Part of the debate – Senedd Cymru am 4:33 pm ar 15 Chwefror 2023.
I ddechrau, hoffwn ailadrodd a chymeradwyo'r geiriau sydd eisoes wedi cael eu llefaru, a hoffwn gofnodi ein diolch, fel Aelodau yma yn y Senedd, i'r rhai ohonoch sydd wedi bod draw i weld yr angen draw yno drosoch eich hunain. Credaf ei bod yn deg dweud mai'r rhai sy'n dioddef creulondeb y rhyfel erchyll hwn yn fwyaf poenus yw'r rhai sy'n amddiffyn eu mamwlad, y boblogaeth sifil a llawer iawn o fenywod a phlant. Bydd llawer wedi bod yn rhy ifanc i ddeall hyd yn oed pam fod eu bywydau wedi cael eu diwreiddio'n sydyn ac yn greulon.
Fodd bynnag, mae cynhesrwydd a haelioni cymunedau ar draws y Deyrnas Unedig wedi ein dangos ar ein gorau. Hyd yn oed yn fy etholaeth i, ar draws Aberconwy, roedd pobl leol yn gyflym iawn i fod eisiau cynnig cymorth, eu cartrefi fel to dros bennau'r rheini sy'n ffoi rhag rhyfel erchyll Putin yn Wcráin. Fe wnaethant ddangos y caredigrwydd a'r cynhesrwydd hwnnw—yr un caredigrwydd a chynhesrwydd sydd bob amser wedi bod yn rhan o'r ysbryd Prydeinig.
Fodd bynnag, mae rhai problemau o hyd gyda setlo o ddydd i ddydd a'r cynlluniau integreiddio, ac am y rheini yr hoffwn siarad heddiw, fel Gweinidog tai yr wrthblaid, oherwydd mae'r materion llety hyn yn fy mhoeni. Mae llawer o ffoaduriaid Wcreinaidd wedi siarad â chwmnïau newyddion, fel WalesOnline, am yr anawsterau y mae llawer ohonynt yn eu hwynebu nawr i ddod o hyd i dai, ac i allu cadw eu llety. Ceir miliynau o bobl wedi'u dadleoli sy'n dal i fod, hyd heddiw, yn symud o un lleoliad dros dro i'r llall, yn ansicr pryd y byddant yn dychwelyd adref.
O'r 8 miliwn o bobl a wnaeth ffoi o Wcráin, daeth 7,000 i Gymru. Mae hanner y ffoaduriaid yng Nghymru yn cael eu noddi gan gynllun uwch-noddwyr Llywodraeth Cymru, ac rwy'n ddiolchgar iawn am y cynllun hwnnw. Maent wedi treulio'r rhan fwyaf o'u harosiadau, fodd bynnag, mewn gwestai a lleoliadau tebyg, na chawsant erioed mo'u cynllunio ar gyfer arosiadau hirdymor a bod yn onest. Mae'r hanner arall wedi dod drwy'r cynllun nawdd Cartrefi i Wcráin. Mae ffoaduriaid Wcreinaidd sydd wedi gorfod gadael eu cartrefi nawdd wedi cael gwybod nad yw canolfannau croeso'n opsiwn fel llety diogel os oeddent wedi cyrraedd y DU fel rhan o'r cynllun uwch-noddwyr. Felly, gydag awdurdodau lleol yn eu cynghori i edrych ar y farchnad rhentu preifat, mae'n ymddangos bod rhai landlordiaid yn amharod i rentu i denantiaid sy'n ffoaduriaid oherwydd pryderon ynghylch sefydlogrwydd enillion yn y dyfodol.
Siaradodd ffoadur arall o Wcráin am y profiad, gan ddweud,
'yn y dechrau i mi roedd popeth yn ormesgar a gallai'n hawdd dorri person cyffredin... Mae'r system i ryw raddau yn tramgwyddo ac yn bychanu urddas ffoadur ac yn darparu cyfle i noddwr.'
Mae rhai o'r noddwyr hynny'n landlordiaid sydd, ar unrhyw adeg,
'yn gallu troi'r tenant allan ar y stryd neu'n gallu trefnu amodau annioddefol, a hawl i ymyrryd ym mywyd personol rhywun. Mae'n system sy'n gallu ennyn nodweddion dynol annerbyniol fel trahauster, haerllugrwydd ac agweddau negyddol eraill' y mae rhai Wcreiniaid bellach yn eu profi. Felly, rwy'n gobeithio, yn yr ymateb, y gallwch roi sicrwydd i ni ynglŷn â sut rydych chi wedi bod yn ymdrin â hyn.
Mae'n amlwg fod yna ddiffyg cydlynu cydgysylltiedig o hyd ynghylch gweithredu cymorth ac integreiddio cynlluniau ar gyfer ffoaduriaid Wcreinaidd. Ond craidd y broblem yma yng Nghymru yw nad oes gennym ddigon o gartrefi. Mae Llywodraeth Cymru yn llwyddo i gyrraedd llai na 50 y cant o'r targed ar gyfer anheddau newydd yn flynyddol, felly mae angen inni edrych ar hyn o ddifrif. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru, Llywodraeth Cymru, byrddau iechyd ac awdurdodau lleol eisoes yn berchen ar dir y gellid codi tai'n gyflym arno, ac rwy'n cymryd y pwynt a nododd fy nghyd-Aelod Mark Isherwood yn gynharach am dai modiwlar. Mae'r amser wedi dod i ffurfio tasglu adeiladu cartrefi i yrru prosiectau cyflym fel tai modiwlar wedi'u gwneud mewn ffatri ar dir sy'n eiddo cyhoeddus. Mae gennym argyfwng tai mawr sydd bellach yn golygu bod ffoaduriaid yn gaeth mewn gwestai, nid cartrefi. Mae'n bryd i bawb ohonom gydweithio i oresgyn y fiwrocratiaeth sy'n ein dal rhag rhoi to uwchben yr unigolion mwyaf bregus hyn. Mae llygaid y byd yn ein gwylio ac mae'n rhaid inni wneud hyn yn iawn. Diolch.