Part of the debate – Senedd Cymru am 4:36 pm ar 24 Ionawr 2023.
Diolch i'r Aelod am y cwestiynau hynny. Mi wnaf i geisio ateb cymaint ohonyn nhw ag y galla i. Rwy'n credu mai'r pwynt allweddol yw bod gwahaniaeth rhwng data am atebolrwydd ar y naill law a data ar gyfer asesu a hunan-wella ar y llaw arall. Mae'n bwysig iawn ein bod ni’n sicrhau bod y ddau beth hynny'n cael eu cadw ar wahân, oherwydd eu bod yn gwasanaethu dibenion gwahanol iawn, iawn. Y rheswm dros symud i ffwrdd o gategoreiddio ysgolion oedd oherwydd bod hynny mewn gwirionedd yn pylu'r ffin rhwng y ddau mewn ffordd oedd yn creu cymhellion gwrthdro, i bob pwrpas, ar lefel ysgol, mewn perthynas â rheoli data a'r dewisiadau a wnaed yn ogystal ag mewn perthynas ag arholiadau, o bosibl, mewn rhai achosion hefyd. Gallaf sicrhau'r Aelod ei bod yn sylfaenol bwysig i'n system fod llinell atebolrwydd glir mewn perthynas ag ysgolion.
Yn bennaf, y corff llywodraethu sy’n gyfrifol am atebolrwydd ar lefel ysgol yn amlwg, ond yn amlwg, yn allanol, i Estyn fel yr arolygiaeth ysgolion. Ac fel y bydd yr Aelod yn ymwybodol, o 2024, bydd arolygiadau amlach o ganlyniad i raglen newydd Estyn, a fydd yn darparu, yn amlwg, wybodaeth fwy rheolaidd i'r system am berfformiad ysgolion. Fel y bydd hi hefyd yn ymwybodol o'r pwynt olaf yn ei chwestiwn, mae dull newydd o arolygu, gan gael gwared ar ddyfarniadau crynodol a darparu adroddiadau addas i rieni, pob un ohonynt, yn fy marn i, yn rhoi gwell gwybodaeth ansoddol mewn ffordd llawer mwy agored i rieni. A hefyd, yn amlwg, mae cyfleu hynny mewn ffordd y gall rhieni ei ddeall yn haws yn bwysig iawn, a dyna pam rwy'n croesawu'r gwaith sydd wedi bod yn digwydd mewn perthynas â'r adroddiadau addas ar gyfer rhieni.
Y profiad hyd yma, fel rwy'n ei ddeall gan Estyn, o gael gwared ar y dyfarniadau crynodol yw bod y trafodaethau ar lefel ysgol wedi canolbwyntio llawer yn fwy ar y mathau o bethau roedd yr Aelod yn gofyn amdanyn nhw yn ei chwestiwn hi, sef: sut y gall yr ysgolion hynny wybod ble maen nhw ar y daith i hunan-wella, gweithredu'r cwricwlwm, a chanolbwyntio mewn gwirionedd ar y camau ymarferol o ran cryfderau a gwendidau, yn hytrach na chanolbwyntio ar gwestiwn y ffin rhwng gwahanol ddyfarniadau crynodol. Felly, dyna'r profiad hyd yn hyn. Yn amlwg mi fyddaf yn cadw llygad barcud ar hynny gydag Estyn. Mae'n amlwg yn bwysig iawn ar gyfer llwyddiant ein system bod hynny wedi'i wreiddio'n iawn yn y dull o atebolrwydd. O ran y rhaglen fonitro genedlaethol, byddwn ni nawr mewn proses o nodi hynny, gan brofi rhai o'r dulliau o ymdrin â hynny—pa mor aml? Carfan o ba faint? Mae pob math o gwestiynau dylunio, os mynnwch chi, sydd angen mynd i mewn i hynny.
Mae'r Aelod yn gwneud pwynt pwysig iawn, rwy’n credu, ac mae'n un rwyf i wedi bod yn profi fy hun gyda swyddogion, am yr ystod o ysgolion sydd gennym ni yng Nghymru, a'r cymunedau maen nhw'n eu gwasanaethu. Sut ydyn ni'n sicrhau bod yr wybodaeth rydyn ni'n ei chael yn darparu set ddefnyddiol o negeseuon i ni? Mae hynny'n gwestiwn da. Mae'n bwynt pwysig o farnu. Felly, mae’r dewis sydd i'w wneud yn y cyd-destun hwn fel a ganlyn: naill ai rydych chi'n dewis mecanwaith mannwl iawn sy'n dweud wrthych chi, gyda llawer mwy o fanylder, yr hyn sy'n digwydd ar lefel ysgol neu awdurdod lleol—mae hynny'n dod gyda dewisiadau am y baich ar y system, ac ar ddysgwyr unigol ar draws y system—neu rydych chi'n penderfynu mai’r hyn rydych chi'n chwilio amdano yw ffordd o fonitro perfformiad y system yn gyffredinol. A bryd hynny, byddwn ni angen y data hwnnw i wybod, er mwyn i chi fy nal i gyfrif am berfformiad y cwricwlwm maes o law. Felly, dyna fydd y ffynhonnell gwybodaeth, neu ffynhonnell o wybodaeth, y gallwch ei defnyddio, a gallwch brofi p’un a yw'r dulliau yr ydym ni’n eu dilyn yn cyflawni'r gofynion llythrennedd a rhifedd, yn cyflawni'r meysydd dysgu a phrofiad. Felly, byddai hynny'n darparu sylfaen o ddata i seilio'r heriau hynny, y mae’n amlwg angen i ni ei wneud.
Dydw i ddim yn cydnabod y pwynt mae'r Aelod yn ei wneud ynglŷn â sut mae ansicrwydd am gymwysterau yn effeithio ar y pontio rhwng blynyddoedd 6 a 7. Dydw i ddim yn gwybod sut all hynny fod ar hyn o bryd, os byddaf yn gwbl onest. Fel y bydd hi'n gwybod, mae Cymwysterau Cymru yn cynnal ymgynghoriad ar hyn o bryd ynglŷn â diwygio cymwysterau. Bydd y cymwysterau hynny'n cael eu haddysgu yn gyntaf yn 2005, ac felly bydd y rhaglen rydw i’n ei disgrifio heddiw yn barod mewn pryd ar gyfer y garfan honno. Felly, mae'n amlwg yn bwysig bod y pethau hyn yn digwydd mewn ffordd sy'n systematig, a dyna fwriad yr hyn rydw i’n ei ddisgrifio heddiw. Gobeithio bod hynny'n cwmpasu’r rhan fwyaf o'r cwestiynau a ofynnodd yr Aelod o leiaf.