Part of the debate – Senedd Cymru am 5:50 pm ar 28 Mehefin 2022.
Rwy'n credu bod y materion sy'n ymwneud â llais y goroeswr yn bwysig iawn ac yn allweddol i fy ymateb eisoes. Rhaid i leisiau goroeswyr fod wrth wraidd popeth a wnawn, felly rydym ni mewn gwirionedd yn datblygu panel craffu a chynnwys llais goroeswyr, ac mae'n rhaid i hwnnw fod yn grŵp amrywiol o oroeswyr, sy'n cwmpasu holl sbectrwm trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol. Bydd hwnnw hefyd yn cael ei gadeirio gan y cynghorydd cenedlaethol, ac mae hefyd yn tynnu o'n grwpiau goroeswr sydd eisoes wedi'u sefydlu ledled Cymru. Mae hynny'n hollbwysig.
Ymatebodd y Prif Weinidog i'r mater a'r cwestiynau a godwyd gennych am yr hyn yr ydym yn ei wneud o ran y rhai sy'n cyflawni'r troseddau. Tynnodd sylw, a hynny'n briodol, at amcanion y strategaeth: cynyddu'r pwyslais ar ddwyn y rhai sy'n cam-drin i gyfrif, ond hefyd cefnogi'r rhai sydd am newid eu hymddygiad ac osgoi troseddu. Dyna'r amcan: cefnogi'r rhai a allai ymddwyn yn sarhaus neu'n dreisgar i newid eu hymddygiad. Felly, rydym ni'n adeiladu ar raglenni sy'n bodoli eisoes, ac mae'n amlwg bod hyn yn rhywbeth pryd y mae'n rhaid inni sicrhau y caiff pawb sy'n cyflawni troseddau eu dwyn i gyfrif, ond gan gydnabod bod hyn yn ymwneud â mynd i'r afael â'r deinameg pŵer a rheoli a grëir gan anghydraddoldeb rhwng y rhywiau. Rwyf wedi rhoi croeso brwd i'r ffaith ein bod wedi cael llawer o'n cydweithwyr gwrywaidd ar draws y Siambr hon yn dweud bod hyn yn ymwneud â dyfodol eu plant, eu meibion, yn ogystal â'u merched wrth gwrs, o ran y risgiau parhaus o ran mynd i'r afael â thrais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol.
Mae aflonyddu rhywiol mewn ysgolion yn flaenoriaeth ar draws Llywodraeth Cymru—bod pob plentyn a pherson ifanc yn cael eu cefnogi, eu bod yn teimlo y gallant roi gwybod am unrhyw bryderon sydd ganddyn nhw. Rydych chi wedi sôn am raglen Hafan, sy'n hollbwysig. Mae wedi gwneud cymaint o waith da. Rwy'n croesawu gwaith Estyn o ran eu hymateb. Gofynnwyd iddyn nhw, wrth gwrs, gan Weinidog y Gymraeg ac Addysg, i adolygu'r diwylliant a'r prosesau mewn ysgolion uwchradd ar ôl gwefan Gwahodd Pawb, ac maen nhw'n mynd i ymweld ag ysgolion drwy gydol yr hydref. Byddwn yn aros am y casgliadau a amlinellir yn eu hadolygiad. Ac, wrth gwrs, yn hollbwysig—ac mae hwn yn gam gwirioneddol ymlaen—bydd addysg perthnasoedd a rhywioldeb yn rhan statudol o'r Cwricwlwm newydd i Gymru.
Mae'n bwysig inni gydnabod y ffaith, o ran dynion, fod dioddefwyr gwrywaidd, ond wyddoch chi, mae Llywodraeth Cymru yn cydnabod y caiff troseddau eu cyflawni yn bennaf ond nid yn gyfan gwbl gan ddynion yn erbyn menywod, a bod yn rhaid inni gydnabod hynny wedyn. Rwyf wedi siarad am yr hyn yr ydym yn ei wneud o ran y rhai sy'n cyflawni'r troseddau a'u dwyn i gyfrif, ond hefyd yn mynd i'r afael â'r ffyrdd y gallwn ni gefnogi drwy raglenni, eu hymwybyddiaeth ac iddyn nhw gymryd cyfrifoldeb i newid. O ran cefnogi neu gydnabod dioddefwyr gwrywaidd, y llynedd darparwyd cyllid o £16,000 gennym i hyfforddi gweithwyr proffesiynol sy'n dod i gysylltiad â dioddefwyr gwrywaidd yn eu gwaith beunyddiol—felly, tai, addysg a gofal cymdeithasol yw hynny—fel y gallant adnabod a deall yr arwyddion a ddangosir gan ddynion sy'n dioddef cam-drin domestig. Rydym yn parhau i gefnogi prosiect Dyn Cymru Ddiogelach. Mae'r prosiect Dyn yn gweithio i wella diogelwch a chynyddu llesiant drwy ddull cydweithredol. Rydym yn darparu £75,000 i'r prosiect hwnnw. Ond, wyddoch chi, mae'n mynd yn ôl at sut, bob tri diwrnod, ceir un farwolaeth oherwydd trais domestig dan law dynion, a phob dydd gwelwn y pandemig erchyll hwnnw, fel y'i disgrifiwyd, yn parhau.
Gobeithio y byddwch yn cefnogi cam nesaf ein strategaeth wrth inni fynd i'r afael â'r achosion, yr angen cymdeithasol i ymateb i hyn, a hefyd i gefnogi'r dull glasbrint hwn, lle y gwnawn y newidiadau y mae angen i ni eu gwneud i sicrhau mai Cymru yw'r lle mwyaf diogel i fyw yn Ewrop.