1. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o effaith cap prisiau newydd Ofgem ar drigolion yng Nghymru? TQ732

Diolch, Jack Sargeant. Ni fydd deiliaid tai Cymru yn cael eu heffeithio'n uniongyrchol gan y cap ar brisiau oherwydd y warant pris ynni, sydd wedi'i gosod ar £2,500 ar hyn o bryd. Fodd bynnag, rydym yn pryderu'n fawr am yr effaith bosibl a fyddai'n deillio o Lywodraeth y DU yn codi'r warant pris ynni i £3,000 ym mis Ebrill ar aelwydydd Cymru os na fydd cymorth ehangach Llywodraeth y DU yn parhau.

A gaf fi ddiolch i'r Gweinidog am yr ateb hwnnw? Er y gostyngiad yn y cap ar brisiau ynni, rwy'n rhannu'ch pryderon am filiau ynni a'r ffaith bod disgwyl iddynt godi £500 ym mis Ebrill. Disgrifiodd Martin Lewis ei hun y cynnydd fel

'gweithred o niwed iechyd meddwl cenedlaethol'.

Wrth gwrs, mae Ofgem wedi cyhoeddi adolygiad marchnad i ymddygiad cyflenwyr, ond Lywydd dros dro, rwyf am gofnodi heddiw nad oes gennyf hyder yn yr adolygiad hwnnw. Mae Ofgem wedi treulio misoedd yn anwybyddu tystiolaeth ysgubol sy'n dangos bod cyflenwyr yn gorfodi pobl fregus i fod ar fesuryddion rhagdalu.

Mae arolwg a gynhaliwyd gan fy swyddfa yn datgelu enghreifftiau o ba mor eithafol yw'r broblem honno. Roedd un ymatebwr anhysbys yn manylu ar sut maent angen mynediad cyson at drydan ar gyfer dyfeisiau meddygol, ond eto maent ar fesurydd rhagdalu. Roedd un arall yn gyn-filwr a gafodd anafiadau wrth wasanaethu ei wlad ac mae bellach yn dioddef anhwylder straen wedi trawma ac fe'i gorfodwyd gan y cyflenwyr ynni hyn i fod ar fesurydd rhagdalu. Lywydd, roedd gan drydydd ymatebwr nam ar eu mesurydd rhagdalu. Pan wnaethant ffonio eu cyflenwr ynni, roedd yn rhaid iddynt ddal ar y lein am dros awr. Pan gawsant gyfle o'r diwedd i ofyn i gynghorydd beth oedd yn digwydd, fe wnaethant esbonio bod eu mab chwech oed yn amlwg wedi cynhyrfu, fe wnaethant esbonio eu bod yn eistedd yn y tywyllwch, ac fe wnaeth y cynghorydd ar ben arall y ffôn ar ran y cyflenwr ynni chwerthin. Rwy'n dweud yn glir yn y Siambr hon nawr nad yw'r rhain yn bethau i chwerthin yn eu cylch—bywydau pobl yw'r rhain, ac mae'n fater o fywyd a marwolaeth.

Weinidog, mae'r rhain yn bobl fregus, pobl fregus na ddylai fod ar fesuryddion rhagdalu yn y lle cyntaf. A gaf fi ofyn i chi, Weinidog, am eich barn ar adolygiad Ofgem i ymddygiad cyflenwyr ynni? A gaf fi ofyn hefyd i chi gyfarfod â mi i drafod canfyddiadau fy arolwg ymhellach, i anfon y neges gyson honno at Lywodraeth y DU fod rhaid iddynt fynd i'r afael â'r anghydraddoldebau y mae'r sgandal hon wedi'u hachosi?

Diolch yn fawr, Jack Sargeant. Diolch am godi'r cwestiwn amserol hwn ac am godi'r materion hyn yn gyson dros y misoedd diwethaf, a'r blynyddoedd diwethaf yn wir, ynglŷn â thrafferthion pobl mewn tlodi tanwydd, a orfodwyd nawr, yn fwy diweddar, i fod ar fesuryddion rhagdalu heb ganiatâd—sy'n ymddygiad dychrynllyd gan gyflenwyr. Rwyf am ddweud y byddaf yn cyfarfod â chi. Rwyf am gyfarfod â chi i glywed mwy am eich arolwg. Fe rannaf yr arolwg hwnnw, ac fe godaf y materion hyn gydag Ofgem. Cyfarfûm ag Ofgem ddoe ac fe gyfarfûm â bwrdd Ofgem ym mis Chwefror. 

