2. Pa ystyriaeth y mae'r Gweinidog wedi ei rhoi i effaith datganiad yr hydref ar y gefnogaeth ariannol fydd ar gael gan Lywodraeth Cymru i awdurdodau lleol yng Ngorllewin De Cymru? OQ58788

Cyn datganiad yr hydref, galwais ar y Canghellor i fuddsoddi mewn pobl a gwasanaethau cyhoeddus. Er bod rhywfaint o arian ychwanegol wedi'i ddarparu yng nghyhoeddiadau Llywodraeth y DU, nid oedd yn ddigon fynd i’r afael â’r bylchau sylweddol yn y cyllid ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus.

Ie, byddwn yn cytuno, Weinidog. Mae ein hawdurdodau lleol yn wynebu pwysau ariannol enfawr, a hoffwn adleisio’r hyn a ddywedodd Huw Irranca-Davies ynglŷn â phwysigrwydd ymgysylltu nid yn unig yn y sesiynau briffio hynny, ond yng Nghastell-nedd Port Talbot, gwn fod y cyngor yn mynd allan i holl gymunedau ardal yr awdurdod lleol i gael cyfarfodydd cyhoeddus, fel bod pobl yn deall yn iawn beth sydd yn y fantol yma ac i ofyn am syniadau ynglŷn â sut y gellir rheoli pethau. Mae pwysau penodol ar gyllidebau awdurdodau lleol o ran y galw cynyddol ar ofal cymdeithasol yn fy rhanbarth. Yng Nghastell-nedd Port Talbot, er enghraifft, bu cynnydd cyson mewn atgyfeiriadau at wasanaethau cymdeithasol oedolion a gwasanaethau plant a phobl ifanc dros y ddwy flynedd ddiwethaf, ac mae cyngor Pen-y-bont ar Ogwr yn cydnabod yn ei eiriau ei hun fod bylchau'n bodoli mewn gwasanaethau gofal cymdeithasol. Heb gyllid ychwanegol i ddiwallu’r angen am wasanaethau cymdeithasol i oedolion a phlant, bydd yn amhosibl datrys rhai o achosion yr argyfwng yn y gwasanaeth iechyd—er enghraifft, pobl yn methu gadael ysbytai, a mwy o bobl yn mynd i’r ysbyty oherwydd pwysau ar deuluoedd pan nad ydynt yn cael y cymorth cywir. Yn ôl tîm dadansoddi cyllid Cymru, mae datganiad hydref diweddar y Canghellor yn golygu y bydd £1.2 biliwn ychwanegol ar gael i Lywodraeth Cymru dros y ddwy flynedd nesaf o ganlyniad i gyllid canlyniadol Barnett. Felly, a wnaiff y Gweinidog roi sicrwydd fod y cyllid sydd wedi'i gynnwys yn yr £1.2 biliwn hwn ar gyfer gwasanaethau gofal cymdeithasol llywodraeth leol yn cael ei basbortio'n llawn yn ystod y ddwy flynedd nesaf i setliadau llywodraeth leol?

Rwy'n ddiolchgar iawn i'r Aelod am ei chwestiwn, ac am ailadrodd yr un neges a glywaf gan arweinwyr hefyd o ran y pwysau penodol ar ofal cymdeithasol. Maent hefyd yn awyddus iawn i dynnu fy sylw at y pwysau ym myd addysg, a dyna ddau o'r prif feysydd gwariant ar gyfer awdurdodau lleol. A byddwn hefyd yn croesawu ac yn annog pobl i ymgysylltu â'r gwaith y mae awdurdodau lleol yn ei wneud yn ceisio estyn allan at y cyhoedd, fel bod y cyhoedd yn deall y pwysau real iawn sydd ar yr awdurdod yn lleol, ond hefyd wedyn fod awdurdodau yn gallu gwneud penderfyniadau ar ôl gwrando ar flaenoriaethau'r cyhoedd ar gyfer eu hardal benodol. Felly, cymeradwyaf y gwaith allgymorth y mae awdurdodau lleol yn ei wneud ledled Cymru.

