Mae'r argyfwng costau byw yn mynd i wneud yr union beth a wnaeth argyfwng COVID. Clywais gymaint o dystion i ymchwiliadau a gynhelir gan y ddau bwyllgor rwy'n aelod ohonynt—cydraddoldeb a chyfiawnder cymdeithasol a phlant, pobl ifanc ac addysg—yn ailadrodd hyn, neu eiriau i'r perwyl hwnnw, wrth gyfeirio at y dystiolaeth ddiymwad y bydd effaith yr argyfwng hwn eto'n ddyfnach yn ardaloedd mwyaf difreintiedig Cymru, a fydd, wrth gwrs, yn dyblu cyfraddau marwolaeth y rhai sydd â llai o amddifadedd cymdeithasol, ond mae'r argyfwng costau byw'n gwaethygu yr un anghydraddoldebau a'r un bregusrwydd.

Yn fy marn i, dyna pam mae'n rhaid gweld yr argyfwng costau byw yn yr un termau ag argyfwng COVID. Dyna pam y dylai'r rhai sydd fwyaf agored i niwed posibl hefyd gael eu gwarchod gan y Llywodraeth yn yr argyfwng hwn. Fel yn achos COVID, y rhai yr effeithir arnynt waethaf fydd y rhai sydd eisoes yn dioddef anfantais economaidd-gymdeithasol a grwpiau o bobl sydd eisoes yn wynebu rhwystrau mewn perthynas â thai, cyfleoedd cyflogaeth, bylchau incwm, anghydraddoldebau iechyd ac addysg. Mae tlodi'n effeithio ar bobl ifanc 16 oed a hŷn mewn ffordd unigryw. Mae costau bwyd cynyddol, costau trafnidiaeth a chostau offer yn gwneud addysg yn llai fforddiadwy i'r rhai o deuluoedd incwm isel. Nid yw pobl ifanc o gefndiroedd llai cefnog yn gallu troi at eu teuluoedd am gymorth ariannol ac mae nifer yn profi caledi gwirioneddol: dim gwres, fawr ddim i'w fwyta, rhai yn wynebu digartrefedd. Sut mae disgwyl iddynt ganolbwyntio ar astudio? 

Rwy'n credu y dylid mynd i'r afael yn llawn ag anghenion y grŵp hwn o bobl ifanc mewn strategaeth tlodi plant newydd gynhwysfawr, rhywbeth rydym wedi galw amdani ers amser maith, gyda thargedau a chanlyniadau mesuradwy. Wrth gwrs, nid oes gan Lywodraeth Cymru rym i atal biliau rhag codi'n aruthrol ac ni all sicrhau bod Llywodraeth Dorïaidd San Steffan yn cynyddu budd-daliadau fel nad oes rhaid i unrhyw un ddibynnu ar fanciau bwyd neu orfod cyfyngu ar wresogi. Ond mae'r cynnig hwn yn sôn am un weithred y gall ei chyflawni i helpu'r bobl sydd fwyaf mewn perygl o niwed yn yr argyfwng costau byw: pobl ifanc o deuluoedd incwm isel. Heb y cymorth sydd ei angen arnynt, y dylai ac y gallai'r lwfans cynhaliaeth addysg ffurfio rhan ohono, byddant yn cael eu niweidio gan ganlyniadau cael eu hamddifadu o'r cyfle i gyflawni eu potensial addysgol, fel y dangosodd Mike Hedges yn gywir, a bydd y bwlch cyfle sy'n parhau i blagio ein gwlad yn dyfnhau.

Ymateb Llywodraeth Cymru i alwadau ymgyrchwyr gwrthdlodi fel Sefydliad Bevan i gynyddu'r lwfans cynhaliaeth addysg, o ran y lwfans ei hun ac o ran y trothwy cymhwysedd, yw nad yw'n fforddiadwy. Yr hyn na allwn fforddio ei wneud mewn gwirionedd yw cyfyngu ar botensial ein pobl ifanc mwyaf difreintiedig sydd eisoes yn cael llawer llai o gyfleoedd na dysgwyr mwy cefnog i fyw bywydau llewyrchus, iach a boddhaus. Rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi'r cynnig hwn.