6. Pa asesiad y mae'r Prif Weinidog wedi'i wneud o sut bydd datganiad yr hydref Llywodraeth y DU yn effeithio ar gymunedau yng Nghymru? OQ58765

9. Pa asesiad mae'r Prif Weinidog wedi ei wneud o'r goblygiadau i Gymru o ddatganiad yr hydref gan Ganghellor y DU? OQ58728

Diolch. Llywydd, rwy'n deall eich bod wedi rhoi caniatâd i gwestiynau 6 a 9 gael eu grwpio.

Er gwaethaf rhai ychwanegiadau cymedrol i'n setliad dros y ddwy flynedd nesaf, nid yw datganiad yr hydref yn mynd yn agos at ymdrin â'r pwysau yr ydym yn eu hwynebu. Y gwir yw ein bod yn dal i wynebu toriad mewn termau real yn ein cyllideb, a fydd yn cael effaith sylweddol ar gymunedau a gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru.

Diolch am hynna. Mae cymunedau dros Gymru yn barod yn dioddef. Wedi 12 mlynedd o lymdra, dydy gwasanaethau hanfodol ddim mewn sefyllfa i wynebau toriadau pellach. Dwi'n meddwl bod gonestrwydd yn hanfodol mewn gwleidyddiaeth, felly mae angen nodi'n glir mai bai'r Llywodraeth yn San Steffan yw difrifoldeb y sefyllfa hon, ac mae'r ffaith eu bod nhw'n gwadu hyn a'u bod nhw'n beio'r sefyllfa fyd-eang yn destun siom. Yng Nghymru, yn ôl Canolfan Llywodraethiant Cymru, mae cyllideb eich Llywodraeth yn wynebu bwlch ariannol sylweddol yn sgil chwyddiant, mae gostyngiad o 7 y cant yn incwm gwario aelwydydd, a hefyd biliau ynni sy'n cynyddu eto, a threthi uwch. Allwch chi ddweud wrthym ni, plis, sut byddwch chi'n cydbwyso'r angen i gynnal gwasanaethau gyda'r angen i gefnogi pobl sy'n wynebu caledi difrifol? Gydag arian mor dynn, a fyddwch chi'n blaenoriaethu'r bobl fwyaf bregus wrth lunio'r gyllideb, i geisio atal cymaint o ddioddef a chymaint o farwolaethau ag sy'n bosibl?

Diolch. Rwy'n credu eich bod yn gwneud pwynt pwysig iawn am dryloywder a lle mae'r bai. Rwy'n cytuno'n llwyr â chi. Gyda Llywodraeth y DU, rydym ni wedi cael degawd o gyni, ac erbyn hyn rwy'n credu bod hyn hyd yn oed yn waeth na'r elfennau o gyni a gyflwynon nhw dros y degawd diwethaf. Mae'r DU mewn dirwasgiad dwfn, ac mae incwm aelwydydd yn gostwng ar raddfa anhygoel o gyflym. Beth wnaeth y Canghellor yr wythnos diwethaf? Roedd newydd gyflwyno anfoneb i ni am fethiant Llywodraeth y DU i reoli'r economi a chyllid cyhoeddus dros y 12 mlynedd diwethaf. Rydym ni wedi cael y chwyddiant uchaf mewn 40 mlynedd. Rydym wedi cael y baich treth uchaf mewn 70 mlynedd. Mae hyn mor ddifrifol, a chredaf ei bod yn holl bwysig bod hynny'n cael ei gyfleu i'n hetholwyr.

Mae'r Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol wedi galw dro ar ôl tro ar Lywodraeth y DU i fuddsoddi mewn gwasanaethau cyhoeddus. Yr hyn a ddywedodd y Canghellor oedd ei fod eisiau rhoi cymorth i'r bobl fwyaf agored i niwed, ond rwy'n credu bod yna bryder gwirioneddol nad yw hynny'n mynd i ddigwydd. Dyna pam y bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud popeth yn ei gallu. Soniais mewn atebion cynharach ein bod, yn amlwg, yn edrych ar ein cyllideb ddrafft, a fydd yn cael ei chyhoeddi fis nesaf. Rydym wir yn ystyried manylion datganiad yr hydref yn ofalus, a gallaf sicrhau pawb yn y Siambr hon y byddwn, fel Llywodraeth Cymru, yn parhau i flaenoriaethu ein cyllidebau i warchod y rhai mwyaf agored i niwed a chynnal ein hymrwymiad i'r Gymru gryfach, decach, wyrddach honno.

