Part of the debate – Senedd Cymru am 4:41 pm ar 24 Ionawr 2023.
Diolch, Weinidog, am y datganiad heddiw, gan ehangu wrth gwrs ar y datganiad ysgrifenedig wythnos diwethaf. Dwi'n croesawu, yn amlwg, y pwyslais o ran sut rydyn ni'n canolbwyntio ar y dysgwyr hynny lle, ar y funud, rydyn ni'n gwybod bod tlodi yn effeithio ar eu cyrhaeddiant nhw. Does dim angen i fi ailadrodd—rydyn ni'n gwybod hynny'n barod. Ond, yn sgil yr argyfwng costau byw yn benodol, rydyn ni'n gweld mwy a mwy o ddysgwyr yn cael eu heffeithio felly.
Byddwch chi'n gwybod o'ch ymweliadau chi ag ysgolion, ac ati, bod ysgolion yn bryderus dros ben o ran disgyblion yn methu cyrraedd yr ysgol oherwydd costau bws—mae hwnna'n rhywbeth sydd wedi cael ei rannu gyda ni—y ffaith bod teuluoedd yn methu fforddio trydan, ac ati, ac yn methu fforddio bwyd, a'r ymyrraeth hefyd y mae ysgolion yn gorfod ei roi o ran y problemau sydd gennym ni o ran system CAMHS o ran efallai eu bod nhw yn defnyddio peth o'u harian i roi'r gefnogaeth ymarferol hynny mewn ysgolion ar y funud. A dwi'n meddwl bod mesur lles ein dysgwyr ni, yr amgylchedd, yr un mor bwysig â'r holl bethau eraill rydyn ni angen eu mesur. Ond dwi'n meddwl un o'r pethau y buaswn i'n hoffi ei ofyn ydy: beth fydd y cysylltiad rhwng y system yma a'r ymyrraethau y byddwch chi'n eu gwneud fel Llywodraeth o ran taclo tlodi, ac ati, gan ein bod ni'n gwybod bod hwnnw'n effeithio ar gyrhaeddiant? Ac a ydych chi'n gweld bod hyn yn mynd i roi mwy o hyblygrwydd, oherwydd os ydych chi'n mynd efo'r peth o ran sampl yn hytrach, fel rydych chi'n dweud, na rhyw system fiwrocrataidd, ydy hwnna'n golygu wedyn eich bod chi'n mynd i allu bod yn fyw ystwyth fel Llywodraeth yn eich ymateb, wrth i'r argyfwng costau byw effeithio ar fwy a mwy o fyfyrwyr? Mae jest gen i ddiddordeb i wybod o ran hynny.
Hefyd, un o'r pethau rydyn ni'n clywed, wrth gwrs, gan athrawon yn aml ydy o ran byrdwn llwyth gwaith. Sut ydych chi'n gweld y newidiadau hyn yn effeithio er gwell o ran y system yma, oherwydd yn amlwg, efo hunanasesu, ac ati, mae hwnna'n gallu bod yn bositif o ran ysgolion, oherwydd mae wastad yn system, os oes yna lot o bobl angen dod i mewn i ysgolion a bod y math yna o sgrwtini a chraffu, le mae'r llwyth gwaith yn aruthrol? Ydych chi'n gweld bod hyn yn mynd i fod yn rhan o leihau llwyth gwaith neu ychwanegu ato fo? A pha hyfforddiant ychwanegol bydd yn cael ei rhoi o ran yr athrawon a chefnogaeth o ran hyn?
Ac yn olaf, os caf i, mi fuasai gen i ddiddordeb, wrth ichi ddatblygu'r system ymhellach, cael mwy o wybodaeth ac ati. Ond, o ran yr ymyrraethau, a gwnes i sôn am ymyrraethau a chefnogaeth ac ati, o ran deilliant pob dysgwr, sut byddwn ni hefyd yn dysgu, os mai sampl ydy hyn, o ran yr arfer da sy'n digwydd mewn ysgolion? Oherwydd, yn aml, efallai fyddai'r ysgol yna ddim yn cael ei dewis ond yn gwneud gwaith aruthrol o dda yn y maes yma. Wedyn, sut fyddwn ni'n dal i barhau i sicrhau ein bod ni'n dysgu o'r gorau, felly? Mae yna lu o enghreifftiau da. Mi fues i ar ymweliad i Ysgol Nantgwyn yn fy rhanbarth yn ddiweddar, ac os ydych chi heb gael cyfle fe fuaswn i wir yn eich annog chi i fynd. Maen nhw'n adnabod pob un plentyn yn yr ysgol yna a'u teuluoedd ac yn gallu rhoi'r gefnogaeth a'r ymyriadau ond yn poeni'n ddirfawr oherwydd y sefyllfa ariannol, gan eu bod nhw wedi gwario pob ceiniog oedd ganddyn nhw i gefnogi dysgwyr yn ystod y pandemig ac yn parhau i wneud hynny. Felly, dydyn nhw ddim yn un o'r ysgolion lwcus yma sydd efo llwyth o arian wrth gefn, ond yn sicr, arfer da o ran y gefnogaeth honno. Felly sut ydych chi'n gweld, efo ysgolion fel yna, ein bod ni'n dal i ddysgu o'r gwaith gwych sy'n digwydd os mai sampl rydyn ni'n mynd ar ei ôl? Diolch i chi.