Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew R.T. Davies. 

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, yr wythnos diwethaf, cynhaliodd fy nghyd-Aelod Janet Finch-Saunders, ynghyd ag Aelodau eraill o'r Senedd, gyfarfod ynghylch y sefyllfa gladin yma yng Nghymru, a dylai’r holl Aelodau yn y Siambr hon wir ganmol y Welsh Cladiators, sydd wedi bod yn arloesi'r gwaith lobïo ac yn taflu goleuni ar drafferthion llawer o berchnogion tai yma yng Nghymru sydd wedi cael eu dal yn hyn. Un o'r gofynion ymhlith llawer oedd pam nad yw Llywodraeth Cymru yn dod ymlaen ac yn mabwysiadu'r ddeddfwriaeth a gyflwynwyd yn Lloegr, i gymryd adrannau 116 a 125, i roi hawliau i lesddalwyr fel y gallan nhw eu hunain arfer yr hawliau hynny o ran dwyn y datblygwyr i gyfrif. Rwyf i wedi clywed Mike Hedges, un o aelodau eich meinciau cefn, yn siarad o blaid hyn yn y Siambr wrth siarad ag arweinydd y tŷ. Ceir cefnogaeth drawsbleidiol i hyn. Cawsom ddadl cyn y Nadolig. A wnaiff y Llywodraeth ailystyried ei safbwynt, yng ngoleuni'r argyfwng parhaus y mae llawer o berchnogion cartrefi yma yng Nghymru yn ei wynebu?

Wel, Llywydd, yn gyntaf oll, rwy'n ymuno ag arweinydd yr wrthblaid i longyfarch y bobl hynny sy'n parhau i ymgyrchu ar y mater hwn i wneud yn siŵr bod Llywodraeth Cymru bob amser yn ymwybodol o ddatblygiadau y maen nhw mewn cysylltiad â nhw a bod eu safbwyntiau yn cael eu cyfleu i ni. A gwn fod cyfarfod yr wythnos diwethaf yn gyfle i hynny ddigwydd, a bydd y Gweinidog yn dilyn hynny yn ei chyfarfod sydd ar fin cael ei gynnal gyda'r grŵp rhanddeiliaid diogelwch strategol, lle gellir trafod y materion hyn ymhellach, ac mae'r Gweinidog yn adolygu'r holl ddadleuon hynny ynghylch adrannau 118 i adran 125 yn barhaus.

Y sefyllfa, fodd bynnag, yw bod y rheoliadau hynny—yr adrannau hynny—wedi cael eu hysgrifennu'n benodol ar gyfer y drefn diogelwch adeiladau yn Lloegr. Nid yw mor syml â'u codi a'u gollwng i'r cyd-destun gwahanol iawn yng Nghymru. A cheir rhai anfanteision i lesddeiliaid sy'n eu cael eu hunain yn rhan o'r drefn honno, oherwydd yma yng Nghymru ein bwriad yw na ddylai fod yn ofynnol i lesddalwyr dalu am y camau adferol sy'n ofynnol i'w hadeiladau, tra bod yr adrannau hynny yn gallu peri i lesddalwyr wynebu biliau hyd at £10,000, ac nid ydym yn bwriadu gwneud hynny yng Nghymru. Felly, er y byddwn ni'n parhau i adolygu'r sefyllfa yn ofalus, nid ydym wedi ein hargyhoeddi y byddai llusgo a gollwng yr adrannau hynny yn syml i'r cyd-destun yng Nghymru yn cyflawni'r hyn y mae'r ymgyrchwyr yn ei ddweud y byddai'n ei gyflawni, ac nid ydym wedi ein hargyhoeddi na allai weithredu er niwed iddyn nhw mewn gwirionedd. 

