Mae'n bleser cymryd rhan yn y ddadl hon heno ar adroddiad blynyddol Estyn 2021-22. Hoffwn ddechrau drwy dalu teyrnged i'n haelodau staff ymroddedig ar hyd a lled y wlad, sy'n gweithio'n galed, o ddydd i ddydd, er mwyn sicrhau bod ein dysgwyr yn cael y cyfleoedd dysgu gorau posibl.

Dyma adroddiad blynyddol cyntaf Estyn ers dechrau'r pandemig sy'n rhydd, gan fwyaf, o ddylanwadau'r cyfnodau cyfyngiadau symud sy'n effeithio ar Gymru neu, yn wir, y DU ehangach. Fodd bynnag, roedd yn bryderus fod rhai effeithiau parhaol y gellir eu hadnabod o'r amser hwnnw wedi codi yn yr adroddiad, gan fod 2021-22 wedi'i nodweddu ym mhob sector gyda'u hymdriniaeth o effeithiau parhaus y pandemig. Rhai o'r canlyniadau negyddol, megis y niwed a wnaeth i sgiliau llythrennedd a rhifedd dysgwyr, yn enwedig o ran sgiliau llefaredd disgyblion iau, yn ogystal â'u cyfraddau gwella araf ers hynny. Ac na foed inni anghofio ein bod ni ar yr ochr hon i'r Siambr yn y Ceidwadwyr Cymreig wedi galw ar i fandadau mygydau mewn ysgolion ddod i ben yn gynt, ac yn hytrach, roedd y Llywodraeth Lafur hon yn caniatáu iddyn nhw aros yn eu lle yn hirach na'r angen, ac felly'n mygu cyfranogiad dosbarth a datblygiad cymdeithasol.

O ran y cwricwlwm newydd, mae'r adroddiad yn honni bod y mwyafrif o ddarparwyr yn cydnabod pwysigrwydd addasu a gwella eu haddysgu, yn ogystal â chynnwys eu cwricwlwm. Fodd bynnag, wrth i mi barhau i glywed fy hun ar daith o amgylch ysgolion lleol yn fy etholaeth, fod arweinwyr yn parhau i fod yn bryderus am yr asesiad a'r dilyniant a sut beth ddylai cynnydd drwy'r cwricwlwm fod.

Canfuwyd hefyd bod cefnogaeth a dderbyniwyd gan ysgolion gan awdurdodau lleol a chonsortia yn aml yn rhy gyffredinol, yn hytrach na phwrpasol ar gyfer anghenion pob ysgol. Nid oedd gweithredu'r cwricwlwm i Gymru yn gyfyngedig i sectorau penodol chwaith. Mewn gwirionedd, mae'r adroddiad yn nodi'n benodol mai ychydig iawn o ysgolion cynradd a ddefnyddiodd ganllawiau'r cwricwlwm yn hyderus, a dim ond hanner yr ysgolion uwchradd sydd eisoes wedi dechrau cyflwyno'r cwricwlwm i Gymru. Trwy bwyso am ddiwygio'r cwricwlwm, mae Llywodraeth Cymru wedi achosi i ysgolion flaenoriaethu dyluniad y cwricwlwm dros wella effeithiolrwydd addysgu, ac wedi methu â chydnabod yn ddigonol yr effaith sylweddol a gaiff gwella ansawdd yr addysgu ar sicrhau cynnydd disgyblion. Eto i gyd, mae Llywodraeth Cymru wedi torri £2.2 miliwn mewn termau real ar ddatblygiad a chymorth athrawon yn y gyllideb, a dydy hynny ddim yn gwneud synnwyr.

Roeddem ni yn y Ceidwadwyr Cymreig wedi galw am ohirio cyflwyno'r cwricwlwm fel y byddai gan ysgolion yng Nghymru amser i ganolbwyntio ar adferiad o'r pandemig ac i gynyddu niferoedd athrawon, yn hytrach na chael eu hymdrechion a'u sylw wedi eu dargyfeirio ar adeg mor dyngedfennol. Rydw i a chydweithwyr yn y Siambr, ar wahanol achlysuron, wedi galw am amcan terfynol mwy pendant ac i'r Gweinidogion fynd i'r afael â phryderon ynghylch asesu a dilyniant, a beth yn union fydd canlyniad cynnydd. Mae'n amlwg iawn bod gennym ni broblem â gormod o hyblygrwydd ac o ran yr anghenion dysgu ychwanegol y soniodd y Gweinidog amdanynt, a'r diwygiadau diweddar, nododd yr adroddiad fod dealltwriaeth aelodau unigol o staff am eu cyfrifoldebau o ran cefnogi disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol yn amrywiol.

Rydyn ni yn y Ceidwadwyr Cymreig yn cydnabod y gwnaeth adroddiad Cymdeithas Genedlaethol Prifathrawon Cymru o fis Tachwedd 2021 dynnu sylw at y ffaith bod 92 y cant o arweinwyr ysgolion o'r farn nad oedd cyllid ar gyfer disgyblion ag anghenion addysgol arbennig yn eu hysgolion yn ddigonol, a bod 94 y cant yn credu nad oedd y cyllid yn ddigonol i ddiwallu anghenion diwygiadau, ac felly yn galw am gynyddu'r cyllid i ddisgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol yn eu hysgolion. Mae arnom ni eisiau i Lywodraeth Cymru gymryd camau i sicrhau bod plant yn cael eu hadnabod fel rhai sydd ag anghenion dysgu ychwanegol yn llawer cynt nag y maen nhw ar hyn o bryd, fel y gallan nhw ymuno â'r rhestrau aros yn gynt, a chael y cymorth sydd ei angen arnyn nhw'n gynt. Nid yw'n gymhleth, ond mae'n cael effaith enfawr ar ddysgwyr sydd ag anghenion dysgu ychwanegol, a'r rhai nad oes ganddynt yr anghenion, mewn ystafelloedd dosbarth ar hyd a lled Cymru.

Fel gydag adroddiadau blaenorol, cadarnhaodd arweinwyr eu bod yn parhau i wynebu heriau sylweddol ynghylch recriwtio a chadw staff sydd â chymwysterau a phrofiad addas. Dyma argyfwng staffio Llywodraeth Cymru sydd ond yn ymddangos fel pe bai'n gwaethygu, nid yn gwella, a rhywbeth yr ydym ni, unwaith eto, wedi ei grybwyll yn y Siambr hon droeon.

Mae yna gymaint yn fwy o bwyntiau o'r adroddiad yma y gallwn i ddal sylw arnyn nhw, o'r materion difrifol yn addysg Gymraeg i'r argyfwng iechyd meddwl sy'n ysgubo drwy ein hysgolion, ond gwelaf fod amser yn prysur brinhau. Ar y cyfan, mae gennym ni adroddiad sy'n dangos yn glir fod gan addysg yng Nghymru ffordd bell i fynd i adfer o'r difrod y mae'r pandemig wedi'i achosi. Fodd bynnag, ar ôl 25 mlynedd o fethiant ac esgeulustod gan y Llywodraeth Lafur hon a ategwyd gan Blaid Cymru, a chyllideb sy'n torri cyllid addysg mewn termau real ac arian parod, nid wyf yn rhy obeithiol.