2. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o'r effaith y bydd datganiad cyllidol Llywodraeth y DU yn ei chael ar bobl ym Mlaenau Gwent? OQ58496

Llywydd, bydd y newidiadau treth heb eu hariannu yn y datganiad cyllidol yn ehangu anghydraddoldeb ar draws y Deyrnas Unedig. Bydd yr effaith fwyaf niweidiol ar ardaloedd fel Blaenau Gwent, sydd eisoes yn wynebu heriau economaidd.

Rwy'n ddiolchgar i'r Prif Weinidog am hynna. Ar un lefel, wrth gwrs, mae modd gwawdio'r anhrefn sy'n bodoli yn San Steffan ar hyn o bryd: Prif Weinidog sy'n modelu ei hun ar Margaret Thatcher—mae'r wraig nad yw am droi, yn troelli fel top, a na, dydi hi ei hun ddim yn gwybod pa benderfyniad y mae hi'n mynd i'w wneud yfory. Gwyddom fod effaith ei chwpl o wythnosau anhrefnus yn y Llywodraeth eisoes wedi gwneud i'r bunt blymio, Banc Lloegr yn cael ei orfodi i addo gwario £65 biliwn dim ond i gynnal yr arian. Rydym yn gwybod eu bod eisoes yn sicrhau bod costau i fusnesau, i'r Llywodraeth ac i berchnogion tai yn saethu i fyny. Dywedodd y Canghellor, mewn eiliad o hunan-drueni, ei fod wedi cael amser caled. Wel, gadewch i mi ddweud wrthych chi, mae'r bobl sydd wedi gweld eu cyfraddau morgais yn saethu i fyny yn cael amser caletach. Ac rydym ni'n gwybod bod y bobl yma, ar ddiwedd y dydd, yn dal eisiau talu am doriadau treth i'r cyfoethog drwy dorri gwasanaethau cyhoeddus i'r tlawd a'r rhai agored i niwed. Prif Weinidog, mae pobl Blaenau Gwent wastad wedi ysgwyddo baich Llywodraethau Torïaidd yn Llundain. Maen nhw wastad wedi ysgwyddo'r baich o doriadau i wasanaethau cyhoeddus, toriadau i fudd-daliadau a diffyg buddsoddiad mewn economi. Prif Weinidog, a wnaiff Llywodraeth Cymru sefyll ac amddiffyn pobl Blaenau Gwent, a phobl Cymru, yn erbyn y llywodraeth anhrefnus hon yn Llundain?

Llywydd, wrth gwrs fe fydd Llywodraeth Cymru yn gwneud hynny, ond dylai'r Senedd gyfan hon wneud hynny. Mae cwestiynau go iawn i'r Ceidwadwyr yn y Siambr y prynhawn yma. Ydyn nhw'n amddiffyn dymuniad y Prif Weinidog i beidio â chynyddu budd-daliadau yn unol â chwyddiant? Beth fydd hynny yn ei olygu i bobl ym Mlaenau Gwent, sydd eisoes yn byw ar esgyrn sychion o fudd-daliadau, pan fo hi'n barod i godi'r cap ar fonysau bancwyr ond ddim yn barod i roi gwarant bod y maniffesto, yr etholwyd yr ASau hynny arno, sef yr addewid maniffesto, na fydd hi'n gwarantu y bydd yn ei barchu? [Torri ar draws.] Rwy'n edrych tuag atoch chi y prynhawn yma—edrychaf ymlaen at glywed gan arweinydd yr wrthblaid pan ddaw ei gyfle i sefyll ar ei draed yn hytrach na gweiddi o le mae'n eistedd. Gadewch iddo ddweud wrthym y prynhawn yma y bydd y Ceidwadwyr yn y Siambr hon yn ategu geiriau Penny Mordaunt, ac ASau Ceidwadol eraill, gan wrthod cefnogi dyhead y Prif Weinidog i dorri budd-daliadau pobl sydd eisoes â bron dim i fyw arno. Llywydd, a fyddan nhw'n dweud hynny y prynhawn yma? Fe fyddwn ni'n ei ddweud, a bydd pobl eraill yn y Siambr hon yn ei ddweud. A fyddan nhw'n dweud y prynhawn yma nad ydyn nhw'n barod—nad ydyn nhw'n barod—i gost ariannu toriadau treth heb eu hariannu ddod o doriadau i wasanaethau cyhoeddus—. Ydych chi'n barod i ddweud y prynhawn yma, ar gyfer pobl Cymru sy'n dibynnu ar wasanaethau cyhoeddus, athrawon yn yr ystafell ddosbarth, nyrsys ar y wardiau, pobl sy'n aros ar restrau tai, ydych chi'n barod i ddweud y prynhawn yma y byddwch chi'n ychwanegu eich llais i'w diogelu? Rwy'n gweld nad ydych chi. Rwy'n gweld nad ydych chi. Alun Davies, fe ddywedaf i hyn wrthych chi: bydd y Llywodraeth hon yn codi ein llais i sicrhau bod y bobl hynny'n cael eu hamddiffyn—pobl ym Mlaenau Gwent a phobl ledled Cymru. Fe fyddan nhw'n edrych i weld a oes unrhyw gyfle i'r Ceidwadwyr yng Nghymru eu trin yn deg, ond gallaf weld yn barod y prynhawn yma eu bod yn debygol o aros yn hir iawn cyn y bydd unrhyw arwydd o hynny. 

