6. A wnaiff y Gweinidog amlinellu polisi Llywodraeth Cymru i wella amgylcheddau trefol mewnol? OQ58752

Ffocws ein rhaglen Trawsnewid Trefi yw datblygu canol ein trefi yn gynaliadwy, cefnogi buddsoddiad yn ein trefi sy'n cael eu llunio gan gynlluniau creu lleoedd ac sy'n cynnwys mannau gwyrdd, ailddefnyddio adeiladau anghyfannedd fel canolfannau cymunedol a chynyddu amrywiaeth y gwasanaethau sydd ar gael.

Ymwelais am y tro cyntaf â marchnad Casnewydd ar ei newydd wedd yr wythnos diwethaf, wedi ymweliad gyda John Griffiths i agor y storfa ddiogel ar gyfer beiciau ynghanol y ganolfan, a rhaid i mi ddweud, roeddwn yn meddwl bod y farchnad yn wych ac rwy'n falch o'r rôl a chwaraewyd gennym ni gyda'r cyngor lleol i wneud hwnnw'n gyfleuster deniadol, a dywedir wrthyf ei fod yn llawn ar benwythnosau. Ac i'r rhai sydd heb ymweld, byddwn yn eich annog i fynd yno. 

Wel, byddwn yn sicr yn ymuno â chi, Weinidog, i annog cymaint o bobl â phosibl i ymweld â marchnad Casnewydd sydd wedi'i hadnewyddu a'i thrawsnewid yn wych. Mae llawer o waith da yn digwydd yng Nghasnewydd. Enghraifft arall, Weinidog, yn Nwyrain Casnewydd yw prosiect adnewyddu Maendy. Mae wedi ennyn diddordeb trigolion lleol i drawsnewid yr ardal leol, sy'n amgylchedd trefol prysur iawn gyda llawer o draffig ar y ffyrdd. Yn rhan o'r prosiectau hynny, mae Gwyrddu Maendy yn cynhyrchu mannau gwyrdd o ansawdd da iawn i'w mwynhau gan y gymuned leol. Mae yna brosiect gwneuthurwyr Maendy sy'n ailddefnyddio ac ailgylchu, gan gynhyrchu pethau fel cynwysyddion blodau cludadwy i helpu gyda'r ymdrech wyrddu, ac mae gan driongl Maendy, sydd gyferbyn â'r llyfrgell gymunedol, gaffi a gofod perfformio, lle cynhaliwyd gŵyl gerddoriaeth Maendy, y gyntaf erioed, yr haf hwn. Felly, mae llawer yn digwydd yno, Weinidog, ond ceir cynlluniau uchelgeisiol ar gyfer gwaith pellach. Tybed a fyddech chi'n ystyried sut y gallai Llywodraeth Cymru barhau i gefnogi'r gwaith trawsnewidiol hwn ac ymweld â'r ardal gyda mi, gobeithio, i weld drosoch eich hun y cynnydd a wnaed, a chlywed am y cynlluniau ar gyfer y dyfodol, a fyddai'n trawsnewid y gymuned leol bwysig honno yn fy marn i. 

Wel, diolch yn fawr am dynnu sylw at y gwaith gwych sy'n digwydd ym Maendy, John. Rwy'n falch fod prosiect triongl Maendy Unlimited wedi derbyn dros £200,000 o arian Llywodraeth Cymru tuag at drawsnewid hen doiled cyhoeddus yn ganolfan gymunedol a man gwyrdd. Digwyddodd hynny drwy ein rhaglen cyfleusterau cymunedol, a gall ymgeiswyr gyflwyno hyd at dri chais sy'n werth cyfanswm o £300,000 mewn unrhyw gyfnod o dair blynedd. Mae hyn yn golygu y gall Maendy Unlimited ymgeisio am grant ychwanegol o tua £70,000 o fewn y cyfnod ymgeisio presennol, a byddwn yn awyddus i weithio gydag ef a siarad gyda hwy ynglŷn â chyfleoedd eraill a allai fod i wella'r ardal. 

