sicrhau polisïau diogelwch bwyd, ond does gan Lywodraeth Prydain, ac o ganlyniad i hynny, does gennym ni yma yng Nghymru, ddim llais yn hyn oherwydd ein bod ni bellach allan o'r Undeb Ewropeaidd.

Mae ffermwyr ledled Cymru, sydd eisoes yn wynebu costau uwch am danwydd a phorthiant anifeiliaid, wedi rhybuddio y byddan nhw'n gwrthbwyso'r prisiau uwch yma drwy brynu llai o wrtaith, a allai arwain at gynhyrchu llai o gnydau ar adeg pan fod cyflenwadau grawnfwydydd eisoes o dan fygythiad oherwydd y rhyfel.

Mae arbenigwyr o'r sector wedi dweud wrth Lywodraeth y Deyrnas Gyfunol fod angen iddynt ystyried ar frys ffyrdd o gynyddu ac arallgyfeirio cynhyrchu gwrtaith domestig. Pa drafodaethau, felly, ydych chi yn Llywodraeth Cymru yn eu cael efo Llywodraeth y Deyrnas Gyfunol o ran diogelwch bwyd ac effaith prinder gwrtaith ar sector amaethyddol Cymru?

Diolch. Wel, eitem ar yr agenda oedd hon pan gyfarfuom fel pedair gwlad—ein grŵp rhyng-weinidogol Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig—wythnos i ddydd Llun diwethaf, rwy'n credu. Ac rydych yn llygad eich lle, Llywodraeth y DU—. Rhoddaf enghraifft ichi: fe wnaethant sefydlu tasglu gwrtaith ac nid oeddent am i'r gweinyddiaethau datganoledig gymryd rhan o gwbl. Maent wedi ailfeddwl yn awr, ac rwy'n falch iawn fod fy swyddogion yn gallu bod yn rhan o'r tasglu hwnnw, oherwydd credaf y bydd yn ein helpu i gael llais mewn ffordd nad ydym wedi'i gael o'r blaen. Felly, credaf fod y cyfarfod cyntaf wedi'i gynnal yr wythnos diwethaf ac mae un arall wedi'i drefnu.

Mae'n bwysig iawn. Mae gennyf alwad yn nes ymlaen y prynhawn yma gydag Ysgrifennydd Gwladol DEFRA; rydym yn cadw mewn cysylltiad agos iawn ynglŷn â'r holl bryderon. Rydym yn sôn am dair elfen—porthiant, tanwydd a gwrtaith—gan eu bod yn cael effaith mor negyddol ar y sector amaethyddiaeth ar hyn o bryd. Credaf y dylem ychwanegu 'cyllid' ac 'effeithiau yn y dyfodol', oherwydd mae'n amlwg fod hwn yn fater hirdymor y mae'n rhaid inni fynd i'r afael ag ef yn awr. Felly, credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn parhau â'r sgyrsiau hynny. Mae fy swyddogion yn rhan o grwpiau gyda Llywodraeth y DU a'r Alban a Gogledd Iwerddon, lle mae'r trafodaethau hyn yn mynd rhagddynt, ac maent yn sicr yn wythnosol ar hyn o bryd.

Diolch i'r Gweinidog am yr ateb yna.

Roedd yn dda eich clywed yn dweud, mewn ymateb i Llyr Gruffydd yn gynharach, eich bod yn pryderu am golli tir. Ac wrth gwrs, gwyddom fod gwerth uchel iawn i dir yma yng Nghymru ac mae angen inni ei ddefnyddio i gynhyrchu bwyd. Rydym eisoes wedi clywed heddiw am Gilestone, a'r ffordd y mae Llywodraeth Cymru wedi prynu fferm gyda thir amaethyddol da at ddibenion eraill. Gwyddom hefyd fod cwmnïau ariannol mawr yn ystyried prynu tir ffermio yma yng Nghymru at ddibenion plannu coed, sy'n golygu ein bod yn colli tir amaethyddol da. Ond mae ffigurau a gefais drwy gais rhyddid gwybodaeth yn dangos nad cwmnïau ariannol yn unig sy'n prynu tir ar gyfer plannu coed—mae Llywodraeth Cymru yn prynu tir amaethyddol o ansawdd da ar gyfer creu coetiroedd. Ar y cais rhyddid gwybodaeth sydd gennyf yma, mae Llywodraeth Cymru wedi prynu tir: £575,000 yn Rhuthun; £170,000 ym Mhenffordd-las; £260,000 yn y Drenewydd; £378,000 ym Mhorthaethwy; ac wrth gwrs, gwyddom am ystad Brownhill, sy'n werth £1.4 miliwn, yn Llangadog. Roedd hwnnw i gyd, mae'n dweud yn y fan hon, yn dir pori amaethyddol, ac mae'r rhesymau dros brynu yn ymwneud â chreu coetiroedd. Fel y Gweinidog amaethyddiaeth, a oeddech chi'n ymwybodol o hyn, ac a ydych yn falch o weld tir amaethyddol da yn cael ei brynu at ddibenion creu coetiroedd?

Fe roesoch chi restr eithaf hir i mi yno; ni allaf ddweud fy mod yn gwybod am bob un ohonynt. Yn amlwg, rwy'n ymwybodol bod CNC, er enghraifft, wedi bod yn prynu tir hefyd, a chredaf ein bod i gyd yn cydnabod, onid ydym, ac yn sicr yn y trafodaethau a gefais gyda Cefin Campbell, fel yr Aelod dynodedig dros Blaid Cymru, fod angen inni weld cynnydd yn y ffordd yr awn i'r afael â'r argyfwng hinsawdd, ac yn amlwg, mae coetir yn rhan o hynny. Rwy'n cael llawer o drafodaethau gyda'r Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd, sy'n amlwg yn arwain ar goetiroedd, ynghyd â'r Gweinidog Newid Hinsawdd. Ond rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn ein bod yn edrych ar y tir sy'n cael ei brynu. Yn amlwg, ni ddylai ac ni allai'r wladwriaeth, yn realistig, brynu darnau mawr o dir, ond credaf mai'r hyn y mae angen inni edrych arno yw sut rydym yn ei ddefnyddio, yr hyn y caiff ei ddefnyddio ar ei gyfer, ac yn sicr, mae'n rhaid inni fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd.