3. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am waith Llywodraeth Cymru i gynyddu mynediad at wasanaethau gofal sylfaenol yn ne-ddwyrain Cymru? OQ58184

Mae mynediad at wasanaethau gofal sylfaenol wedi newid yn ddramatig ledled Cymru dros y ddwy flynedd ddiwethaf. Mae gwasanaethau wedi gorfod addasu i sicrhau bod cleifion yn gallu cael gofal sylfaenol mewn modd diogel ac effeithiol. Mae technoleg ddigidol wedi helpu i gyflawni'r gwelliannau hyn.

Weinidog, yn ardal Severnside yn fy etholaeth i yn Nwyrain Casnewydd, rydym wedi gweld llawer iawn o gynnydd yn nifer y tai dros y blynyddoedd diwethaf, yn ardaloedd Magwyr, Rogiet, Gwndy a Chil-y-coed a'r cyffiniau, ond nid ydym wedi gweld y math o gynnydd mewn gwasanaethau gofal sylfaenol a fyddai'n adlewyrchu'r cynnydd yn y boblogaeth. Ac mae llawer o bobl yn yr ardaloedd hyn bellach yn teimlo nad ydynt yn cael eu gwasanaethu'n ddigonol gan feddygon teulu a gofal sylfaenol yn gyffredinol, a hoffent weld cynnydd yn y capasiti hwnnw. Felly, Weinidog, a wnewch chi ddweud wrthyf sut rydych yn gweithio gyda byrddau iechyd a meddygfeydd i ymateb i'r sefyllfaoedd hynny, lle mae gennym boblogaethau sy'n tyfu, a phryderon nad oes capasiti gofal sylfaenol i gyd-fynd â'r datblygiadau hynny?

Wel, pan welwn y datblygiadau hyn yn digwydd, rydym yn ymwybodol iawn fod angen inni ystyried seilwaith ychwanegol, yn cynnwys ysgolion a'r holl bethau eraill sy'n mynd gyda hwy, ac rydym yn ymwybodol iawn o'r cynnydd yn y boblogaeth yn enwedig yn yr ardal y cyfeiriwch ati, John. A dyna pam fy mod wedi cymeradwyo £28 miliwn o gyllid yn ddiweddar, sydd wedi'i gadarnhau, er mwyn datblygu canolfan iechyd a lles dwyrain Casnewydd. Bydd y gwaith o adeiladu'r cyfleuster hwnnw'n dechrau yr haf hwn, a hynny ar y safle gerllaw Canolfan Iechyd Ringland ar hyn o bryd. Bydd y cyfleuster yn cynnwys amrywiaeth o wasanaethau clinigol a ddarperir gan fwrdd iechyd Aneurin Bevan, yn cynnwys gwasanaethau meddygon teulu, fferyllwyr cymunedol, practis deintyddol cyffredinol, ynghyd â darpariaeth gofal cymdeithasol a'r trydydd sector, yn union y math o fodel y mae gennym ddiddordeb gwirioneddol yn ei gyflwyno, a Chasnewydd fydd un o'r mannau cyntaf i weld hynny'n digwydd. Felly, rwy'n falch iawn o weld hynny. Rydym hefyd yn awyddus i weld—a'r rheswm pam ein bod am ddatblygu'r hybiau hyn—gwasanaeth integredig ac ataliol wedi'i deilwra i ddiwallu anghenion penodol y gymuned honno ac i fynd i'r afael â materion pwysig yn ymwneud ag anghydraddoldebau iechyd. 

Weinidog, rwyf innau, fel John Griffiths, yn pryderu—ni cheir gwasanaethau sylfaenol i gyd-fynd â'r datblygiadau tai yng Nghasnewydd ac ar draws fy rhanbarth i yn Nwyrain De Cymru. Mae etholwyr yn fy rhanbarth yn pryderu, a hynny'n briodol, am lefel y mynediad, yn enwedig at wasanaethau deintyddol. Collwyd 150 o bractisau deintyddol mewn dwy flynedd rhwng 2019 a 2021. Yn fy rhanbarth i yn Nwyrain De Cymru, rydym yn gweld darlun sy'n peri pryder lle mae nifer o etholwyr bellach yn adrodd am amseroedd aros o dros flwyddyn am archwiliad, os gallant ymuno â phractis GIG hyd yn oed. Rwy'n croesawu eich sylwadau am hyb Casnewydd, ond mae hyn yn bryder difrifol i lawer o bobl ar draws fy rhanbarth i a Chymru. Weinidog, mae'r sefyllfa wedi dirywio cymaint, sut y bwriadwch gynyddu nifer y practisau deintyddol GIG a chadw'r deintyddion GIG hynny yng Nghymru? Diolch.

Diolch yn fawr. Yn gyntaf oll, credaf ei bod yn bwysig iawn fod pobl yn nodi bod tua 20,000 o bobl yn cael eu trin gan wasanaethau deintyddol bob wythnos yng Nghymru, ac mae nifer y deintyddion wedi codi yn 2018 a 2019 i dros 1,500. Wrth gwrs, un o'r problemau a gawsom oedd bod cynhyrchiant aerosol mewn practisau deintyddol yn beryglus iawn yn ystod COVID, a dyna lle y gwelsom ostyngiad enfawr yng ngallu cleifion i gael mynediad. Nawr, rwy'n falch iawn ein bod o'r diwedd wedi gweld cyngor ar atal a rheoli heintiau yn cael ei lacio mewn perthynas â phractisau deintyddol, ac felly byddant bellach yn gwneud eu hasesiad risg eu hunain a gobeithio y byddant yn trefnu gwahanol bobl yn ôl y risgiau anadlol ac efallai'n eu rhoi gyda'i gilydd ar ddiwedd y diwrnod. Y mater arall yr ydym wedi canolbwyntio'n fanwl arno yw diwygio contractau. Yn y gorffennol, fel y gwyddoch, rydym wedi talu yn ôl nifer yr unedau o weithgarwch deintyddol. Mae hynny wedi newid yn llwyr yn awr, ac rwy'n falch iawn fod 78 y cant o ddeintyddion y GIG bellach wedi symud at y contract newydd. Golyga hynny y byddwn yn eu gweld yn derbyn cleifion GIG newydd, a bydd yn ofynnol iddynt leihau'r gwaith rheolaidd ac ailadroddus a wnaed yn y gorffennol nad oedd o reidrwydd yn symud pethau ymlaen i bobl.