4. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i ddarparu addysg ysgol o'r radd flaenaf yng Nghymru? OQ58197

A gaf i ddiolch i Altaf Hussain am y cwestiwn yna? O fis Medi eleni, bydd cwricwlwm newydd y Senedd hon yn realiti mewn 95 y cant o ysgolion a lleoliadau meithrin yng Nghymru. Mae'r cwricwlwm newydd yn cynrychioli newid radical o ran darparu'r addysg o'r radd flaenaf honno sy'n galluogi ein dysgwyr i ddod yn ddinasyddion gwybodus yng Nghymru a'r byd.

Diolch yn fawr, Prif Weinidog. Prif Weinidog, mae'r pandemig wedi taflu goleuni llym ar anghydraddoldebau yng Nghymru, a gwelwyd llawer o hyn drwy'r ffordd y cyflwynwyd ein system addysg wrth i rieni ei chael yn anodd bod yn rhiant ac yn athro i'w plant, a hefyd pan ddaeth lles plant yn bryder yn ystod absenoldeb hir o'r ystafell ddosbarth. Mae'r argyfwng costau byw nawr yn gorfodi rhieni i ymateb i her arall, ac un pryd y gallem weld cynnydd yn nifer yr absenoldebau ysgol wrth i rieni geisio dod o hyd i wyliau rhatach yn ystod amser ysgol. Pa drafodaethau y mae wedi'u cael gyda chydweithwyr yn y Llywodraeth ac ar draws ein system ysgolion i asesu effaith yr argyfwng costau byw ar bresenoldeb yn yr ysgol? Diolch.

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn yna. Cymeradwyaf iddo'r ddarlith ddiweddar a roddwyd gan y Gweinidog addysg i Sefydliad Bevan, pan oedd yn mynd i'r afael â'r union fathau o faterion y mae Dr Hussain wedi'u codi gyda ni y prynhawn yma. Mae'r rhain yn faterion cymhleth. Nid oes gennyf unrhyw ddymuniad o gwbl, Llywydd, i gosbi unrhyw deuluoedd sy'n cael trafferthion yn sgil effaith yr argyfwng costau byw ac sy'n wynebu anawsterau ychwanegol o ran sicrhau bod eu plant yn bresennol—fel y mae angen i'r plant hynny fod, gan fod gan blant hawl i gael addysg yng Nghymru—yn yr ystafell ddosbarth. Nid wyf yn credu y byddai fy ngoddefgarwch yn ymestyn yr holl ffordd i deuluoedd sy'n dewis mynd â'u plant allan o'r ysgol er mwyn mynd ar wyliau. Mae ateb gwahanol a gwell i hynny, a hynny yw diwygio'r flwyddyn ysgol. Mae hwnnw'n fesur arall y mae fy nghyd-Aelod Jeremy Miles yn gweithio arno ar hyn o bryd, gyda'n partneriaid yn y meysydd ysgol ac addysg. Drwy ddiwygio'r flwyddyn ysgol, byddem yn gallu dileu'r cymhelliant gwrthnysig hwnnw, neu effeithio arno, sy'n bodoli i rieni wneud yn union fel y mae Altaf Hussain wedi awgrymu. Nid dyna'r ateb i sicrhau bod plant yn cael yr addysg y mae arnyn nhw ei hangen ac yn ei haeddu yng Nghymru. 

Prif Weinidog, mae Ysgol Gynradd y Rhigos yn fy etholaeth i yn dathlu ar ôl ennill y teitl clwb brecwast gorau yng Nghymru yn ddiweddar. Rydym wedi bod yn darparu brecwast am ddim i blant yng Nghymru ers ychydig o dan 20 mlynedd bellach, gan wella nid yn unig eu hiechyd ond hefyd eu lefelau canolbwyntio. Ac wrth gwrs, bydd manteision y mynediad cyffredinol hwnnw at faethiad da yn cael eu hehangu'n sylweddol drwy gyflwyno prydau ysgol am ddim i bob plentyn oedran cynradd yng Nghymru. Prif Weinidog, a wnewch chi anfon neges i longyfarch Mrs Mundy a'i thîm yn ysgol gynradd Rhigos am gael y wobr drawiadol hon? A pha arfer gorau, yn eich barn chi, y gellid ei gymryd o ysgol Rhigos a'i rannu fel y gall pob clwb brecwast gynnig ychwanegiad o'r radd flaenaf at addysg ysgol ein disgyblion?

Diolch i Vikki Howells am hynna, ac rwyf eisiau llongyfarch Ysgol Gynradd Rhigos a'r tîm o bobl sydd wedi ennill y wobr sylweddol iawn honno. Mae arnaf ofn, Llywydd, fy mod wedi bod o gwmpas yn ddigon hir i gofio ymweliad ag ysgol yn Rhondda Cynon Taf, yr awdurdod lleol a gynrychiolir yma, gydag eraill, gan Vikki Howells. Roedd yn ymweliad a gynhaliwyd gan y Prif Weinidog ar y pryd, Rhodri Morgan, a chyfarfu â phennaeth aruthrol, a ddywedodd wrtho, pe bai yna un peth yr hoffai weld Llywodraeth Cymru yn ei wneud, cymryd camau i atal plant yn ei hysgol rhag troi i fyny bob bore yn rhy lwglyd i ddysgu byddai hynny. Roedd honno'n foment sobreiddiol iawn, Llywydd. O'r un ymweliad hwnnw, mae'r rhaglen gyfan yr ydym wedi'i chael yn awr ledled Cymru ar gyfer datganoli, fel y dywedodd Vikki Howells, dros gyfnod cyfan datganoli bron i ddarparu brecwast am ddim mewn ysgolion cynradd, dyna o le y daeth y syniad hwnnw. Ac fel y dywedodd Vikki Howells, mae'n gwneud yn siŵr bod plant sy'n dod i'r ystafell ddosbarth yng Nghymru yn barod i ddysgu ac nad ydyn nhw'n ymgolli'n gyson yn y ffaith nad ydyn nhw wedi bwyta ers iddyn nhw fod yn yr ysgol y tro diwethaf.

Caiff hynny ei wella ymhellach fyth gan ein rhaglen o giniawau am ddim, prydau ysgol am ddim—prydau ysgol am ddim i bawb—ymrwymiad sydd wedi'i wreiddio yn ein cytundeb cydweithredu â Phlaid Cymru, a phryd y cymerwyd cam mawr ymlaen ddoe gyda'r cyhoeddiad am y symudiad ymlaen ym mis Medi eleni. Caf fy nghalonogi yn fawr gan y ffaith bod cynifer o ysgolion a chymaint o awdurdodau lleol yng Nghymru yn gallu ymuno â chyflwyno prydau ysgol am ddim i bawb mor gynnar yn y rhaglen, ac eraill sydd â chynlluniau gweithgar iawn i ymestyn y cynnig hwnnw, nid yn unig i ddisgyblion oedran derbyn, ond i fyfyrwyr blwyddyn 1 a blwyddyn 2 hefyd. Mae'n syniad sydd wedi cael croeso eang, am yr holl resymau a ddywedodd Vikki Howells, ac rydym yn dechrau'n dda iawn gyda'n rhaglen yma yng Nghymru.