10. Dadl: Adroddiad Blynyddol Estyn 2021-22

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:28 pm ar 21 Mawrth 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jeremy Miles Jeremy Miles Labour 5:28, 21 Mawrth 2023

(Cyfieithwyd)

Roeddwn yn falch o ddarllen, er gwaethaf yr heriau yn sgil y pandemig, bod yr adroddiad yn cydnabod bod darparwyr addysg a hyfforddiant wedi ymateb yn wrol ac i sefydliadau nesáu at eu dysgwyr a'r cymunedau y maen nhw'n yn eu gwasanaethu. Rwy'n ddiolchgar o hyd, Llywydd, i bawb sy'n gweithio yn y sector addysg am bopeth y maen nhw wedi'i wneud ac yn parhau i'w wneud i gefnogi ein dysgwyr. Rwy'n falch o weld bod darparwyr ar draws sectorau wedi rhoi pwyslais cryf ar gefnogi llesiant. Fel y dywedais yn y gorffennol, pan fydd dysgwyr yn hapus, wedi'u cefnogi gan weithlu addysgu diogel, diddig, maen nhw'n fwy tebygol o fod yn hyderus ac yn frwdfrydig wrth ddysgu. Nid yw'n syndod bod yr adroddiad, oherwydd y pandemig, yn amlygu y bu galw cynyddol am lesiant a chymorth iechyd meddwl. Rydyn ni'n cydnabod yr angen hwn.

Fe wnaethom ni gyhoeddi ein dull ysgol gyfan o ymdrin ag iechyd meddwl a llesiant a chynyddu'r gyllideb sydd ar gael i helpu diwallu anghenion disgyblion a chymuned yr ysgol. Rydyn ni hefyd wedi clustnodi cyllid ychwanegol i awdurdodau lleol, i fyrddau iechyd ac i sefydliadau yn y trydydd sector, gan gydnabod pwysigrwydd y sector cyhoeddus a'r trydydd sector ehangach sy'n cydweithio i ddarparu cymorth uniongyrchol i ysgolion. Yn 2022-23, fe wnaethom ni hefyd neilltuo cyllid ychwanegol i gefnogi iechyd meddwl a llesiant yn y sector addysg bellach. Fodd bynnag, wrth gwrs mae mwy y gallwn ni ei wneud. Mae'r pandemig wedi dangos pam, yn fwy nag erioed, mae arnom ni angen ein Cwricwlwm newydd i Gymru. Mae'r cwricwlwm newydd yn rhoi llesiant wrth wraidd yr hyn y mae arnom ni ei eisiau i'n dysgwyr, gan roi'r offer iddyn nhw fod yn fentrus, i addasu ac ymateb i fyd sy'n newid yn barhaus.

Mae canfyddiadau'r adroddiad yn rhoi sylw defnyddiol i feysydd diwygio'r cwricwlwm sy'n gweithio'n dda, a rhai agweddau i ganolbwyntio arnynt. Mae'r rhain yn cyd-fynd yn agos â'n dealltwriaeth o sut mae'r rhaglen newid sylweddol hon yn symud ymlaen, a sut y dylid cefnogi ysgolion a lleoliadau eleni a'r flwyddyn nesaf. Bûm yn glir erioed, Llywydd, y bydd y cyflwyno hwn yn cymryd amser. Yn wir, dim ond o'r mis Medi hwn y bydd pob ysgol yng Nghymru yn dysgu'r cwricwlwm newydd, a dim ond o 2026 y bydd yn ymestyn i bob blwyddyn ym mhob ysgol. Rwy'n cydnabod yn llwyr pa mor amrywiol yw hi o ran datblygu addysgu a dysgu er mwyn cyd-fynd â'r cwricwlwm i Gymru. Nid yw hyn yn newydd nac yn wahanol i ddiwygio'r cwricwlwm, ond er hynny, rhywbeth yr ydym yn ei gymryd o ddifrif ledled y system. Yn wir, codais y mater hwn yn fy adroddiad blynyddol ar y cwricwlwm fis Gorffennaf diwethaf.

