5. Datganiad gan Weinidog y Gymraeg ac Addysg: Gwella Ysgolion a’r Sylfaen Wybodaeth

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:33 pm ar 24 Ionawr 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Laura Anne Jones Laura Anne Jones Conservative 4:33, 24 Ionawr 2023

(Cyfieithwyd)

Diolch am eich datganiad, Gweinidog. Er eich bod chi wedi ceisio rhoi rhywfaint o eglurder ar y mater, sy'n cael ei werthfawrogi, mae gen i rai pryderon o hyd sy'n cael eu hategu gan rieni ac ymarferwyr fel ei gilydd. Mae eich datganiad yn amlinellu na ddylid defnyddio data ar wahân i farnu perfformiad neu gymharu ysgolion. Yn draddodiadol, wrth gwrs, defnyddir gwybodaeth am berfformiad ysgolion yng Nghymru a gweddill y DU i feirniadu perfformiad a chymharu ysgolion. Ar ben hynny, mae data cymharol ond yn gwasanaethu i godi safonau ymarfer a chaniatáu i ysgolion weithio ar y cyd ar feysydd priodol o gryfderau a gwendidau. Sut ydych chi'n mynd i sicrhau na fydd colli'r data tryloyw hwnnw'n arwain at ostwng safonau o fewn y proffesiwn? A sut mae'r system fonitro genedlaethol newydd hon yn mynd i helpu anghenion hynod amrywiol ysgolion ledled Cymru?

A, Gweinidog, yn eich datganiad yr wythnos diwethaf, fe wnaethoch chi ddweud,

'Byddwn yn datblygu syniadau pellach i gyd-fynd â chyflwyno cymwysterau newydd o 2025 wrth inni ddatblygu ein tirwedd wybodaeth newydd.'

Mae ansicrwydd eisoes ynghylch arholiadau a chymwysterau, sy'n cael ei ddangos drwy'r thema gyson drwy adroddiad Estyn 2021-22. Mae'r rhan fwyaf o leoliadau'n wynebu pryderon difrifol am yr ansicrwydd ynglŷn â'r cymwysterau newydd, fydd yn asesu'r Cwricwlwm i Gymru. O'r herwydd, ni wnaeth llawer o flwyddyn 11 symud ymlaen yn ôl y disgwyl. Er mwyn dwysáu hyn, mewn ysgolion pob oed, roedd y rhai rhwng blynyddoedd 6 a 7 yn gweld fod pontio addysgol wedi'i ddifrodi gan y diffyg sicrwydd hwn. Felly, mae'r fframwaith yn anghyflawn, ochr yn ochr â'r set anghyflawn o gymwysterau sy'n cael eu hisosod o fewn cwricwlwm nad yw'n cael ei weithredu'n llawn. Felly, Gweinidog, sut yn union mae ysgolion i fod i baratoi ac addasu, gyda marciau cwestiwn o'r fath yn dal i fod yn weddill, a phryd byddan nhw'n cael rhywfaint o sicrwydd?

Ac yn olaf, Gweinidog, ein pryder olaf yw pwyslais hunan-werthuso'r fframwaith newydd hwn. Wrth adolygu adroddiadau Estyn eleni, mae'n ymddangos bod yna anhafaledd llwyr rhwng y derminoleg newydd a osodwyd yn nulliau'r gorffennol. Wrth edrych yn fanwl ar yr adroddiadau, mae nodweddion penodol o wahaniaethau unigol rhwng arolygwyr, yn seiliedig ar ddiddordebau, ideolegau a ffyrdd o fynegi eu hargymhellion, a fydd, heb os, yn cael eu hadlewyrchu mewn unrhyw ysgol neu hunan-werthusiad ALl. Roedd arolygwyr yn gofyn i ysgolion rannu rhywfaint o ddata asesu fel rhan o'r broses arolygu gyda nhw. Fodd bynnag, os yw pob ysgol yn asesu ei chwricwlwm ei hun, yn unol â chanllawiau Llywodraeth Cymru, ac mae gan bob ysgol ei chwricwlwm lleol unigryw ei hun, mae hynny hefyd yn golygu y bydd eu data asesu hefyd yn unigryw. O ystyried nad oes graddfa na dull o gymharu, dim fframwaith llac i fesur gwelliant, sut mae ysgolion ac ALl yn gallu dangos i arolygwyr bod disgyblion yn gwneud cynnydd yn eu sgiliau llythrennedd, rhifedd, digidol a Chymraeg, er enghraifft, heb fudd y safon genedlaethol honno ar gyfer llefaredd, ysgrifennu, sgiliau digidol na Chymraeg? Diolch.