Rhag ofn nad yw'r neges yn ddigon clir: mae anfon llythyr A4 yn allyrru tua 25g o garbon deuocsid; mae e-bost gydag atodiad yn 50g—dwbl—a heb atodiad, 0.3g. Ac e-byst ac atodiadau sydd i gyfrif am 300 miliwn tunnell o garbon deuocsid bob blwyddyn. Felly, meddyliwch yn ofalus am gynnwys yr e-bost neu'r atodiad, neu hyd yn oed am anfon yr e-bost o gwbl. I mi, mae'r cysyniad o fod yn fwy cynhyrchiol drwy feddwl mewn ffordd mwy amgylcheddol yn rhywbeth eithaf cyffrous.

Ac mae penderfyniadau y gallwn ni i gyd eu gwneud yn cynnwys llawer mwy na faint o e-byst a anfonwn. A ydym yn tynnu llun neu fideo ar ein ffonau? Mae llun yn cymryd llai o le storio. Am ba hyd rydym yn storio'r data hwnnw? A ydym yn tynnu dwsinau o luniau ar y tro a byth yn dileu lluniau o'r albwm? Mae hynny'n cael effaith. Nid yw'n cael llawer o effaith ar lefel unigolion, ond dyna'r holl bwynt am fynd i'r afael â newid hinsawdd; mae'n ymwneud â'r effaith gyfunol.

Awgrymodd un arbenigwr yn y maes o barc gwyddoniaeth M-SParc ar Ynys Môn y gallwch edrych arno o safbwynt ein defnydd digidol a'n storio digidol. Mae angen inni feddwl faint rydym yn ei ddefnyddio yn y lle cyntaf—faint o ofod storio sydd angen inni ei greu ar gyfer fideo neu ffeil neu e-bost neu beth bynnag, ac yna i ba raddau y gwawn ddefnydd hirdymor o'r gofod storio hwnnw drwy beidio â chael mesurau cymhennu da ar waith i ddileu pethau mewn da bryd. Unwaith eto, gallai deddfu i gynnal asesiadau gorfodol o olion traed carbon digidol mewn perthynas â storio, er enghraifft, ar gyfer unrhyw sefydliad, annog yr arferion da hynny. Ni allwn barhau i gronni cynnwys digidol a meddwl nad oes canlyniad i hynny.

Ac wrth gwrs mae yna le y mae angen inni ei ddefnyddio yn bendant. Datblygu modelau deallusrwydd artiffisial newydd—hynod ddwys o ran pŵer cyfrifiadurol a gofod storio data. Ond mae angen inni wneud hynny, felly mae angen inni gael gwared ar fwy o'r pethau diangen, ond mae angen inni hefyd fod yn llai drud-ar-garbon yn y ffordd y mae canolfannau data'n cael eu rhedeg i storio'r data hwnnw. Bydd angen i nifer symud i lefydd lle mae'n oerach. Bydd newid i ddefnydd gyda'r nos yn arbed costau ynni ond ni fydd yn helpu'r amgylchedd, ond mae newid i bweru o ffynonellau adnewyddadwy yn mynd i'r afael â hynny. Ac mae yna botensial i Gymru oherwydd bod gennym ddigonedd o ynni adnewyddadwy yma. Ar yr un pryd, mae angen inni ddysgu gwersi gan wledydd fel Iwerddon, sy'n wynebu pryderon cynyddol ynglŷn â faint y mae canolfannau data ynni adnewyddadwy yn ei ddefnyddio. Unwaith eto, gallai deddfwriaeth helpu i ganolbwyntio meddyliau.

Gallwn barhau, ond rwyf am ddod i ben am y tro. Rwy'n credu fy mod yn iawn i ddweud mai dyma'r tro cyntaf i ni gael dadl o'r fath ar y math hwn o bwnc, ac rwy'n edrych ymlaen at gyfraniadau'r Aelodau, wrth inni geisio tynnu mwy o sylw at y mater, a chyflwyno deddfwriaeth i'w gefnogi hefyd, gobeithio.