Rwy'n glir y dylai ysgolion fod yn derbyn cefnogaeth bwrpasol i'w helpu i gyflwyno eu cwricwlwm. Rydyn ni hefyd wedi darparu adnoddau i gefnogi dilyniant ac asesu, wedi parhau i ddod ag ymarferwyr at ei gilydd fel rhan o rwydwaith cenedlaethol i sicrhau bod lleisiau athrawon yn greiddiol i'n diwygiadau, ac rydyn ni wedi cyhoeddi canllawiau gwella ysgolion fel sail i'r cwricwlwm newydd.

Llywydd, mae'r adroddiad yn rhoi cipolwg ar y cynnydd cyson a'r ymrwymiad cryf ledled Cymru i ddiwygio anghenion dysgu ychwanegol. Mae hyn yn gyson â'r adborth gan yr arweinydd gweithredu cenedlaethol anghenion dysgu ychwanegol a'r grŵp llywio. Yn rhan o'r rhaglen trawsnewid anghenion dysgu ychwanegol, rydyn ni wedi buddsoddi mewn pecyn cynhwysfawr o weithgareddau codi ymwybyddiaeth i gefnogi datblygu'r gweithlu. Mae hyn yn cynnwys cynnig dysgu proffesiynol i bob athro neu athrawes er mwyn hyrwyddo arferion sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn a dysgu gwahaniaethol i gau bylchau rhwng dysgwyr ac ymateb i anghenion dysgwyr.

Yn olaf, Llywydd, hoffwn gyfeirio at y canfyddiadau yn yr adroddiad, bod y pandemig wedi effeithio'n anghymesur ar blant a phobl ifanc o gefndiroedd difreintiedig. Roedd presenoldeb gwael mewn ysgolion ac unedau cyfeirio disgyblion, ac ymhlith ein dysgwyr mwyaf difreintiedig, yn bryder allweddol a amlygwyd yn yr adroddiad blynyddol. Mae hyn yn bryder enfawr i mi. Fel y gwyddoch, yn anad dim arall, ein cenhadaeth genedlaethol yw gwella safonau a dyheadau i bawb drwy fynd i'r afael ag effaith tlodi ar gyrhaeddiad. Mae'r adroddiad blynyddol yn ddefnyddiol iawn yn amlygu nodweddion allweddol o waith darparwyr sydd wedi bod yn effeithiol wrth fynd i'r afael ag effaith tlodi ac anfantais ar eu dysgwyr. Mae angen i ni ddysgu gan y darparwyr hyn a rhannu hynny ar draws y system. Bu gan y grant datblygu disgyblion ran allweddol wrth gefnogi'r agenda hon, a byddwn yn adeiladu ar arferion effeithiol sy'n bodoli eisoes drwy sicrhau ein bod yn targedu'r cyllid mor effeithiol â phosibl. O flwyddyn i flwyddyn, rydyn ni wedi ymestyn y grant datblygu disgyblion, gyda chyllid ar gyfer 2023-24 bellach tua £130 miliwn. Yn ogystal, mae ysgolion bro hefyd wrth wraidd ein hagenda i fynd i'r afael ag effaith tlodi ar gyrhaeddiad. Ein huchelgais yw i bob ysgol yng Nghymru fod yn ysgolion bro, yn ymateb i anghenion eu cymunedau, adeiladu partneriaeth gref gyda theuluoedd, a chydweithio'n effeithiol â gwasanaethau eraill. Rydyn ni hefyd wedi bod yn cynyddu nifer y swyddogion ymgysylltu â theuluoedd sy'n cael eu cyflogi gan ysgolion er mwyn canolbwyntio ar wella presenoldeb disgyblion.

Llywydd, mae yna lawer o ganfyddiadau yn yr adroddiad blynyddol. Rwyf wedi dewis dim ond ambell un i ddechrau ein dadl. Rwy'n ddiolchgar, unwaith eto, i'r prif arolygydd am gynhyrchu'r adroddiad hwn. Dim ond trwy grisialu a rhannu dysgu o'r fath, a mynd i'r afael â materion a heriau, y byddwn yn parhau i adeiladu'r system addysg orau ar gyfer pob dysgwr yng Nghymru.