Rwy'n cydnabod hefyd, pan fydd pobl fel Martin Lewis yn ei ddisgrifio fel hyn, y cynnydd posibl—. Rwyf wedi bod yn galw drwy'r prynhawn, onid wyf, ar Lywodraeth y DU i beidio â gwneud y codiad o £500. Galwaf arnynt eto i beidio â gwneud y codiad o £500 i'r warant pris ynni. Pwysais ar Ofgem pan gyfarfûm â hwy ddoe ynghylch yr aelwydydd mwyaf bregus. Dyma'r rhai sydd ar fesuryddion rhagdalu a'r rhai sydd wedi cael eu gorfodi i fod ar fesuryddion rhagdalu. Pwysais arnynt ynglŷn â'u pwerau rheoleiddio—a oeddent yn ddigon cryf, a ydynt yn eu defnyddio. 

Ar yr adolygiad o Nwy Prydain, y gofynnais iddynt yn benodol amdano, fe wnaethant ddweud wrthyf fod ganddynt archwilydd annibynnol yn edrych ar gyhoeddi gwarantau ar gyfer mesuryddion rhagdalu, a hefyd, wrth gwrs, y newid o bell i fod ar fesuryddion rhagdalu clyfar sy'n digwydd i gwsmeriaid. Gofynnais iddynt am gyflenwyr eraill: 'Dylech allu dweud o warantau llys—a oes cyflenwyr eraill?' Fe wnaethant ddweud wrthyf eu bod yn cynnal adolygiad o 15 cyflenwr arall i sicrhau eu bod yn cydymffurfio â'r rheoliadau. Yn amlwg, byddaf yn mynd yn ôl atynt i gael canlyniadau'r adolygiadau hyn. 

Hefyd, fe wneuthum y pwynt ddoe pan gyfarfûm â hwy fod ganddynt yr hyn roeddent yn ei alw'n waharddiad gwirfoddol wedi ei gytuno er mwyn atal gwarantau i osod mesuryddion rhagdalu yn orfodol tan ddiwedd mis Mawrth. Dywedais fod yn rhaid ymestyn hyn. Galwais am ei ymestyn hyd nes y ceir canlyniad eu hymchwiliadau i Nwy Prydain a'r 15 cyflenwr arall. Galwais am ei ymestyn cyhyd ag sy'n angenrheidiol.

Diolch eto am godi'r materion hyn. Wrth gwrs, fe godais nifer o bwyntiau eraill pan gyfarfûm â hwy ddoe. Galwais am weithredu ac am gynnydd ar y tariff cymdeithasol, ond hefyd, eto, i fynd yn ôl i'r pwynt hwn: 'Os nad oes gennych y pwerau, rydym am wybod.' Fe gefnogwn ymestyn pwerau, yn enwedig o gwmpas y materion sy'n ymwneud â diogelwch rhag datgysylltu, sydd, wrth gwrs, yn ôl y gyfraith yn rhywbeth na allwch ei wneud yn y diwydiant dŵr.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Mae'r cwestiwn a gyflwynwyd yn ymwneud â chap prisiau Ofgem, ac er ei fod yn newyddion da fod y rheoleiddiwr ynni, Ofgem, wedi cyhoeddi y bydd ei gap ar brisiau'n gostwng bron i £1,000 o fis Ebrill ymlaen yn sgil gostyngiad mewn prisiau cyfanwerthol, mae disgwyl y bydd gwarant pris ynni Llywodraeth y DU yn cynyddu, fel y nodoch chi, o £2,500 i £3,000 y flwyddyn o'r un mis. Mae National Energy Action yn amcangyfrif y byddai 1.5 miliwn o aelwydydd yn y DU yn llithro i dlodi tanwydd o ganlyniad i hynny. Bydd cartrefi yng Nghymru yn cael eu taro'n arbennig o galed, o ystyried mai Cymru sydd â'r lefel ffyniant y pen isaf, y cyflogau isaf, y lefelau cyflogaeth isaf a'r tlodi plant uchaf yn y DU, ar ôl 24 mlynedd o Lywodraeth Cymru Lafur, meiddiaf ddweud. Fodd bynnag, dywedodd Gweinidog ynni'r DU, Grant Shapps, ddoe:

'Rwy'n cydnabod yn llwyr y ddadl dros gadw'r warant pris yn ei le, ac mae'r Canghellor a minnau'n gweithio'n galed iawn arno. Rwy'n gefnogol i wneud yn siŵr ein bod yn diogelu pobl. Rydym yn edrych ar hyn yn ofalus iawn.'