Mae’n wir fod datganiad yr hydref wedi golygu y byddem yn cael £1.2 biliwn ychwanegol yng Nghymru dros y ddwy flynedd nesaf o ganlyniad i gyllid canlyniadol drwy ddatganiad yr hydref. Yr hyn a ddywedaf yw ei fod yn golygu £666 miliwn y flwyddyn nesaf, ond mae hynny'n dal i adael bwlch o oddeutu £1 biliwn yn ein cyllideb o ganlyniad i bwysau. Felly, mae’n anochel y bydd penderfyniadau anodd i ni eu gwneud fel Llywodraeth Cymru, a phenderfyniadau anodd hefyd i wasanaethau cyhoeddus yn fwy cyffredinol. Byddaf yn cyhoeddi ein cyllideb ar 13 Rhagfyr, felly nid wyf am roi gormod o fanylion ar hyn o bryd, yn enwedig gan nad ydym wedi gwneud y penderfyniadau terfynol hynny o hyd, ac rydym yn cael trafodaethau parhaus â phartneriaid—rwy'n siarad â chydweithwyr ynglŷn â'r pwysau y maent yn ei weld yn eu hardaloedd penodol. Ond rwyf wedi gwrando'n ofalus iawn ar yr hyn y mae'r Aelod wedi'i ddweud am y maes blaenoriaeth penodol hwnnw.

Byddwn hefyd yn dweud, mewn perthynas â'r £1.2 biliwn, ei bod yn ddefnyddiol pe bai ein cydweithwyr yn deall o ble y daeth y cyllid canlyniadol hwnnw. Nawr, rwy'n sicr o'r farn fod cyllid canlyniadol yn dod i Lywodraeth Cymru, a bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud y penderfyniadau mewn perthynas ag i ble mae'r cyllid hwnnw'n mynd; nid yw'n fater o basbortio arian ymlaen. Ac mae'n fater, mewn gwirionedd, o ddeall beth yw'r pwysau, gan y credaf ein bod yn gwneud anghymwynas â Thrysorlys Cymru, Llywodraeth Cymru, y Senedd hon, os ydym yn cael ein hystyried yn rhyw fath o flwch post ar gyfer cyllid canlyniadol yn unig. Felly, byddwn yw gwneud gwaith i edrych o ddifrif ar ble mae’r pwysau, ble mae ein blaenoriaethau fel Llywodraeth, ac yn fwyaf arbennig hefyd, yn edrych ar ein rhaglen lywodraethu. Yn amlwg, mae gennym ddiddordebau a rennir yn hynny hefyd.

Ac yn olaf, i ychwanegu at hynny, mae 44 y cant o'r £666 miliwn ar gyfer y flwyddyn nesaf yn ymwneud â chynlluniau newydd ym maes ardrethi busnes. Felly, yn amlwg, rydym yn edrych yn ofalus iawn ar gymorth i fusnesau. Felly, yr hyn a ddywedaf yw pan roddodd y Canghellor yr argraff fod £1.2 biliwn ar gael ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus, rwy'n credu bod hynny braidd yn gamarweiniol, ac mae llawer mwy o fanylion y tu ôl i'r ffigurau hynny.

Weinidog, yn yr ateb parod rydych newydd ei roi, fe wnaethoch alw ar y Canghellor i fuddsoddi mewn pobl a gwasanaethau cyhoeddus. Wel, rwy'n credu y gallwn alw arnoch chi i wneud yr un peth. Rydych wedi cael £1.2 biliwn ychwanegol gan Lywodraeth y DU, ar ben y setliad mwyaf erioed a oedd yn bodoli eisoes. Felly, faint y gall llywodraeth leol ei ddisgwyl? Gwyddom fod buddsoddi mewn gofal cymdeithasol yn arwain at well canlyniadau iechyd, at arbedion yn y GIG. Felly, efallai y gallwch ein goleuo heddiw ynglŷn â faint y gall llywodraeth leol ei ddisgwyl o’r arian annisgwyl gwych hwn?

Byddaf yn goleuo’r Aelod ar 13 Rhagfyr, Lywydd, pan fyddaf yn cyhoeddi’r gyllideb ddrafft. Nid oes llawer i aros tan hynny, ond mae llawer o waith y mae angen ei wneud yn gyflym rhwng nawr a'r adeg honno. Ond ar 13 Rhagfyr, byddwn yn cyhoeddi cyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru ochr yn ochr â'r gyfres gyfan honno o wybodaeth rydym bob amser yn ei chyhoeddi—adroddiad y prif economegydd, ein naratif sy'n cyd-fynd â'r ddogfen, a rhywfaint o'n dadansoddiadau eraill hefyd. Rydym bob amser yn ceisio cyhoeddi cymaint o wybodaeth mewn cymaint o fanylder ag y gallwn.