Fe hoffwn i ddechrau, efallai, trwy fyfyrio ar eiriau cyn-brifathro Logan Mwangi amdano, a oedd yn ei alw yn 'fachgen bach annwyl' gyda 'gwên ddireidus' a oedd 'wrth ei fodd yn siarad'. Yn aml, rydym ni'n anghofio am Logan ei hun. Rydym ni i gyd wedi gweld lluniau ohono, ond roedd clywed am ei bersonoliaeth a pha mor hapus yr oedd yn yr ysgol, yn wahanol iawn i'r hyn yr oedd ei fam yn ei ddweud, roedd yn ymddwyn yn yr ysgol ac yn mwynhau ei hun yno, ac eto, fe ddaeth ei fywyd i ben yn resynus o ifanc gan y rhai hynny a ddylai fod wedi bod yn ei warchod a'i garu ac yn gofalu amdano—. Rwy'n adleisio'r holl deimladau a fynegwyd eisoes gan y Dirprwy Weinidog a Gareth Davies o ran meddwl yn arbennig am ei dad, a'i deulu a'i ffrindiau, gan deimlo trueni nad oedden nhw wedi gallu ymyrryd ychwaith, fel llawer, llawer iawn o'r rhai a ddaeth i gysylltiad ag ef, rwy'n siŵr, yn ei deimlo hefyd o ddarllen yr adolygiad.

Rwy'n credu mai'r hyn a'm trawodd i wrth ddarllen yr adolygiad oedd y ffaith bod llawer o gyfleoedd wedi eu colli i'w amddiffyn, ac yn hollbwysig fe fynegwyd nad oedd llais Logan wedi cael ei glywed, nad oeddem ni wedi gwrando ar y bachgen bach hwn, er ein bod ni yng Nghymru yn ceisio sicrhau bod hawliau'r plentyn yn llwyr—bod pob plentyn yn ymwybodol o'r rhain. Ac eto, dyma ni: dyma blentyn na chlywyd ei lais.

Felly i mi, fe hoffwn i fod â mwy o eglurder heddiw. Rwy'n gwybod eich bod chi wedi ymateb o ran pwynt Gareth Davies o ran ymchwiliad annibynnol, ond nid wyf i'n deall pam nad yw'r ymchwiliad annibynnol hwnnw'n mynd rhagddo. Nid yw bodolaeth adolygiadau pellach cyfredol yn eich rhwystro chi rhag gallu rhoi'r argymhellion hyn ar waith. A thro ar ôl tro ers i mi gael fy ethol yma, rwyf i wedi clywed y Prif Weinidog yn dweud na fydd gennym ni ymchwiliad annibynnol i COVID, ac yn gwrthod galwadau am ymchwiliad annibynnol i lifogydd 2020, er bod adolygiad gennym ni yn y cytundeb cydweithredu rhwng ein dwy blaid. Felly beth allai'r amgylchiadau fod a fyddai'n gwneud i Lywodraeth Cymru sefydlu ymchwiliad annibynnol, os nad mewn achosion fel hyn? Mae hyn er mwyn edrych ar bethau yn eu llawnder, ac fe all hynny ystyried hefyd y camau a gymerwyd eisoes, a ddysgwyd o adolygiadau eraill.

Ond yr hyn sy'n fy mhoeni i oedd clywed y comisiynydd plant yn dweud ein bod ni wedi gweld yr argymhellion eisoes mewn adroddiadau blaenorol. Rydym ni wedi clywed ymrwymiadau o'r blaen yn dweud y bydd gwersi yn cael eu dysgu ac y bydd newidiadau, ac eto mae'r argymhellion hyn yn parhau i ddod i'r golwg. Rwy'n credu bod angen i ni ddeall o ymchwiliad pam allai hynny fod. Felly, rwyf i am ofyn i chi, Dirprwy Weinidog, ailystyried, oherwydd nid pwynt gwleidyddol mohono; nid y fi sy'n dweud hyn, dyma y mae arbenigwyr yn ei ddweud wrthym ni, dyma y mae gweithwyr cymdeithasol ar lawr gwlad yn ei ddweud wrthym ni, dyma y mae'r NSPCC wedi bod yn ei ddweud wrthym ni. Felly, mae hynny'n rhywbeth pwysig rwy'n credu y dylai pob un ohonom ni fod yn agored iddo—craffu ac ymchwiliadau annibynnol—ac rwy'n bryderus, unwaith eto, o glywed y Dirprwy Weinidog yn dweud nad yw hyn yn rhywbeth y bydd Llywodraeth Cymru yn ei ddatblygu.

Fe hoffwn i sôn hefyd am alwad NSPCC Cymru am fap ffordd eglur a llawn o ran adnoddau ar gyfer trawsnewid gofal cymdeithasol plant. Maen nhw wedi gofyn yn y briff a roddwyd ganddyn nhw i bob un ohonom ni i Lywodraeth Cymru ymrwymo i gyhoeddi map ffordd manwl, cwbl eglur o drawsnewid gofal cymdeithasol plant, gyda chanlyniadau mesuradwy, o fewn y chwe mis nesaf. A yw hyn yn rhywbeth y gall y Dirprwy Weinidog ymrwymo iddo heddiw?

Roeddwn i'n awyddus i ystyried hefyd un agwedd bryderus yn yr adroddiad lle'r oedd yn cyfeirio yn arbennig at hil ac ethnigrwydd Logan, gan sôn am dreftadaeth ei dad, Ben Mwangi, sy'n dod o Kenya, a'r rhan yn yr adroddiad sy'n dweud,

'Nid oedd gweithwyr proffesiynol wedi archwilio yn llawn gyd-destun...hil ac ethnigrwydd' yn yr achos hwn. Wel, fe wyddom ni, ar draws y Llywodraeth, ein bod ni wedi ymrwymo i weithio tuag at Gymru wrth-hiliol, ond unwaith eto, yn yr achos hwn, nid yw hynny'n rhywbeth sy'n dod drwodd yn gryf yn natganiad heddiw ychwaith, ond mae'n rhywbeth y mae gwir angen i ni ei ystyried a sicrhau ei fod yn flaenaf ym meddyliau pawb sy'n dod i gysylltiad â phlentyn mewn amgylchiadau fel hyn. Felly, o ran safbwynt Plaid Cymru, rydym ni'n dymuno gweld ymchwiliad annibynnol. Rydym ni'n llwyr gefnogi'r newidiadau sy'n cael eu gweithredu, ond rydym ni'n pryderu, o wybod, fel roedd asiantaethau yn eu codi nhw gyda ni, y pryderon ynghylch diffyg strategaeth tlodi plant yma yng Nghymru, gan wybod, gyda'r argyfwng costau byw hefyd, y bydd mwy o deuluoedd yn eu cael eu hunain mewn amgylchiadau anodd, gyda pherygl mwy o gamdriniaeth ac esgeulustod i blant. Felly, a gaf i ofyn i chi ailystyried eich safbwynt o ran yr ymchwiliad annibynnol hwnnw, a gweithredu'r argymhellion, ond, os gwelwch yn dda, symudwch ymlaen hefyd o ran yr ymchwiliad annibynnol hwnnw?