Mae canol dinas Abertawe wedi gweld buddsoddiad sydd i'w groesawu gan y cyngor lleol, Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU dros y blynyddoedd diwethaf, yn bennaf o ganlyniad i fargen ddinesig bae Abertawe. Mae'r buddsoddiad, sy'n werth tua £1.3 biliwn, wedi helpu i gyflawni pethau fel yr arena ddigidol newydd yn Abertawe a phrosiectau eraill, gyda'r nod o wneud y ddinas yn lle mwy deniadol i weithwyr a chyflogwyr. Ond mae etholwyr wedi cysylltu â mi ynglŷn â'r pwyslais anghymesur y teimlant ei fod wedi'i roi ar hyn a chyllid arall, ar ôl cael ei anelu at ganol y ddinas yn benodol. Mae Abertawe yn gartref i gytrefi gwych eraill, fel Treforys, Gorseinon, y Mwmbwls a Phontarddulais, ac mewn rhai o'r ardaloedd hynny, mae'r stryd fawr yn ei chael hi'n anodd iawn, ac nid yw anghenion trafnidiaeth a seilwaith yn cael eu diwallu yn yr un ffordd ag y byddent pe baent ynghanol y ddinas.  Felly, gyda hynny mewn cof, sut rydych chi'n gweithio gyda chyngor Abertawe a chynghorau eraill i sicrhau nad canol dinasoedd yn unig sy'n elwa o gyllid ychwanegol ar gyfer gwella ardaloedd trefol?

Wel, bûm yn arwain ymarfer i edrych ar beth y gallwn ei wneud i helpu canol trefi; beth yw'r rhwystrau i'w gwella? Rydym i gyd yn gwybod, yn ein hardaloedd ein hunain, am gyflwr truenus llawer o ganol trefi a'r pwysau enfawr sydd arnynt—pwysau sydd ond yn mynd i waethygu gyda phrisiau ynni cynyddol. Ac rwy'n bryderus iawn na cheir cynnig gan Lywodraeth y DU i fusnesau gogyfer â'r cynnydd sylweddol iawn yn eu biliau ynni. Roeddwn yn siarad â pherchennog siop sglodion ym Mhorth Tywyn yr wythnos o'r blaen, ac fe ddywedodd wrthyf fod eu biliau ynni wedi codi 300 y cant. Mae'n anodd iawn gweld sut y gall busnesau fel hynny gynnal codiadau o'r fath am yn hir iawn.

Felly, rwy'n ofni y bydd gennym ganol trefi mewn cyflwr hyd yn oed yn fwy truenus dros y misoedd nesaf wrth i fusnesau gau am na allant gynnal y cynnydd anghynaladwy yn eu biliau ynni. Hoffwn annog Llywodraeth y DU i roi pecyn at ei gilydd i helpu gyda hynny.

Byddwn yn cyhoeddi canlyniadau argymhellion y grŵp gweithredu ar ganol trefi yn fuan. Ond un o'r pethau y gwnaethom edrych arnynt oedd profiad Treforys, fel rhan o'r gwaith hwnnw—yr astudiaeth a wnaed gan yr Athro Karel Williams o werth y stryd fawr hir iawn honno, a'r hyn y mae pobl leol yn ei werthfawrogi mewn gwirionedd. Ymhell o fod yn seilwaith, o'r math y mae'n sôn amdano, canfuwyd eu bod yn gwerthfawrogi seilwaith cymdeithasol.  Felly, cyflwr y parc, cyflwr y toiledau—pethau sydd wedi cael eu taro'n sylweddol gan doriadau cyni yn ystod y 10 mlynedd diwethaf, ac a fydd yn cael eu taro hyd yn oed ymhellach gan y toriadau cyni rydym yn eu disgwyl o ganlyniad i'r gyllideb.

Felly, mae'n anodd iawn gwella pethau pan fo gwasanaethau cyhoeddus yn cael eu taro, fel sydd wedi digwydd o dan y Llywodraeth Geidwadol hon. Ond rydym wedi cynnig cyfres o argymhellion ymarferol ynglŷn â phethau y gallwn eu gwneud, gan weithio gydag awdurdodau lleol, i helpu canol trefi i ailadeiladu.