1. Sut mae'r Gweinidog yn gweithio gydag awdurdodau lleol i sicrhau bod digon o leoedd ysgolion ar gael i ddisgyblion ar draws Pen-y-bont ar Ogwr? OQ58521

Awdurdodau lleol sy'n gyfrifol am gynllunio lleoedd ysgolion. Mae'n rhaid iddynt sicrhau bod digon o ysgolion yn darparu addysg gynradd ac uwchradd i ddisgyblion yn eu hardaloedd. Nid wyf yn ymwybodol o unrhyw awdurdod lleol lle nad oes digon o leoedd ysgolion.

Diolch, Weinidog, ac rwy’n gwerthfawrogi eich ymateb i’r cwestiwn hwn. Gwn ar ôl clywed gan lawer o rieni yn fy etholaeth, a ledled Cymru wrth gwrs, eu bod eisiau gallu danfon eu plant i ysgolion da, yn agos at eu cartrefi. Ond mae hon wedi bod yn broblem i rieni a disgyblion yn fy nghymuned, felly mae’n wych clywed am y buddsoddiad o £1.8 miliwn gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr i ysgolion mewn datblygiadau tai i gynyddu'r nifer o ystafelloedd dosbarth a lleoedd disgyblion, yn Ysgol Gyfun Bryntirion, a bod cynlluniau ar waith i gynyddu nifer y lleoedd yn Ysgol Gynradd Coety, sydd wedi'i lleoli mewn datblygiad tai diweddar. Ond hoffwn nodi, yn benodol mewn perthynas ag Ysgol Gynradd Coety, yn anffodus, pan adeiladwyd y datblygiad tai, ac mae'r ysgol yn ei ganol, nad oedd digon o leoedd ar gyfer y disgyblion, yn enwedig gan fod y datblygiad tai wedi ehangu bellach. Felly, mae bwlch lle nad oedd digon o leoedd yn yr ysgol honno ar gyfer y plant sy'n byw o'i chwmpas, ac mae'r bwlch hwnnw wedi golygu bod plant wedi gorfod mynd ymhellach i ffwrdd, ac mewn rhai achosion, fod brodyr a chwiorydd heb allu mynychu'r un ysgol. Rwy’n deall y gall fod yn anodd rhagweld faint o leoedd y bydd eu hangen mewn ysgolion newydd, ond beth arall y gellir ei wneud i ganiatáu rhywfaint yn fwy o hyblygrwydd yn hyn o beth pan fyddwn yn adeiladu datblygiadau tai ac ysgolion newydd?

Diolch i Sarah Murphy am groesawu’r buddsoddiad, gan gynnwys yr hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei ddarparu i ysgolion ym Mhen-y-bont ar Ogwr, fel mewn mannau eraill. Roedd yn braf ymweld ag Ysgol Gyfun Bryntirion gyda hi'n ddiweddar. Mae'n llygad ei lle, wrth gwrs, yn dweud ei bod yn bwysig inni sicrhau bod ysgolion a gwasanaethau cyhoeddus eraill yn gydnaws â datblygiadau ym maes tai. Mae ein system gynllunio yn allweddol yn hyn o beth i’n helpu i sicrhau, wrth i ddatblygiadau tai newydd gael eu hadeiladu, fod digon o leoedd ysgolion ar gael mewn cymunedau. Dylai awdurdodau fabwysiadu ymagwedd strategol a hirdymor tuag at ddarparu cyfleusterau cymunedol, sy'n amlwg yn cynnwys ysgolion, pan fyddant yn paratoi eu cynlluniau datblygu. Mae’r cynlluniau hynny’n nodi sut y bydd lleoedd yn newid dros gyfnod o 15 mlynedd—faint o dai newydd a gaiff eu hadeiladu a ble y cânt eu lleoli. Ac felly, fel rhan o hynny, byddem yn disgwyl i seilwaith, gan gynnwys darpariaeth ysgolion, fod yn ystyriaeth hollbwysig wrth gynllunio’r datblygiadau tai newydd hynny. Ond rwy’n cydnabod, weithiau, fod bylchau rhwng y ddarpariaeth a’r angen, sydd efallai'n anochel.

Weinidog, yn 2011, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru gylchlythyr o’r enw, 'Mesur capasiti ysgolion yng Nghymru’, i gynorthwyo awdurdodau lleol i gynllunio lleoedd ysgolion, i adrodd ar leoedd gwag ac i bennu niferoedd derbyn ysgolion. Nawr, mae defnyddio data, fel y dywedodd fy nghyd-Aelod Sarah Murphy yn gwbl gywir—rydym yn defnyddio data i gynllunio ein lleoedd ysgolion—yn hanfodol, fel cyfraddau genedigaethau, nifer y cartrefi newydd a gaiff eu hadeiladu, data mudo a theuluoedd newydd yn symud i ardaloedd newydd. Felly, beth y mae’r Gweinidog yn ei wneud yn awr i sicrhau bod unrhyw ganllawiau ategol yn addas i'r diben er mwyn cefnogi awdurdodau lleol i gynllunio lleoedd ysgolion yn awr ac ar gyfer y dyfodol?

Rwy'n fodlon fod y canllawiau'n ddigonol i alluogi awdurdodau i wneud hynny. Mae Pen-y-bont ar Ogwr yn awdurdod lleol a chanddo fwy o leoedd ysgolion cynradd, mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg yn ogystal â rhai cyfrwng Saesneg, ac yn yr un modd mewn darpariaeth uwchradd, nag sydd o ddisgyblion. Fel y trafodais gyda Sarah Murphy funud yn ôl—. Yn anffodus, nid ydym mewn sefyllfa lle mae rhieni bob amser yn gallu anfon eu plant i'r ysgol o'u dewis cyntaf—nid dyna'r system sydd gennym. Mae cydbwysedd rhwng y dewis hwnnw ac argaeledd lleoedd yn lleol i’r ysgol honno, ond ar sail awdurdodau lleol, gallaf roi sicrwydd i chi fod digon o leoedd i ddiwallu'r angen sy'n codi.