Part of the debate – Senedd Cymru am 5:25 pm ar 1 Mawrth 2023.
Ddirprwy Weinidog, hoffwn sôn hefyd am ddata cyfrifiad 2021, a chofnodi rhai o’r canfyddiadau a gofnodwyd ar ein cyfer yn lleol. Mae 56.3 y cant o bobl yn Ringland, ardal o Ddwyrain Casnewydd sydd wedi’i dylanwadu’n drwm gan waith dur cyfagos Llan-wern ers y 1960au, yn nodi eu bod yn Gymry'n unig, ond o ran sgiliau iaith Gymraeg, dywedodd dros 90 y cant o’r bobl yno nad oedd ganddynt unrhyw sgiliau iaith Gymraeg. Ac yn Beechwood ac ardaloedd eraill o’r etholaeth, mae’r sefyllfa'n debyg. Felly, er nad iaith yw’r unig ffactor, yn amlwg, pan fydd pobl yn meddwl am eu Cymreictod, mae’n ffactor pwysig y bydd pobl yn ei ystyried. O ystyried rhai o'r ffigurau rwyf newydd eu nodi, mae angen inni edrych yn fanylach ar rai o'r ffactorau sy'n sail i hynny.
Dyna pam rwy'n croesawu uchelgais Llywodraeth Cymru i gael 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050 yn fawr. Mewn lleoedd fel Casnewydd, mae angen inni ddeall y sefyllfa, ac mae Casnewydd yn barod i chwarae ein rhan a helpu i wireddu’r targedau a osodwyd gan Lywodraeth Cymru. Ddirprwy Weinidog, byddwn yn ddiolchgar pe gallech ddweud ychydig rhagor wrthym ynglŷn â sut y gallwch chi a Llywodraeth Cymru weithio gyda phobl yn yr ardaloedd hyn a manteisio ar yr ymdeimlad cryf o Gymreictod sydd gan bobl, er mwyn cynyddu sgiliau iaith Gymraeg a diwylliant Cymreig yn yr ardal.
Mae gan Gyngor Dinas Casnewydd gynllun iaith Gymraeg, ac maent o ddifrif ynghylch y mater. Bydd yn dathlu’r Gymraeg fel rhan o’n hunaniaeth gyffredin ac yn cynyddu cyfleoedd i bawb weld, clywed, dysgu a defnyddio ein hiaith genedlaethol. Y dyhead hirdymor yw cynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg, codi ymwybyddiaeth, a chynyddu amlygrwydd yr iaith yn ein holl gymunedau. Maent yn awyddus i gynnig cyfleoedd i’r rheini sydd â phob lefel o Gymraeg i ymarfer a siarad yr iaith mewn amgylchedd diogel, cyfeillgar a chefnogol, ac i ymgysylltu â’r rheini nad ydynt efallai’n ymwybodol o’r iaith na’i manteision. Wrth lansio ymgyrch 'Many faces of Welsh-ness' y cyngor, dywedodd Janice Dent, y rheolwr polisi a phartneriaethau:
'Efallai ei bod yn cael ei hystyried yn iaith Brydeinig wen, ond rydym yn ceisio ymgysylltu â holl gymunedau Casnewydd.'
Dyma ddull o weithredu rwy'n ei groesawu’n fawr. Yn yr un lansiad, dywedodd y Cynghorydd Miqdad Al-Nuaimi, sy’n cynrychioli Stow Hill:
'Mae cryn dipyn o bobl o leiafrifoedd ethnig am i'w plant siarad Cymraeg.'
Dyma fy mhrofiad innau hefyd. Mae Shah Alom, un o gyd-sylfaenwyr Amar Cymru, grŵp cefnogwyr pêl-droed i Gymry de Asiaidd sydd â gwreiddiau cryf yng Nghasnewydd, wedi bod yn awyddus i ailddysgu a manteisio ar y Gymraeg yn ei amser hamdden.
Mae gennym wyliau yng Nghasnewydd gan gynnwys Gŵyl Newydd. Dyma ddigwyddiad newydd i bobl Casnewydd a thu hwnt, a gynhelir ym mis Medi yn theatr Glan yr Afon. Mae’n dod â nifer o sefydliadau a gwirfoddolwyr ynghyd i gynnal diwrnod o weithgareddau a pherfformiadau. Mae’r grwpiau’n cynnwys Cymdeithas Cymry Casnewydd, cymdeithas Gymraeg yng Nghasnewydd sy’n trefnu cyfarfodydd a dathliadau rheolaidd ar gyfer siaradwyr Cymraeg a dysgwyr fel ei gilydd. Mae ganddynt swyddfa ym marchnad Casnewydd ac maent yn cynnig arlwy eang iawn i bobl y ddinas. Un arall yw Merched y Wawr i fenywod o bob oed, yn Gymry Cymraeg a dysgwyr. Maent yn cyfarfod yn rheolaidd.