7. Dadl Plaid Cymru: Rheoli'r pwysau ar y GIG

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:22 pm ar 18 Ionawr 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Russell George Russell George Conservative 5:22, 18 Ionawr 2023

(Cyfieithwyd)

A gaf fi ddiolch i Blaid Cymru am gyflwyno'r cynnig hwn heddiw, ac fel Ceidwadwyr Cymreig byddwn yn cefnogi'r cynnig fel y'i cyflwynwyd? Mae'r gwasanaeth iechyd mewn argyfwng, ac maent yn eiriau difrifol. Pan fyddwch yn datgan argyfwng iechyd yng Nghymru, maent yn eiriau difrifol y mae'n rhaid ichi feddwl yn ofalus amdanynt cyn eu datgan, a sôn am gamreoli—geiriau difrifol—ond dyna'r union sefyllfa rydym ynddi. Ac am y rhesymau y mae Rhun ap Iorwerth wedi'u hamlinellu, mae'n rhaid ichi gydnabod problem er mwyn gallu symud ymlaen, fel y cafodd ei roi'n dda gan Rhun yn ei sylwadau agoriadol. 

Nid wyf yn bychanu'r her a wynebwch, Weinidog, ac mae pwysau enfawr yn dal i ddod, rydym yng nghanol y gaeaf, mae gennym fisoedd gwaeth i ddod, ac nid wyf o dan unrhyw gamargraff ynghylch y pwysau anodd. Mae pwysau anodd mewn gwasanaethau iechyd ym mhob cwr o Ewrop, ym mhob cwr o'r DU. Mae yna heriau yn y GIG ym mhob rhan o'r wlad, ac rwy'n cydnabod hynny wrth gwrs. Ond rydym mewn sefyllfa waeth a mwy sylweddol yng Nghymru. Gennym ni y mae'r amseroedd ymateb ambiwlans arafaf a gofnodwyd, y rhestr aros am driniaeth hiraf a'r amseroedd aros gwaethaf mewn adrannau damweiniau ac achosion brys ym Mhrydain. Mae hynny'n ffaith a dyna sy'n rhaid i ni ei gydnabod. 

Rydym wedi cael rhywfaint o drafodaeth am nyrsio asiantaeth mewn cyfraniadau yn ddiweddar, a soniwyd cryn dipyn am hynny yn y Siambr ddoe, Weinidog, ond mae defnydd o staff asiantaeth wedi dyblu yn ystod y pum mlynedd diwethaf—wedi dyblu—gan gostio £260 miliwn i GIG Cymru yn 2022 yn unig. Roedd nifer y staff asiantaeth a gyflogwyd wedi codi 36 y cant erbyn 2021, sy'n sefyllfa anghynaladwy. Felly, rwy'n credu bod rhaid i Lywodraeth Cymru fynd i'r afael o ddifrif â hyn yn benodol, ac rwy'n cydnabod bod y Gweinidog yn cydnabod hynny hefyd. Ac wrth gwrs, clywais y Prif Weinidog yn dweud ddoe nad yw hyn yn rhywbeth y gellir ei wneud dros nos. Rwy'n gwybod hynny wrth gwrs, ond y pwynt yw y dylai fod wedi dechrau bum mlynedd yn ôl. Mae'r heriau sydd gennym gyda'r gweithlu wedi bod yno ers peth amser. 

Fel gwrthbleidiau yn y Siambr hon, ein gwaith ni yw craffu, ein gwaith ni yw eich dwyn chi i gyfrif, Weinidog, a chyflwyno safbwyntiau polisi hefyd a sut y gallem ddatrys rhai o'r problemau, a dweud hynny wrthych chi, Weinidog. Nawr, rwy'n mynd i sôn am hybiau llawfeddygol; rydych chi'n mynd i roi eich llaw ar eich pen eto a dweud, 'O na, mae'n mynd i fynd ymlaen am hybiau llawfeddygol eto fyth.' Ond rwyf innau hefyd yn hapus i symud y sgwrs honno yn ei blaen, Weinidog. I mi, nid wyf yn poeni'n fawr beth mae'n cael ei alw; mae'n ymwneud â chanlyniadau, ac rwy'n gwybod eich bod yn cytuno â hynny hefyd.

Ond y canlyniadau ar hyn o bryd, y sefyllfa rydym ynddi, yw bod amseroedd aros o ddwy flynedd bron â bod wedi cael eu clirio yn Lloegr a'r Alban, ac yng Nghymru, mae gennym 55,000 o bobl yn dal i aros dros ddwy flynedd am driniaeth. Dyna'r sefyllfa. Weinidog, gwn eich bod chi'n aml yn dweud, 'Wel, rydym mewn sefyllfa wahanol yma, mae gennym boblogaeth hŷn a salach', ond onid dyna holl bwynt datganoli? Os na allwn gael polisïau gwahanol a theilwra i gyd-fynd â demograffeg ein gwlad, beth ar y ddaear yw pwynt datganoli? Rhaid inni gael safbwyntiau polisi gwahanol er mwyn ymdrin â'r heriau sydd gennym.

Ac ar hybiau arbenigol, ydw, rwy'n deall yr hyn a amlinellwyd gennych ddoe, Weinidog, ond y pwynt yw, os oes gennych hyb llawfeddygol arbenigol yn ne Cymru, mae'n daith wyth awr i gyd i rywun yng ngogledd Cymru. Felly, byddwn yn awgrymu bod y model a geir yn Lloegr, lle mae gennych hybiau llawfeddygol cyffredinol, nid rhai arbenigol, yn well i wlad sy'n fwy gwledig, a dylai fod hyb llawfeddygol gan y rhan fwyaf o'r byrddau iechyd ledled Cymru.

Rydym hefyd wedi amlinellu ein cynllun mynediad at feddyg teulu ar gyfer meddygon. Mae angen i bobl weld meddygon er mwyn tynnu'r pwysau oddi ar y GIG. Mae mwy o rôl i fferyllwyr ei chwarae er mwyn lleihau'r baich ar ein meddygon teulu. Moderneiddio technoleg, cefnogi ein meddygon teulu gyda hynny. Ond ar dechnoleg, rydym hefyd wedi cyflwyno ein bwndel technoleg GIG, a luniwyd i foderneiddio gwasanaethau iechyd a sicrhau eu bod cystal â'r rhai yng ngweddill y DU. E-bresgripsiynau: rydym yn dal i fod filltiroedd ar ei hôl hi ar e-bresgripsiynau. Dylem fod yn bwrw ymlaen â hyn bellach ac yn dal i fyny â gweddill y DU. Datblygu ap GIG: mae hwnnw ar gael mewn rhannau eraill o'r DU, nid yng Nghymru. A chael gwared ar beiriannau ffacs yn ein byrddau iechyd. Sut ein bod yn dal i ddefnyddio peiriannau ffacs yn y GIG yng Nghymru?

Felly, Weinidog, nid yw bod yn Weinidog iechyd yng Nghymru yn waith hawdd, yn enwedig os ydych chi'n Weinidog Llafur sy'n cael eich tanseilio'n gyson gan yr wrthblaid Lafur yn San Steffan. Felly, hoffwn ddweud nad oes gan unrhyw blaid fonopoli ar syniadau, ac ar draws pob plaid wleidyddol yn y Siambr hon, gobeithio y gallwn roi syniadau i chi yn adeiladol, Weinidog, i chi eu hystyried. Diolch, Ddirprwy Lywydd.