3. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gyda'r Gweinidog Iechyd a Gwasnaethau Cymdeithasol ynghylch ariannu awdurdodau lleol i hyrwyddo iechyd y cyhoedd? OQ58963

Y byrddau iechyd lleol sy'n gyfrifol am yr adnodd ar gyfer hybu iechyd cyhoeddus sylfaenol. Mae awdurdodau lleol yn gyfrifol am feysydd iechyd y cyhoedd eraill, megis diogelu iechyd ac iechyd cyhoeddus amgylcheddol. Mae awdurdodau lleol yn gweithio'n agos gyda phartneriaid, gan gynnwys byrddau iechyd lleol, ar rai meysydd hybu iechyd, megis y cynllun cenedlaethol i atgyfeirio cleifion i wneud ymarfer corff.

Ie, diolch ichi am yr ateb. Wrth gwrs, mi wnaeth y Gweinidog iechyd bwyntio bys ychydig ar y cyhoedd ynglŷn â chyfrifoldeb y cyhoedd i fod yn fwy gofalus am eu hiechyd ac i wneud mwy o ran ymarfer corff ac i fwyta'n iachach ac yn y blaen. Roeddwn i'n teimlo bod hynny efallai—bod pwyntio bys at y cyhoedd ynglŷn â thrafferthion yr NHS braidd yn hallt, ond dwi'n deall y pwynt yr oedd hi'n ei wneud. Ond, wrth gwrs, dyw'r Llywodraeth ei hunan ddim yn helpu yn hynny o beth, oherwydd rŷn ni wedi sôn am y toriadau y mae awdurdodau lleol yn eu hwynebu, wrth gwrs—mae canolfannau hamdden yn cau, mae rhaglenni iechyd cyhoeddus yn cael eu torri. Felly, ydych chi'n cytuno â fi bod yna wrth-ddweud, bod yna contradiction mawr yn fan hyn, lle ar un llaw mae'r Llywodraeth yn dweud, 'Gwnewch fwy i fyw yn iach', ac, ar y llaw arall, mae diffyg ariannu o gyfeiriad y Llywodraeth yn golygu bod y canolfannau hamdden, bod y rhaglenni iechyd cyhoeddus, bod y gefnogaeth sydd yna i helpu pobl i wneud hynny yn cael eu torri?

Wel, yn gyntaf, hoffwn roi sicrwydd i chi ein bod yn ymwybodol iawn ac yr un mor bryderus ynghylch y pwysau y mae'r argyfwng ynni presennol a'r argyfwng costau byw yn ei roi ar y sector chwaraeon a hamdden. Wrth gwrs, golyga'r setliad llywodraeth leol dros dro fod rhai awdurdodau lleol bellach wedi gwrthdroi eu cynlluniau i gau rhai o’u cyfleusterau, sy’n bwysig iawn yn fy marn i, gan ei fod yn dangos eu bod yn blaenoriaethu’r cyfleusterau hynny gyda’r cyllid ychwanegol rydym wedi gallu ei ddarparu. Gwn, er enghraifft, fod rhai pethau fel pyllau nofio, lle mae awdurdodau a gweithredwyr eu pyllau nofio yn bryderus am nad ydynt wedi cael cynnig amddiffyniad o dan gynllun gostyngiadau biliau ynni newydd Llywodraeth y DU, felly rydym yn cefnogi’r ymdrechion i sicrhau bod y mathau hynny o gyfleusterau'n cael eu categoreiddio fel defnyddwyr ynni dwys. Mae'n werth cydnabod hefyd, fel rhan o'u buddsoddiadau cyllid cyfalaf, fod Chwaraeon Cymru yn ymchwilio i ffyrdd y gallant gefnogi'r sector mewn perthynas ag ynni gwyrdd, ac maent wedi cysylltu â gwasanaeth ynni Llywodraeth Cymru i drafod y materion ymarferol yn y cyswllt hwnnw. Felly, yn amlwg, mae'r rhagolygon ariannol yn heriol iawn ar hyn o bryd, ond gwn fod awdurdodau'n ceisio blaenoriaethu’r gwasanaethau anstatudol hyn, ac mae gennym sawl cwestiwn ynglŷn â'r rheini y prynhawn yma hefyd, fel rhan o’u hymateb i'r argyfwng costau byw, ac i gefnogi pobl.

Gan fod y boblogaeth dros 65 oed yn debygol o gynyddu'n sylweddol dros y pum mlynedd nesaf, mae'n hanfodol fod ein hawdurdodau lleol yn cael cyllid digonol i gefnogi ein poblogaeth hŷn, ac rydym yn gwybod bod ein gofal cymdeithasol yng Nghymru mewn llanast. Clywsom y pryderon am y cyllid neulltiedig a'r ffordd y mae arian yn cael ei roi i awdurdodau lleol. Clywsom ein cyd-Aelod, Llyr Gruffydd yn amlinellu'r cyfrifoldebau sydd ar awdurdodau lleol o ganlyniad i ddeddfwriaeth wael sy'n mynd o'r fan hon, ac sy'n cael ei chodi gan awdurdodau lleol wedyn.

Mae Sefydliad Iechyd y Byd yn disgrifio cymunedau sydd o blaid pobl hŷn fel llefydd lle mae pobl hŷn, cymunedau, polisïau, gwasanaethau, lleoliadau a chyrff yn cydweithio mewn partneriaeth i gefnogi ac i alluogi pawb ohonom i heneiddio'n dda. Ym mis Ebrill 2022, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru fod £1.1 miliwn ar gael i awdurdodau lleol er mwyn cefnogi eu gwaith i fod o blaid pobl hŷn ac i sicrhau bod pobl hŷn yn rhan o'r gwaith o lunio a chynllunio gwasanaethau lleol. Mae hyn yn rhywbeth rwyf wedi gweithio arno gyda Chomisiynydd Pobl Hŷn Cymru, ac mae hi wedi pwysleisio bod angen i fuddsoddiad o'r fath barhau. Weinidog, pa gynnydd a gyflawnwyd gan y buddsoddiad o £1.1 miliwn yn ystod y flwyddyn ariannol hon, ac ai eich bwriad chi, a bwriad y Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol yn wir, yw parhau i fuddsoddi mewn creu cymunedau sydd o blaid pobl hŷn yn 2023-24? Diolch.

Diolch am y cwestiwn hwnnw ac rwyf innau hefyd wedi cael cyfarfod da iawn gyda'r comisiynydd pobl hŷn, a siaradodd yn angerddol iawn am botensial cymunedau sydd o blaid pobl hŷn. Gallaf gadarnhau y bydd Llywodraeth Cymru, ar gyfer 2023-24, drwy'r gronfa diwygio gofal cymdeithasol yn darparu grant o £50,000 i bob awdurdod lleol, fel eu bod yn gallu penodi swyddog arweiniol i gefnogi eu gwaith tuag at fod yn rhan o rwydwaith Sefydliad Iechyd y Byd o gymunedau a dinasoedd sydd o blaid pobl hŷn. Gwn y byddai'r Dirprwy Weinidog yn fwy na pharod i ddarparu gwybodaeth fanylach am y gweithgareddau sy'n digwydd yn lleol.