Gwn eich bod wedi cyfeirio at y datganiad hwnnw eich hun yn eich atebion yn gynharach heddiw. Yn y cyd-destun hwnnw, pa ymgysylltiad adeiladol rydych chi'n ei gael gyda Llywodraeth y DU yn unol â hynny?

Diolch, Mark Isherwood. O'r hyn rydych yn ei ddweud, rwy'n credu eich bod chi hefyd yn cefnogi'r alwad na ddylai Llywodraeth y DU gynyddu'r warant i £3,000. Ddoe, dywedodd Grant Shapps, Ysgrifennydd diogelwch ynni Llywodraeth y DU, ei fod yn cydymdeimlo â galwadau i ganslo'r cynnydd. Wrth gwrs, nid yw cydymdeimlad yn ddigon. Rhaid iddo ef a'r Canghellor weithredu nawr i amddiffyn y rhai mwyaf bregus yng Nghymru ac ar draws y DU.

Rwyf am ddweud hefyd fy mod i a fy nghyd-Aelodau Julie James a Vaughan Gething wedi ysgrifennu at Grant Shapps heddiw ynglŷn ag ystod o faterion, gan gynnwys, rhaid imi ddweud, y ddarpariaeth annomestig, yn ogystal â'r ddarpariaeth ddomestig, anghenion cyllid, a phontio mwy hirdymor mewn perthynas â'n holl gyfrifoldebau portffolio. Ond rwy'n credu bod rhaid inni gydnabod bod hwn yn gyfnod pan allwn uno ar draws y Siambr hon i ddweud ein bod yn galw ar Lywodraeth y DU i beidio â gwneud y codiad i £3,000. Gallant ei fforddio, a gadewch inni weld rhywfaint o weithredu nawr.

Weinidog, rŷn ni ar y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol wedi clywed tystiolaeth hynod ddifrifol am ddyfnder dyled pobl yng Nghymru a bod costau ynni yn waelodol i hynny. Rwyf i wedi codi gyda chi o'r blaen y diffyg cynnydd tuag at gyflawni targedau tlodi tanwydd Llywodraeth Cymru. Y targed oedd 5 y cant o aelwydydd Cymru ar y mwyaf yn byw mewn tlodi tanwydd erbyn 2035, tra bod 45 y cant o aelwydydd ar hyn o bryd yn byw mewn tlodi tanwydd. Tra bod prisiau cyfanwerthu yn dechrau syrthio, mae biliau aelwydydd yn mynd i godi o fis Ebrill os yw'r Llywodraeth yn San Steffan yn bwrw ymlaen â'r codiad yma yn y gwarant pris ynni, a beth bynnag, fe fydd biliau dal yn sylweddol uwch nag yr oedden nhw'n hanesyddol. Weinidog, ydych chi'n cytuno felly fod angen cyflymu gwella effeithlonrwydd ynni aelwydydd drwy raglen Cartrefi Clyd? Achos mae'n aneglur o'r hun rwyf i wedi ei glywed gynnych chi a'r Gweinidog Newid Hinsawdd a fydd y cynllun newydd fydd yn cael ei arwain gan alw yn weithredol cyn diwedd y flwyddyn. A wnewch chi roi ateb clir ar hynny i ni heddiw?

Diolch yn fawr iawn. Roeddwn yn falch iawn fod hyn yn destun craffu ac ymchwilio ddydd Llun gan y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol. A gaf fi gadarnhau eto na fydd unrhyw fwlch wrth bontio o un i'r llall o ran y rhaglen Cartrefi Clyd? Ac a gaf fi ddiolch hefyd am eich cefnogaeth i'r galwadau rydym wedi bod yn eu gwneud, ac rwy'n gwybod eich bod wedi eu cefnogi hefyd, a chydnabod effaith niweidiol y cynnydd yn y warant pris ynni o £2,500 i £3,000?

