4. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru ar 8 Mehefin 2022.
2. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y newyddion y bydd y grŵp sy'n berchen ar Ganolfan Ganser Rutherford yng Nghasnewydd yn cael ei ddiddymu? TQ633
Gallaf gadarnhau bod rhiant-gwmni canolfan ganser Rutherford yng Nghasnewydd wedi cofnodi ansolfedd, ac o ganlyniad, mae'r ganolfan yn debygol o gau yn ddiweddarach yr wythnos hon. Mae'r GIG yng Nghymru yn sicrhau bod cleifion sydd wedi dechrau eu triniaeth yn gallu cwblhau eu triniaeth.FootnoteLink
Diolch am eich ateb, Weinidog. Canolfan ganser Rutherford yng Nghasnewydd oedd y gyntaf yn y DU i gynnig therapi pelydr proton egni uchel, cyfleuster preifat o’r radd flaenaf sydd hefyd yn trin cleifion y GIG. Mae’r cwmni wedi nodi nifer o resymau dros benodi datodwr, ond bydd colli’r cyfleuster hwn yma yng Nghymru yn drueni mawr. Mae’r cyfleuster yn darparu gwasanaethau diagnosteg canser a thriniaeth canser ar adeg pan fo angen y staff a’r offer arnom i glirio’r ôl-groniad o gleifion canser cyn gynted â phosibl. A wnaiff y Gweinidog roi sicrwydd i mi na fydd unrhyw un o gleifion gwasanaethau'r GIG a gomisiynir yn lleol yn cael eu peryglu gan benderfyniad y cwmni i benodi’r datodwr? Ac er fy mod yn sylweddoli y bydd proses ar waith er mwyn dod o hyd i brynwr newydd, a wnaiff Llywodraeth Cymru wneud popeth yn ei gallu i ystyried yr achos busnes dros ddefnyddio'r ganolfan hon i fynd i'r afael â'r ôl-groniad o gleifion canser, fel canolfan ddiagnostig yn y lle cyntaf, ond o bosibl, o ran triniaeth canser hefyd?
Diolch yn fawr iawn, ac yn amlwg, mae’r newyddion hwn yn hynod o drist i’r staff yng Nghasnewydd a’r cleifion sy’n cael triniaeth yno, ac wrth gwrs, i’r economi leol. Nawr, ein blaenoriaeth, yn gyntaf oll, oedd sicrhau bod pobl sydd hanner ffordd drwy eu triniaeth yn gallu parhau â'u therapi, boed yn gleifion GIG neu breifat, gan mai diogelwch cleifion yw ein prif bryder wrth gwrs. Diolch byth, mae nifer y cleifion na fyddant wedi gorffen eu triniaeth erbyn i’r ganolfan gau yn fach iawn. Ni allaf ddweud faint yn union o gleifion yr effeithir arnynt oherwydd, a dweud y gwir, mae’r nifer mor fach, efallai y byddai’n hawdd canfod pwy ydynt. Ond y pwynt pwysig yw bod y GIG yn ailatgyfeirio unrhyw gleifion os cawsant eu hatgyfeirio yno, ac rydym hefyd yn gofalu am gleifion preifat sydd wedi dechrau triniaeth radiotherapi ond heb ei chwblhau. Ac o ran dyfodol y ganolfan yng Nghasnewydd, mae'r GIG yng Nghymru yn ystyried opsiynau i wneud defnydd o'r cyfleuster, ond mae arnaf ofn na allaf wneud sylwadau pellach ar hyn o bryd.
Peredur Owen—. Natatsha Asghar yn gyntaf. Natatsha Asghar.
Diolch, Lywydd. Weinidog, fel y mae fy nghyd-Aelod newydd ei grybwyll, mae’r newyddion y bydd canolfan ganser Rutherford yng Nghasnewydd yn cau yn siomedig iawn, a bydd yn peri cryn bryder i ddioddefwyr canser yng Nghymru. Mae pob un ohonom yn ymwybodol o fanteision therapi pelydr proton, sy'n lladd celloedd canser gan ddefnyddio technoleg sganio pelydr pensil ac sy'n caniatáu i driniaeth gael ei darparu ar union siâp y man a dargedir, ac yn wahanol i radiotherapi confensiynol, mae'r targedu manwl yn arbed meinwe iach y tu hwnt i'r tiwmor ei hun. Mae grŵp Rutherford Health wedi dweud bod pandemig y coronafeirws wedi effeithio'n andwyol ar eu busnes, gyda phobl yn wynebu oedi cyn cael diagnosis o ganser, ac oedi cyn cael eu hatgyfeirio am driniaeth yn y pen draw. Mewn ymgais i liniaru hyn, mae'r cwmni'n dweud iddynt wneud sawl cynnig i'r GIG, ac er iddynt sicrhau rhai contractau, nid oeddent yn ddigon i arbed y cwmni rhag datodiad.