Gweinidog, mae fy etholwyr eisoes yn ei chael hi'n anodd fforddio talu eu biliau—nid dim ond pobl ar incwm isel ond ar incwm canol hefyd. Mae rhagolygon y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol yr wythnos diwethaf, mewn ymateb i ddatganiad yr hydref, yn nodi y bydd y ddwy flynedd nesaf yn gweld y cwymp mwyaf mewn incwm aelwydydd ers cenedlaethau. Bydd mwy na hanner yr aelwydydd ar eu colled ar ôl datganiad yr hydref. Bydd teuluoedd Prydain yn colli 7.1 y cant o'u hincwm gwario. Eleni, byddwn yn gweld y cwymp mwyaf mewn incwm gwario real y pen ers diwedd y 1940au. Nid yw'r flwyddyn nesaf gymaint â hynny'n well; byddwn yn gweld yr ail gwymp mwyaf ar gofnod. Felly, a fydd Llywodraeth Cymru'n parhau i annog Llywodraeth y DU, yn y ffordd gryfaf, i fynd i'r afael o ddifrif â'r argyfwng incwm aelwydydd a chostau byw, sy'n dinistrio bywydau ar draws y DU, neu, a dweud y gwir, i gamu o'r neilltu a gadael i Lywodraeth Lafur, a fydd yn mynd i'r afael â hyn ddod i rym cyn gynted â phosibl?

Yn bendant. Rwy'n gwybod y bydd y Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol yn parhau i wthio'r pwyntiau hynny a wnaethoch chi. Yn syml, maen nhw'n niferoedd syfrdanol yn adroddiad y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol hwnnw y cyfeirioch chi atyn nhw. Bydd incwm gwario real aelwydydd fesul person yn gostwng mwy na 7 y cant dros y ddwy flynedd nesaf, fel y dywedoch chi, a dyna'r cwymp mwyaf erioed. Mae incwm nawr yn mynd i lawr i lefelau 2013—naw mlynedd yn ôl. Soniais ein bod eisoes mewn dirwasgiad dwfn. Mae'r sioc yn sgil chwyddiant a gawsom ers y mis diwethaf yn amrywio rhwng gwahanol fesurau. Datguddiad ysgytwol arall a welais oedd bod y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygu Economaidd wedi datgan y rhagwelir y bydd y DU yn cael y perfformiad twf gwaethaf yn y G20 dros y ddwy flynedd nesaf, ac eithrio Rwsia. Mae'n anhygoel. Rwy'n gwybod y bydd y Gweinidog yn parhau i gael y trafodaethau hynny ac, fel y dywedais i, byddwn yn edrych yn ofalus iawn ar fanylion datganiad yr hydref wrth i ni baratoi i gyflwyno ein cyllideb ddrafft fis nesaf.

Wrth gwrs, byddwn yn trafod datganiad yr hydref ychydig yn ddiweddarach, ac fe fydd cyfraniad gennyf yno, gobeithio. Ond mae'n cynnwys rhywfaint o gefnogaeth i gymunedau, sydd i'w chroesawu'n fawr yn enwedig o ystyried yr argyfwng costau byw presennol, trwy bolisïau fel y cynnydd yn y cyflog byw cenedlaethol a'r isafswm cyflog, a chynnydd i bensiynau a budd-daliadau. Does dim syndod nad ydym wedi clywed unrhyw gyfeiriad at y rhain yn y Siambr heddiw hyd yn hyn.