Prif Weinidog, does bosib nad yw rhan o gyfraith Cymru a fyddai'n gallu cynnwys yr adrannau hynny, yn hawliau lesddalwyr a pherchnogion cartrefi, yn rhywbeth i'w groesawu, i roi hawliau i'r lesddalwyr a'r perchnogion cartrefi hynny yn eu gweithredoedd yn erbyn yr adeiladwyr tai, adeiladwyr tai amlwladol yn yr achos hwn, sydd â phocedi dwfn iawn? A nawr, chwe blynedd ar ôl Grenfell, mae llawer o lesddalwyr a pherchnogion cartrefi yn dal i gael eu hunain yn y trobwll hwn sy'n agor ac yn ddiddiwedd. Os nad yw Llywodraeth Cymru yn barod i ddeddfu adrannau 116 i 125, yna'r llwybr arall y mae'r Gweinidog wedi ei ystyried yw trafod gyda'r adeiladwyr tai a'r cytundeb compact y dywedwyd wrthym ni yn yr hydref y llynedd ei fod wedi'i gytuno rhwng datblygwyr penodol, ac yna'r rhwymedigaethau y bydd y datblygwyr hynny yn eu cyflwyno. A allwch chi gadarnhau heddiw faint o ddatblygwyr sydd wedi cytuno'r cytundeb compact hwnnw gyda Llywodraeth Cymru, ac, yn bwysig iawn, faint o'r datblygwyr hynny sydd wedi cyflwyno eu gwaith adferol i'w hystyried gan Lywodraeth Cymru? Oherwydd fy nealltwriaeth i, ym mharagraff 6 y compact hwnnw, yw bod ganddyn nhw un mis ar ôl cytuno'r compact i gyflwyno eu cynigion. Byddwn yn gobeithio y byddech chi'n gallu dweud wrthyf i faint o ddatblygwyr sydd wedi cyflwyno'r cynlluniau hynny.

Gallaf ddweud yn sicr wrth yr Aelod bod 11 o ddatblygwyr wedi ymrwymo i'r compact. Rydyn ni'n parhau i weithio gyda'r sector i roi grym y gyfraith yn sylfaen i'r compact hefyd. Nid oes gennyf i o fy mlaen yr ateb i nifer y datblygwyr sydd wedi cymryd y cam nesaf y cyfeiriodd yr Aelod ato, ond rwy'n hapus iawn i ysgrifennu ato a gwneud yn siŵr bod yr wybodaeth honno ganddo.

Mae'n hanfodol bod y datblygwyr yn camu i'r adwy ac yn gwneud y gwaith y mae disgwyl a gorchymyn iddyn nhw ei wneud i sicrhau nad yw'r lesddeiliaid a'r deiliaid tai yn cael eu rhoi mewn sefyllfa o anfantais heb fod unrhyw fai arnyn nhw. Yn San Steffan, mae Michael Gove wedi bod yn ddi-flewyn-ar-dafod iawn wrth ddweud, os na fydd y datblygwyr yn cyflwyno'r cynigion ac yn dechrau'r gwaith adfer ac yn ymrwymo i gytundeb y Llywodraeth, y byddan nhw'n cael eu gwahardd rhag gweithredu yn Lloegr. Mae honno'n ffon bwerus iawn i ddod â'r datblygwyr hynny at y bwrdd. A wnewch chi gymryd camau o'r fath yma yng Nghymru i wneud yn siŵr bod y datblygwyr yn ymateb ac nad ydych chi'n cael y drafodaeth ford gron barhaus hon sy'n gadael y lesddeiliaid a'r perchnogion cartrefi ar y cyrion, yn methu â symud ymlaen gyda'u bywydau?

Rwy'n cytuno'n llwyr. Safbwynt Llywodraeth Cymru drwy gydol y cyfnod hwnnw fu y dylai'r rhai sy'n gyfrifol am y diffygion wrth godi'r adeiladau hynny gymryd cyfrifoldeb am waith adfer. Rwyf eisiau ceisio bod mor deg ag y gallaf gyda'r sector hwnnw drwy ddweud bod y rhan helaeth iawn o ddatblygwyr sy'n gyfrifol yng Nghymru wedi dod ymlaen a rhoi'r ymrwymiad hwnnw, ac felly dylem ni weithio gyda nhw i wneud yn siŵr eu bod nhw'n cyflawni'r union beth y maen nhw wedi ymrwymo i'w wneud.