Rwy'n credu bod hynny braidd yn rhagrithiol, Prif Weinidog—rydych chi'n sefyll yna ac yn dweud hynny, gyda'ch hanes chi o ran cyflawni yng Nghymru—[Torri ar draws.]

Dydw i ddim yn credu bod yr Aelod hyd yn oed wedi dechrau ei chwestiwn eto. Laura Anne Jones.

Prif Weinidog, ydych chi, fel fi a gweddill fy mhlaid, yn croesawu'r pecyn ynni enfawr y mae Llywodraeth y DU wedi'i gyhoeddi a fydd o fudd uniongyrchol i bobl, ein hetholwyr ni, ym Mlaenau Gwent? Sut ydych chi'n mynd i gefnogi busnesau yn eu brwydr i oroesi dros fisoedd y gaeaf sydd i ddod?

Wel, Llywydd, bythefnos yn ôl, roeddwn yn croesawu'r ffaith bod yna gymorth i bobl gyda chostau ynni. Yr hyn nad ydw i'n ei groesawu—dywedais hynny bryd hynny, a dywedaf hynny eto nawr—yw'r ffaith y bydd pris pecyn y Blaid Geidwadol yn cael ei dalu gan y dyledion a ddaw i ran ein plant a'n wyrion, pan oedd dewis i gymryd yr elw chwyddedig enfawr a wneir gan gwmnïau a fydd nawr yn gweld yr holl elw hwnnw'n cael ei warchod, wedi'i ddiogelu gan y cyhoedd y bydd cost canlyniad penderfyniadau'r blaid honno'n disgyn ar eu hysgwyddau nhw. Rwy'n falch o'r ffaith bod help i'w gael; rwy'n credu ei fod yn cael ei wneud yn y ffordd hollol anghywir.

Mae pobl Blaenau Gwent ac ar draws y Cymoedd wedi dioddef yn anghymesur o gamlywodraethu'r Torïaid. Mae hyn yn ganlyniad uniongyrchol i fethiant neu, yn hytrach, i bolisïau bwriadol Llywodraethau olynol y DU sy'n parhau i sianelu cyfoeth a buddsoddiad i Lundain tra bod cymunedau yn ne Cymru yn cael y nesaf peth i ddim. Mae'n debyg mai Llywodraeth Truss yw'r gwaethaf eto. Enillodd y Torïaid fandad yn seiliedig ar gelwydd ffyniant bro, ac erbyn hyn maen nhw'n gwneud y gwrthwyneb yn ddigydwybod. Mae pobl ym Mlaenau Gwent a Chymoedd Gwent nawr yn wynebu biliau ynni anferth, prisiau uwch, gyda morgeisi a rhent yn saethu i fyny, fel yr ydym ni wedi'i glywed. Mae bod dan reolaeth San Steffan yn golygu distryw i Gymru. Felly, gofynnaf i chi, Prif Weinidog, a wnewch chi bopeth o fewn eich gallu i sicrhau pob pŵer y mae ei angen ar Gymru, y Cymoedd a Blaenau Gwent nid yn unig i amddiffyn ein hunain nawr, ond rhag Llywodraethau Torïaidd y dyfodol hefyd? A fyddwch chi'n galw ar Keir Starmer am hynny os daw yn Brif Weinidog, ac a ydych chi'n cytuno bod y pwerau sydd eu hangen ar Gymru yn cynnwys rhai dros dreth, lles, cyfiawnder a phlismona?

Wel, Llywydd, mae Delyth Jewell yn gwneud pwynt pwysig. Gwyddom o ddadansoddiad annibynnol y bydd Llundain a'r de-ddwyrain yn elwa yn sgil y newidiadau a gyflwynodd Llywodraeth Liz Truss, deirgwaith yn fwy na fydd Cymru a gogledd Lloegr yn elwa. Gadewch i ni fod yn glir, Llywydd: Llywodraeth yw hon sy'n credu mewn ailddosbarthu; mae'n credu mewn cymryd arian oddi wrth y tlawd a'i roi i'r cyfoethog. Mae'r syniad bod dosbarthu—[Torri ar draws.] Wrth gwrs, mae'r ffigurau mor blaen ag y gallant fod, Llywydd, ac nid yw gweiddi, yn eistedd draw yn fan yna, yn newid y ffaith y bydd y 5 y cant uchaf—mae hyn ar ôl i Liz Truss gael ei gorfodi i gefnu ar ei phenderfyniad i ddiddymu'r gyfradd dreth 45c—o'r boblogaeth yn dal i gael chwarter yr holl enillion arian parod o ganlyniad i agweddau'r pecyn cyllideb sy'n weddill. Bydd 5 y cant o'r aelwydydd cyfoethocaf yn cael 40 gwaith yn fwy—a allwch chi ddychmygu hynny, Llywydd: y cyfoethocaf, bydd y 5 y cant uchaf yn ennill 40 gwaith yn fwy—na'r un rhan o bump isaf o'r boblogaeth. Mae hi mor warthus fel nad yw'n syndod fod y gefnogaeth i'r blaid honno'n plymio yn yr arolygon barn. Ac, wrth gwrs, byddwn yn defnyddio'r holl bwerau sydd gennym a'r gallu sydd gennym i amddiffyn pobl yma yng Nghymru rhag yr ymosodiad hwn.