Yn Lloegr, bydd y datganiad yn darparu £1 biliwn yn ychwanegol ar gyfer y gronfa gymorth i aelwydydd. Bydd hyn yn golygu y bydd Cymru'n cael cyfran Barnett o'r arian canlyniadol hwnnw, gyda thua £158 miliwn ar gael i'r Llywodraeth ddatganoledig. Yng Nghymru, mae gennym y gronfa cymorth dewisol, sy'n rhoi cymorth mawr ei angen i bobl mewn cyfnod o drafferthion ariannol. Fel y byddwch yn gwerthfawrogi, Gweinidog, mae'r pwysau chwyddiant presennol a phroblemau costau byw wedi golygu bod mwy o bobl mewn perygl o ddioddef trafferthion ariannol. Fodd bynnag, dim ond dewis i bobl ar fudd-daliadau penodol yw'r gronfa cymorth dewisol ar hyn o bryd, sy'n golygu y gallai'r rhai sydd angen cymorth fethu â chael cymorth ariannol. A fydd y Llywodraeth yn ystyried defnyddio symiau canlyniadol Barnett yn sgil cyhoeddi'r gronfa gymorth i aelwydydd er mwyn rhoi hwb pellach i gyllid ar gyfer y gronfa cymorth dewisol, gan alluogi ehangu'r meini prawf cymhwysedd, fel y gall mwy o bobl gael y cymorth sydd ei angen arnynt?  

Diolch. Fel y soniais mewn atebion cynharach, bydd y Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol—yn amlwg, Llywodraeth Cymru gyfan—yn edrych yn ofalus iawn ar fanylion y cyllid a ddyrannwyd i ni yr wythnos diwethaf, wrth i ni baratoi i gyflwyno'r gyllideb ddrafft.

O ran y gronfa cymorth dewisol, rwy'n cytuno â chi—mae'n gronfa ardderchog. Mewn gwirionedd mae'r swyddfeydd wedi'u lleoli yn fy etholaeth fy hun yn Wrecsam ac rwyf wedi gwrando ar alwadau ar sawl achlysur, a gallwch weld pa mor anobeithiol yw pobl. Ond dywedaf fod y Canghellor wedi colli rhai cyfleoedd da iawn yr wythnos diwethaf i helpu pobl o aelwydydd incwm isel. Gallai fod wedi diddymu'r cap budd-dal yn llwyr, ynghyd â'r terfyn dau blentyn, er enghraifft. Mae yna rai polisïau Adran Gwaith a Phensiynau llym iawn y gellid bod wedi eu rhoi o dan y chwyddwydr mewn gwirionedd. 

Prynhawn da, Gweinidog. 

Diolch hefyd i Delyth am godi'r mater yma.

Roeddwn i wir eisiau ymateb i rywbeth a ddywedoch chi wrth ymateb i Delyth, sy'n ymwneud â gwarchod y rhai mwyaf agored i niwed, ac ymrwymiad Llywodraeth Cymru i wneud hynny yn sgil yr hyn sydd yn y bôn yn benderfyniad cyllideb anodd iawn gan Lywodraeth Cymru. Roeddwn i eisiau codi'r mater o wasanaethau amddiffyn plant a chymaint y maen nhw o dan bwysau. Felly, tybed a wnewch chi wneud sylw ynghylch y sefyllfa o ran amddiffyn plant, gweithwyr cymdeithasol a'r gwasanaethau hynny, y mae angen eu hariannu'n dda er mwyn sicrhau bod plant yn ddiogel ac yn cael eu gwarchod. A wnewch chi wneud sylw ar hynny, yn enwedig yng ngoleuni'r hyn sydd, yn ei hanfod, yn doriadau a osodwyd arnom gan San Steffan? Diolch yn fawr iawn. 

Ni allaf ddweud unrhyw beth yn benodol ynghylch sut y byddwn yn ariannu gwasanaethau amddiffyn plant wrth symud ymlaen. Fel y dywedais i, byddwn yn edrych yn gyffredinol ar sut yr ydym yn defnyddio'r cyllid a ddyrannwyd i ni yr wythnos diwethaf, ond rwy'n cytuno'n llwyr â chi ynghylch targedu cymorth i'r gwasanaethau cyhoeddus mwyaf agored i niwed a blaenoriaethu gwasanaethau cyhoeddus—mae hynny'n anghenraid llwyr, a dyna'r hyn, fel Llywodraeth, yr ydym ni wastad wedi ceisio ei wneud. Er enghraifft, rydym wedi buddsoddi cyllid sylweddol mewn cynlluniau dros y flwyddyn ddiwethaf i ddarparu cefnogaeth uniongyrchol i bobl, y taliad cymorth tanwydd gaeaf, er enghraifft, ac fe glywsoch chi fi mewn ateb cynharach yn sôn am fynediad at Grant Amddifadedd Disgyblion, ac rydym wedi rhoi cyllid ychwanegol i hwnnw. Yn amlwg, mae prydau ysgol am ddim yn faes arall lle yr ydym ni'n ceisio helpu teuluoedd gyda'r gost o ddarparu ar gyfer eu plant sy'n mynd i'r ysgol.