Llywydd, i ddychwelyd at gwestiwn cyntaf arweinydd yr wrthblaid, tra bod adrannau 116 i 125 yn ei gwneud yn ofynnol i lesddeiliaid ddechrau camau cyfreithiol yn erbyn datblygwr y maen nhw o'r farn nad yw'n adfer diffygion diogelwch tân, yng Nghymru Llywodraeth Cymru fydd yn cymryd y camau hynny ar ran y lesddeiliaid fel nad oes yn rhaid iddyn nhw dalu'r bil am wneud hynny yn y pen draw. Lle mae datblygwyr yn amlwg yn methu â chwarae eu rhan, yna byddwn yn sicr yn cymryd camau yn eu herbyn, ac ni fyddwn yn disgwyl i unrhyw ddatblygwr sy'n methu'n uniongyrchol â chyflawni'r cyfrifoldebau hynny barhau i weithio yma yng Nghymru.

Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price.

Diolch, Llywydd. Mae Llywodraeth y DU newydd godi prisiau tocynnau trên 5.9 y cant—y cynnydd uchaf ers degawd. Yn dod, fel y mae, yng nghanol argyfwng costau byw, mae'n anodd anghytuno ag Ysgrifennydd Gwladol yr wrthblaid Lafur dros Drafnidiaeth, Louise Haigh, a ddywedodd:

'Bydd y cynnydd milain hwn i brisiau tocynnau yn jôc ddi-chwaeth i filiynau sy'n ddibynnol ar wasanaethau sydd ar chwâl. Mae pobl ar hyd a lled y wlad hon yn talu'r pris am dair blynedd ar ddeg o fethiant y Torïaid.'

Pam wnaethoch chi gytuno i gynyddu prisiau tocynnau trên yng Nghymru ar yr un raddfa?

Yr arfer arferol, fel y bydd yr Aelod yn gwybod, fydd i brisiau tocynnau trên gael eu cynyddu yn unol â chwyddiant; byddai hynny wedi golygu cynnydd o 12.3 y cant i brisiau tocynnau trên yma yng Nghymru. Gyda llawer iawn o drafod a gweithredu gan y Gweinidog, yn gweithio ochr yn ochr â Trafnidiaeth Cymru, rydym ni wedi gallu capio'r cynnydd hwnnw ar lai na hanner chwyddiant. Hoffwn i pe na bai'n rhaid i ni gynyddu prisiau tocynnau trên 5.9 y cant, oherwydd mae'n cael effaith, wrth gwrs, ar y teithiwr, ond mae'r derbyniadau, yr arian y mae'r teithwyr yn ei dalu, yn rhan annatod o'r ffordd yr ydym ni'n talu am wasanaeth rheilffordd, ac os nad yw teithwyr yn talu, yna mae'n rhaid i drethdalwyr dalu. Yn y pen draw, y fargen orau y gallem ni ei tharo yng Nghymru, o fewn yr adnoddau sydd gennym ni ar gael i ni, oedd cynyddu'r cyfraniad y bydd yn rhaid i'r trethdalwr ei dalu er mwyn cadw'r cynnydd i brisiau tocynnau trên i lai na hanner yr hyn y byddai wedi bod pe bai'r arfer arferol wedi ei ddilyn.

Y cwbl a wnaethoch chi oedd dilyn y penderfyniad 5.9 y cant a wnaed yn San Steffan. Beth yw pwynt y lle hwn os y cwbl ydym ni yw Senedd torri a gludo sy'n gweithredu cyni cyllidol Torïaidd yn oddefol? Gallech chi fod wedi gwneud yr hyn a wnaeth Llywodraeth yr Alban, sef gostwng prisiau adegau prysur a thalu amdano trwy ddefnydd blaengar o'ch pwerau treth incwm. Ar yr un pryd ag yr ydych chi'n cynyddu prisiau tocynnau trên, rydych chi'n torri cymhorthdal i'r diwydiant bysiau. Rydych chi i bob pwrpas yn gwthio rhannau helaeth o'r diwydiant bysiau dros ymyl clogwyn ddiwedd mis Mehefin. Gadewch i ni feddwl am yr hyn y mae hynny'n ei olygu o ran eich nod cyffredinol o gael pobl allan o geir ac ar drafnidiaeth gyhoeddus. Mae'n ei gwneud yn anoddach, yn tydi? A wnewch chi o leiaf ymrwymo heddiw, Prif Weinidog, os oes arian ychwanegol i Gymru yng nghyllideb Llywodraeth y DU, y bydd trafnidiaeth gyhoeddus yn gyffredinol ac achub gwasanaethau bysiau yn arbennig yn un o'r prif flaenoriaethau o ran unrhyw arian ychwanegol?

