9. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i gynnal o lefelau staffio'r GIG yng nghanolbarth a gorllewin Cymru? OQ58544

Diolch yn fawr. Mae gweithlu Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda nawr wedi cyrraedd lefel na welwyd erioed o’r blaen. Ond, rŷn ni’n cydnabod yr heriau o ran y gweithlu yn y canolbarth a’r gorllewin ar yr un pryd â’r pwysau sydd ar wasanaethau yn sgil galw sylweddol.

Diolch yn fawr iawn. Yr wythnos diwethaf, fel dywedais i, ges i'r pleser o gwrdd â'r RCN fan hyn yn y Senedd i gael trafod eu hadroddiad diweddaraf, ac yn y nos ges i'r pleser o gwrdd â nifer o nyrsys o ranbarth y gorllewin a'r canolbarth a chlywed am y pwysau gwaith aruthrol maen nhw'n ei wynebu: prinder staff; tâl annigonol; morâl yn isel; ac yn dweud eu bod nhw wedi blino'n lân; teimlo'n ddigalon achos bod nhw'n methu gwneud eu gwaith yn iawn; problemau strategol megis cynlluniau annigonol i gadw nyrsys yn eu gwaith; recriwtio annigonol; cynllunio cefnogaeth i'r gweithlu, ac yn y blaen. Felly, ynghyd â'u cyflogau isel ac amodau gwaith heriol, dyw hi ddim yn syndod, felly, fod cymaint o nyrsys yn gadael y sector. Ond y broblem yw, ar draws ardal Hywel Dda, fod tua 540 o swyddi gwag ar gyfer nyrsys cofrestredig, gyda'r uchaf yng Nghymru, ac mae'r bwrdd iechyd yma hefyd gyda'r uchaf yn cyflogi nyrsys sy'n cael eu talu gan asiantaeth. Mae hwn wedi codi 46 y cant yn ystod y flwyddyn ddiwethaf ac yn costio'n agos i £29 miliwn. Felly, ac ystyried hyn, Weinidog, pa gamau fyddwch chi'n eu cymryd i greu strategaeth ar gyfer cadw mwy o nyrsys yn y proffesiwn?

Diolch yn fawr. Mae hon yn ardal lle dwi wedi gofyn i'm swyddogion i wirioneddol edrych arni yn fanwl. Mae'n anodd gwneud hyn, achos, fel rŷch chi'n gallu dychmygu, o ran retention, os oes 1,000 o bobl gyda chi off yn sâl gyda COVID, beth ŷch chi’n mynd i’w wneud i lenwi’r gwagle oedd yna? Sut ŷch chi’n mynd i gymryd pwysau off y bobl sydd yn gorfod gwneud i fyny am y gwagleoedd yna? Ac os nad ydym ni’n defnyddio pobl o asiantaeth, mae’r pwysau arnyn nhw’n mynd i fod yn waeth. Nawr, dwi’n anhapus iawn o ran faint rŷn ni’n gwario ar asiantaeth ar hyn o bryd, a dyna pam dwi wedi gofyn i HEIW ganolbwyntio ar y gwaith yma ac i sicrhau ein bod ni’n gweithredu gyda’r undebau, yn gyflym, i sicrhau ein bod ni mewn sefyllfa well. Ond, ar ddiwedd y dydd, beth sydd ei angen yw cael mwy o nyrsys i aros ac i gario ymlaen gyda’r hyfforddiant rŷn ni’n gwneud. Ond mae’n rhaid dweud bod Hywel Dda nawr â lefelau staffio ar lefelau sydd heb gael eu gweld o’r blaen. Mae 11,000 o bobl yn gweithio i’r bwrdd iechyd, ac, o ran nyrsys, mae 136 yn fwy nag oedd yno dair blynedd yn ôl. Felly, mae mwy nag oedd yna. Y drafferth yw bod y galw yn mynd i fyny drwy’r amser, a dyna yw’r broblem. Mae’n poblogaeth ni’n heneiddio, mae’r pwysau’n waeth. Felly, mae’n bwysig ein bod ni’n gwneud y cynllunio strategol yna ar gyfer gweithlu’r dyfodol.

Ac yn olaf, Russell George.

Diolch, Lywydd. Weinidog, yn ystod dadl Pwyllgor Deisebau yn ddiweddar, fe ddywedoch chi,

'mae'n anghywir awgrymu y byddai ymestyn adran 25B i gynnwys pob un o'r meysydd hynny'n arwain at roi'r "tîm llawn o nyrsys" i Gymru, fel y mae'r ddeiseb yn ei roi, a hynny'n syml am nad yw'r nyrsys hynny'n bodoli ar hyn o bryd.'

Yr hyn rwy'n ceisio ei gywiro, fy hun, a rhoi cyfle i chi ehangu ac egluro, yw bod Llywodraeth Cymru—chi eich hun—yn honni bod yna strategaethau recriwtio amrywiol, gan gynnwys recriwtio rhyngwladol hefyd, ac rydych chi'n siarad am y buddsoddiadau uchaf erioed mewn rhaglenni addysg a hyfforddiant. Felly, os yw hynny'n wir, nid yw'r ddau beth yn gyson â'i gilydd. Tybed a wnewch chi roi ychydig o gyd-destun pellach, efallai, i'ch sylwadau yn ystod y ddadl Pwyllgor Deisebau.

Iawn, felly, pan fyddwch chi'n llunio deddf, mae'n rhaid ichi gydymffurfio â'r gyfraith, ac os yw'r gyfraith yn dweud, 'Rhaid i chi gael x o nyrsys mewn ward benodol', mae'n rhaid ichi gydymffurfio â'r gyfraith honno. Os na allwch wneud hynny am nad oes gennych chi'r nyrsys, rydych chi'n torri'r gyfraith. Felly, beth yw'r pwynt llunio deddf y gwyddoch na allwch gydymffurfio â hi? Ac ar hyn o bryd, mae'n anodd iawn inni gydymffurfio am nad oes gennym ddigon o nyrsys.

Felly, yr hyn sydd ei angen arnom, ac rwy'n derbyn hynny—. Rydym eisoes yn gwneud llawer ar recriwtio gweithlu. Rydym yn hyfforddi mwy nag a wnaethom erioed o'r blaen. Rydym yn recriwtio'n rhyngwladol. Ond rwy'n credu mai'r hyn sydd angen inni ei wneud yn awr yw canolbwyntio ar gadw staff, oherwydd rydym yn colli pobl mor gyflym ag yr ydym yn eu hyfforddi. Felly, dyna'r maes y credaf fod angen inni ganolbwyntio arno. Ac os gallwn ni wneud hynny fe fyddwn mewn sefyllfa lawer iawn gwell. Mae'r bobl yma wedi blino'n lân. Maent wedi bod yn gweithio'n galed iawn ers dwy flynedd. Felly, mae angen inni roi cefnogaeth iddynt—felly, gweithio gyda'r undebau a'r AaGIC i ddeall yn iawn beth yw'r pwysau a beth arall y gallwn ei wneud i dynnu'r pwysau oddi arnynt—ac yna byddwn mewn sefyllfa i ddechrau llunio deddfau y gallwn gydymffurfio â hwy.

Diolch i'r Gweinidog.