A gaf i ofyn i chi, Gweinidog—? Rydych chi'n angharedig, rwy'n credu ynghylch datganiad hydref Llywodraeth y DU. Rydych chi'n gwybod yn iawn, mae pob un ohonoch chi ar y meinciau yna yn gwybod yn iawn, bod Llywodraeth Cymru wedi cael ei chyllideb fwyaf erioed. Mae'n gyllideb sy'n torri record, ac mae'n mynd i gynyddu dros y ddwy flynedd nesaf. Fe gawson ni ddatganiad yr hydref a oedd yn amddiffyn y clo triphlyg ar bensiynau, a oedd yn cynyddu budd-daliadau pobl ar raddfa chwyddiant, a oedd yn gwarchod y gyllideb ar gyfer ein hysgolion, a hefyd, wrth gwrs, a fuddsoddodd mwy o arian i'n gwasanaeth iechyd gwladol. Nawr, rwy'n gwybod bod hanes eich Llywodraeth ar ariannu'r gwasanaeth iechyd cenedlaethol yn warthus—yr unig Lywodraeth yn y DU gyfan i dorri cyllideb y GIG erioed—ond a fyddwch chi'n ymrwymo heddiw i gynyddu cyllideb y GIG mewn termau real fel y mae Llywodraeth y DU yn Lloegr yn ei wneud dros y ddwy flynedd nesaf?

Nid wyf yn mynd i wneud unrhyw ymrwymiadau gwario heddiw. Byddwch wedi fy nghlywed yn dweud sawl gwaith y prynhawn yma mai penderfyniadau dan arweiniad y Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol fydd y rhain, ond yn cael eu cymryd ar draws y Llywodraeth gyfan wrth i ni weithio tuag at gyhoeddi ein cyllideb ddrafft fis nesaf.

Dydw i ddim yn credu fy mod i wedi bod yn angharedig o gwbl. Rwy'n credu fy mod i wedi bod yn glir iawn. Rwy'n credu bod yr hyn a ddywedodd Delyth Jewell yn gynharach am fod yn dryloyw yn bwysig iawn. Rwyf newydd ddweud sut y mae pethau, sef bod ein setliad cyffredinol dros y cyfnod adolygu gwariant tair blynedd yn werth llai mewn termau real nag yr oedd adeg yr adolygiad gwariant y llynedd. Nawr, mae hynny'n ffaith. Gallwch ddweud 'dyma ni eto'—mae hynny'n ffaith. Byddwn yn cael, fel y dywedwch, £1.2 biliwn yn ychwanegol dros y ddwy flynedd nesaf—nid eleni, sef y ddwy flynedd nesaf. Ond ni fydd ein cyllideb gyffredinol yn 2024-25 yn uwch—dim uwch—mewn termau real nag yn y flwyddyn bresennol, a bydd ein cyllideb gyfalaf 8.1 y cant yn is. Mae chwyddiant, sy'n 11.1 y cant, wedi erydu ein cyllideb i lefelau pryderus iawn, ac wrth gwrs mae hynny wedyn yn cael effaith ar awdurdodau lleol ac mae'n cael effaith ar ein GIG. Maen nhw'n adrodd diffygion sylweddol o ganlyniad i chwyddiant, pwysau cyflog, ac, wrth gwrs, y costau ynni cynyddol, ac rwy'n ofni bod datganiad y Canghellor yr wythnos diwethaf wedi methu â mynd i'r afael ag unrhyw un o'r rheini. 

Nawr, rwy'n siŵr y bydd eich etholwyr wedi clywed eich canmoliaeth i Lywodraeth y DU, a gallant ffurfio eu barn eu hunain.