Pe bai unrhyw arian yn natganiad y gwanwyn, ar frig rhestr y Llywodraeth hon bydd galwadau cyflog yn y gwasanaethau cyhoeddus a gwneud yn siŵr y gallwn ni wneud y gorau ar gyfer y bobl hynny sy'n gweithio ynddyn nhw. Ond mae trafnidiaeth gyhoeddus yn flaenoriaeth bwysig iawn i'r Llywodraeth hon, ac rydym ni'n deall yn llwyr pwysigrwydd gwasanaethau bysiau ym mhob rhan o Gymru. Llwyddais i gyfarfod ddoe gyda'r Ysgrifennydd Parhaol, gyda'r Gweinidog a'r Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd ac eraill, i siarad am y camau y byddwn ni'n gallu eu cymryd ochr yn ochr â'r diwydiant y tu hwnt i'r estyniad tri mis presennol i gyllid brys tan ddiwedd mis Mehefin eleni. Rwy'n hyderus y byddwn ni'n gallu parhau i ddod o hyd i ragor o arian. Rydym ni'n buddsoddi £100 miliwn mewn cefnogi'r gwasanaeth bysiau beth bynnag. Arian brys yw'r arian ychwanegol; ni all barhau am byth. Mae'n rhaid i ni allu dod o hyd i ffordd o gytuno gyda'r diwydiant ar ateb cynaliadwy yn y cyd-destun nad yw nifer y teithwyr sy'n defnyddio bysiau wedi dychwelyd i'r lefel yr oedden nhw cyn y pandemig. Ond rwy'n hyderus, o'r trafodaethau yr ydym ni wedi eu cael ddoe, y byddwn ni'n dod o hyd i gyllid pellach y tu hwnt i'r £12 miliwn yr ydym ni wedi ei ymrwymo i gynnal cyllid brys i chwarter cyntaf eleni, ac y byddwn ni'n ei wneud ochr yn ochr â'r diwydiant i gyrraedd sefyllfa derfynol gynaliadwy.

Ceir adroddiadau o gynlluniau i gynyddu lefel y dŵr sy'n cael ei allforio o Gymru ar hyn o bryd. Cwmnïau dŵr Cymru yw'r allforwyr mwyaf yn y DU o bell ffordd eisoes, ac mae'r dŵr hwnnw yn cael ei fasnachu ar hyn o bryd am bris sy'n sylweddol is na'r pris a delir gan gwsmeriaid Dŵr Cymru, sydd ymhlith yr uchaf yn y DU. A yw Llywodraeth Cymru wedi bod yn rhan o drafodaethau yn ymwneud â'r cynlluniau hyn, ac a yw'n cytuno â ni fod angen bodloni tri phrawf yng nghyswllt unrhyw gynnig i ehangu'r lefel allforio dŵr o Gymru: nad ydyn nhw'n peryglu diogelwch y cyflenwad dŵr yng Nghymru nawr nac yn y dyfodol; nad oes unrhyw effeithiau niweidiol ar ein hamgylchedd a'n cymunedau; a bod yn rhaid i unrhyw gynnig greu buddion economaidd i bobl Cymru sy'n adlewyrchu gwir werth yr adnodd hynod werthfawr hwn?

Fe wnaeth y Gweinidog gyfarfod gyda'r cwmni dŵr dan sylw ddoe. Nid oes unrhyw gynnig penodol ar y bwrdd ar hyn o bryd. Pe bai cynnig o'r fath yn cael ei gyflwyno, yna bydd yn rhaid iddo fodloni gofyniad Deddf yr amgylchedd yma yng Nghymru. Bydd angen cyflwyno penderfyniadau i Weinidogion Cymru iddyn nhw gymryd rhan ac, wrth gwrs, trwy wneud hynny, byddwn yn gwneud yn siŵr bod buddiannau trigolion Cymru a threthdalwyr Cymru yn cael eu diogelu'n briodol.