Felly, Weinidog, a gaf fi ofyn: pryd y daethoch yn ymwybodol gyntaf o'r problemau ariannol a oedd yn bygwth hyfywedd canolfan ganser Rutherford? Yn ail, pa gamau a gymerwyd gennych i gynyddu nifer y cleifion canser a atgyfeiriwyd i’r ganolfan am driniaeth i ddiogelu buddsoddiad Llywodraeth Cymru o £10 miliwn yn y busnes ei hun? Ac yn olaf, a wnewch chi ymrwymo—ac rwy'n ymddiheuro am ailadrodd yr hyn y mae fy nghyd-Aelod o Orllewin Casnewydd newydd ei ddweud—i wneud popeth yn eich gallu i geisio dod o hyd i gwmni i ymgymryd â'r gwaith o redeg y ganolfan i sicrhau bod therapi pelydr proton yn parhau i fod ar gael yng Nghymru er budd dioddefwyr canser Cymru? Diolch.
Diolch yn fawr iawn. Wel, mae hwn yn fater y tynnwyd fy sylw ato sawl wythnos yn ôl, felly yn amlwg, rydym wedi bod yn dilyn y mater yn agos iawn a chyda’r pryder mwyaf ar ran y bobl sy’n cael eu triniaeth yno. Mae therapi pelydr proton, fel y mae'r ddau siaradwr wedi nodi'n glir, yn ddull arbenigol iawn o drin canser. Nid oes gan Lywodraeth Cymru unrhyw fwriad i ymyrryd i brynu'r cyfleuster. Yn amlwg, mae'n hynod arbenigol, a'r rheswm ein bod yn gwneud hyn yw nad ydym o'r farn ei fod er budd y cyhoedd. Yn syml, nid oes gennym y sylfaen boblogaeth i gynnal hynny.
Felly, byddwn yn cadw llygad ar y sefyllfa, wrth gwrs. Mae gan y cwmni bum prif ganolfan. Mae pedair o’r canolfannau hyn y tu allan i Gymru, felly yn amlwg, byddai wedi bod yn anodd inni gamu i mewn pan fo problemau mwy o lawer ynghlwm wrth hyn nag achub cangen Rutherford yng Nghymru yn unig.
Adleisiaf rai o’r cwestiynau gan Jayne Bryant a Natasha Asghar, ac roeddwn innau'n bryderus iawn wrth glywed y newyddion am hyn y bore yma. Hoffwn i'r Gweinidog roi gwybod i'r Senedd faint o ddiwydrwydd dyladwy a wnaed cyn i'r swm sylweddol o £10 miliwn gael ei fuddsoddi. Onid oedd y Llywodraeth yn ymwybodol o’r hyn a ddisgrifiwyd mewn datganiad gan Schroder UK Public Private Trust fel ‘strategaeth ehangu ddiffygiol’ gan y cwmni o’r flwyddyn y gwnaed y buddsoddiad? Ac a ydych yn credu bod unrhyw obaith y gellir adfer rhywfaint o'r arian cyhoeddus a'i ailddefnyddio ym maes triniaeth canser yma yng Nghymru?
Diolch yn fawr. Wel, gwnaed y buddsoddiad yn Rutherford gan reolwr cronfa a oedd yn gweithredu o dan gontract i Fanc Datblygu Cymru, ac yn amlwg, mae hynny hyd braich oddi wrth Lywodraeth Cymru. Felly, o ran diwydrwydd dyladwy, eu cyfrifoldeb hwy fyddai hynny. Mae’r gronfa'n gronfa bortffolio, ac wrth gwrs, mae risgiau uchel ynghlwm wrth rai buddsoddiadau, ac wrth gwrs, ni allwn ddisgwyl i bob un ohonynt lwyddo. Cyrhaeddodd y gronfa ei charreg filltir gyntaf yn 2019, ac fe ddarparodd bron i £20 miliwn i Fanc Datblygu Cymru.
Diolch i'r Gweinidog.