5. Pa asesiad mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o'r heriau iechyd y mae gaethiwed i gamblo yn eu cyflwyno yn Islwyn? OQ59228

Cafodd Iechyd Cyhoeddus Cymru ei gomisiynu i lunio asesiad o anghenion iechyd gamblo yng Nghymru, a gafodd ei gyhoeddi y mis diwethaf. Tynnodd yr adroddiad sylw at raddau'r heriau iechyd posibl a achosir gan gaethiwed i gamblo ledled Cymru, gan gynnwys Islwyn. Mae'r rhain yn cynnwys straen, gorbryder, camddefnyddio sylweddau, ac yn yr achosion mwyaf trasig, hunanladdiad.

Diolch. Yr wythnos ddiwethaf, fe wnaeth rhaglen wleidyddol ITV Cymru, Sharp End, dynnu sylw at broblemau gamblo yng Nghymru, ac mae'r elusen GambleAware yn amcangyfrif bod 1.4 miliwn o bobl Prydain â phroblem gamblo, sy'n syfrdanol. Nid yw argaeledd a hygyrchedd gamblo erioed wedi bod yn fwy. Heddiw, nid oes angen ymweld â siop fetio yng nghanol trefi bellach, ac mae gan bob unigolyn sydd â ffôn clyfar fynediad a rhwydd hynt i gamblo drwy wthio botwm. Mae hysbysebion gamblo bellach yn hollbresennol, ac mae ei gyrhaeddiad i'w weld ar blatfformau gemau fideo hyd yn oed, sy'n peri pryder o ran cenedlaethau'r dyfodol. Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi dweud eu bod yn credu bod angen dybryd am addysg gynnar ar gamblo problemus. Mae'n amlwg fod cysylltiad pendant rhwng chwarae gemau fideo a gamblo. Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi galw am ddull o weithredu system gyfan sy'n chwalu rhwystr cywilydd a stigma, addysg gynnar mewn ysgolion, a grymuso meddygon teulu a gwasanaethau rheng flaen eraill i adnabod ac atgyfeirio at wasanaethau arbenigol. Felly, Ddirprwy Weinidog, beth mae Llywodraeth Cymru'n bwriadu ei wneud i asesu ein gallu presennol yng Nghymru i roi diagnosis o gamblo problemus i bobl, eu hatgyfeirio at lwybrau cymorth priodol, a pha sylwadau y gall Llywodraeth Cymru eu gwneud i Lywodraeth y DU ynglŷn â'r Papur Gwyn ar ddyfodol gamblo yn y Deyrnas Unedig y bu llawer o ddyfalu yn ei gylch?

A gaf fi ddiolch i Rhianon Passmore am y cwestiwn atodol ac am godi'r mater pwysig hwn yn y Siambr? Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i gefnogi pobl yr effeithir arnynt gan niwed sy'n gysylltiedig â gamblo, ac yn parhau i arddel ymagwedd integredig a chydweithredol tuag at bolisi gamblo. Rydym wedi ymrwymo i ddull iechyd cyhoeddus o fynd i'r afael â'r niwed a achosir gan gamblo i amddiffyn pobl, yn enwedig plant a phobl ifanc, a phobl fregus. Bydd fy swyddogion yn parhau i weithio gyda swyddogion addysg ac Iechyd Cyhoeddus Cymru i ddeall sut i gyfleu niwed cynnyrch gamblo yn fwyaf effeithiol i bobl ifanc drwy ddull dadnormaleiddio.

Yn dilyn trafodaethau gyda rhanddeiliaid, fe wnaethom gomisiynu Iechyd Cyhoeddus Cymru i gynnal asesiad o anghenion gamblo i lywio ein gwaith. Fe wnaeth yr asesiad hwnnw, a gyhoeddwyd ar 1 Chwefror, adolygu anghenion pobl sy'n dioddef niwed gamblo er mwyn llywio dull iechyd cyhoeddus o leihau niwed gamblo yng Nghymru. Mae'n gwbl hanfodol ein bod yn ei gwneud mor hawdd â phosibl i gyfeirio'r rhai sydd angen cymorth ar y cyfle cyntaf, ac un o'n hargymhellion o'n grŵp gorchwyl a gorffen ar gamblo oedd edrych ar y llwybr atgyfeirio a'r potensial ar gyfer gwasanaeth triniaeth gamblo arbenigol yng Nghymru. Mae'n hanfodol fod llwybrau'n glir ac yn cael eu deall gan weithwyr proffesiynol a chan unigolion sy'n hunanadnabod fel rhai sydd angen cymorth. Byddwn yn edrych ar hynny eleni, yn ogystal â gweithio gyda Phwyllgor Gwasanaethau Iechyd Arbenigol Cymru i ddeall pa ran y gallai gwasanaeth triniaeth arbenigol ei chwarae yma yng Nghymru.

Ac wrth ddod at eich pwynt olaf, Rhianon, fel y gwyddoch, mae rhai o'r ysgogiadau mwyaf dylanwadol i leihau niwed gamblo yn nwylo Llywodraeth y DU. Rydym wedi bod yn aros ers cryn dipyn o amser am Bapur Gwyn arfaethedig a fyddai'n mynd i'r afael â rhai o'r materion allweddol, fel cyfyngiadau ar hysbysebu ac ardoll ar y diwydiant. Rydym wedi cael addewid ei fod ar y ffordd ar sawl achlysur, ac rydym yn siomedig iawn nad oes cynnydd wedi'i wneud hyd yn hyn. Byddwn yn parhau i lobïo Llywodraeth y DU ar y pwynt hwn.