Rwyf am wneud sylw ar eich pwynt am y rhaglen Cartrefi Clyd, oherwydd eto, fel y dywedais yn gynharach heddiw, mae'r rhaglen Cartrefi Clyd yn cynnwys y cynllun Nyth sy'n cael ei arwain gan y galw. Bydd hwnnw'n parhau tan fis Medi eleni. Daeth y cynllun ar sail ardal, Arbed, i ben, wrth gwrs, fel y gwyddoch, ym mis Tachwedd 2021, ond mae cyllid Llywodraeth Cymru wedi cynyddu £3 miliwn yn 2022-23 i £30 miliwn. Daeth yr ymgynghoriad i ben gyda rhaglen Cartrefi Clyd, ac mae bellach yn symud yn ei blaen. Ac wrth gwrs, fe wnaeth y Gweinidog Newid Hinsawdd, sy'n gyfrifol am hyn fel y Gweinidog arweiniol, y datganiad ar 8 Tachwedd ynglŷn â sut yr awn i'r afael â'r heriau neu'r cyfleoedd i ymateb i'r argyfwng hinsawdd, ond sut mae'n effeithio ar bob math o ddeiliadaeth tai. Felly, rwy'n rhoi sicrwydd i chi ynglŷn â'r ffordd ymlaen i'r rhaglen Cartrefi Clyd, a hefyd yn eich sicrhau ynglŷn â'r cyllid sy'n cael ei ddarparu y flwyddyn nesaf.

Rwyf am ein hatgoffa i gyd fod pob un cartref sydd â mesurydd 'talu wrth fynd' eisoes wedi derbyn £400 gan Lywodraeth y DU i'r cyfrif sydd ganddynt gyda'r cwmnïau ynni, er ei bod yn gyfran lawer iawn llai o'r aelwydydd llawer mwy bregus at ei gilydd sydd ar fesuryddion rhagdalu ac sydd wedi derbyn naill ai taleb Llywodraeth y DU neu daleb Llywodraeth Cymru tuag at eu costau gwresogi. Yn eich trafodaethau gydag Ofgem, a oes modd i chi ofyn pam na ellir gwneud y cwmnïau ynni, sydd i gyd yn gwybod yn union ble mae'r holl gwsmeriaid rhagdalu hyn a llawer ohonynt yn gwneud pentwr o arian oherwydd y cynnydd mewn prisiau nwy, yn gyfrifol am roi cymorth i gwsmeriaid ar fesuryddion rhagdalu gyda'u costau ynni drytach, yn hytrach na'i adael i fympwyon y gwasanaeth post, yr heriau symudedd ac anghenion iechyd meddwl ein dinasyddion mwyaf bregus? Mae hyn yn gwbl annerbyniol, ac mae angen i Ofgem gamu i'r adwy neu gael eu disodli.

Diolch yn fawr, Jenny Rathbone. Ar y cwestiwn hwnnw, rwyf wedi cyfarfod â chyflenwyr ynni ar sawl achlysur, fel y gwyddoch. Rwyf wedi codi'r mater hwn ynglŷn â ffyrdd y mae angen iddynt estyn allan i sicrhau bod y talebau hynny'n cyrraedd y rhai sydd ar fesuryddion rhagdalu. Hynny yw, cafodd pawb arall eu £400, ac nid oedd y rhai mwyaf bregus yn cael eu £400. Cefais sicrwydd eu bod yn mynd i gael eu hailddosbarthu, eu bod yn rhoi cynnig ar bob dull arall—os nad drwy'r post neu wasanaeth danfon, yn sicr drwy gyswllt digidol, os na fu hynny'n llwyddiannus. Gofynnais am y nifer diweddaraf sy'n cael y taliad hwnnw; cefais wybod gan Lywodraeth y DU ei fod bellach yn 71 y cant, ond beth am y 29 y cant hwnnw sydd heb ei gael? Rwyf wedi galw arnynt i gael eu hailddosbarthu nes eu bod yn cael gwell niferoedd. Mae'n achubiaeth i aelwydydd bregus ar adeg, wrth gwrs, pan fo'r rhai sydd ar fesuryddion rhagdalu yn fwy bregus na neb.

Diolch i’r Gweinidog. Mae’r cwestiwn nesaf i’w ateb gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ac i’w ofyn gan Adam Price.