6. Datganiad gan y Gweinidog Newid Hinsawdd: Diogelwch Adeiladau

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:16 pm ar 21 Mawrth 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 4:16, 21 Mawrth 2023

(Cyfieithwyd)

Diolch, Janet. Mae'r rhan 'bwriad i lofnodi' ond yn ymwneud â'r cwmnïau dan sylw yn cael y caniatâd i gynnal byrddau cwmnïau. Mae gennym ni lythyrau yn dweud eu bod nhw'n bwriadu llofnodi. Mewn gwirionedd nid yw'n ddiwerth, ac rwy'n disgwyl iddyn nhw lofnodi'n ffurfiol yn fuan iawn. Ond mae'n rhaid iddyn nhw fynd drwy broses bwrdd er mwyn gwneud hynny. Felly, dyna'n union beth ydyw. Ond maen nhw wedi cofrestru ac fe fyddan nhw'n gwneud y gwaith. Felly, nid ydw i'n meddwl y dylai pobl boeni am y darn yna ohono.

O ran lesddalwyr y sector preifat, nid wyf i wir yn gwybod sut mae esbonio hyn i chi. Rydych chi newydd ddweud nad gyda'r sector cymdeithasol y mae eich pryderon. Rwy'n siŵr nad dyna oeddech chi'n ei olygu. Mae yna wir wahaniaeth o ran gallu adnabod perchennog a pherson cyfrifol adeilad yn y sector cymdeithasol o'i gymharu â'r sector preifat. Mae  gwahaniaeth gwirioneddol. Mae'r gwahaniaeth yn syml iawn i'w ddeall. Mae landlordiaid cymdeithasol cofrestredig wedi'u cofnodi, mae'n hawdd cysylltu â nhw, rydyn ni'n eu hariannu, ac mae mecanwaith yn ei le. Mae'n hawdd. Yn y sector preifat, mae'n gymhleth iawn yn wir. Rwy'n deall yn iawn y gallai pobl fod yn gweithio pedair swydd i gadw eu cartref, ac mae gennyf i bob cydymdeimlad â hynny. Nid ydw i eisiau iddyn nhw golli eu hecwiti. Ond yr ecwiti yr ydyn ni'n ei drafod, oherwydd gallen ni rhoi treth tir ar y cyfan a defnyddio hynny fel yr arian. Nid ydw i eisiau gwneud hynny. Rwy'n ceisio amddiffyn buddsoddiad caled lesddalwyr y sector preifat. Ond mae'r syniad nad oes cymhlethdod, achos mae'n siwtio pobl i ddweud hynny, ond yn nonsens. Mae pob adeilad yn wahanol. Mae pob person cyfrifol yn wahanol. Mae pob asiant rheoli yn wahanol. Mae'r prydlesi'n wahanol. Mae'r rhwymedigaethau atgyweirio yn wahanol. Mae pob adeilad yn wahanol. Nid oes modd osgoi hynny, a dyna'r gwahaniaeth. [Torri ar draws.] Dyna'r gwahaniaeth. 

Fe wnaethoch chi ofyn i mi'n benodol eto am adrannau 116 i 125. Mae adrannau 116 i 125 wedi'u hysgrifennu'n benodol ar gyfer y drefn diogelwch adeiladau yn Lloegr, nid yw'r un fath ag yma. Felly, ni allwch chi ond eu codi nhw a'u rhoi nhw i lawr yma, hyd yn oed os oeddech chi eisiau gwneud hynny. Ond dim ond i fod yn glir, nid ydw i eisiau gwneud hynny. Mae'r adrannau hynny'n cyfyngu ar faint o arian y mae'r lesddalwyr yn agored i'w dalu. Mae hynny'n golygu eu bod nhw'n agored i dalu rhywfaint o arian. Nid ydw i erioed wedi bod eisiau i'r lesddalwyr fod yn agored i dalu unrhyw beth o gwbl. Rydyn ni bob tro wedi cymryd y safiad yma na ddylai trigolion mewn adeiladau canolig ac uchel orfod talu am y gwaith hyn. Rydyn ni'n ei wneud yn wahanol yma. Nid oes angen i mi roi hawl i'r trigolion hynny erlyn rhywun a mynd yn sownd yn y llysoedd. Dangosodd eich tystiolaeth eich hun eu bod yn gwario miliynau ar ymgyfreitha. Nid ydw i eisiau i bobl fod yn y sefyllfa honno. Rydyn ni'n dirprwyo Llywodraeth Cymru i'r sefyllfa honno, felly os nad yw'r datblygwr yn gwneud yr hyn maen nhw i fod i'w wneud, ni fydd y bobl sy'n cymryd y risg gyfreithiol. Rwy'n credu bod hynny'n well. Nid wyf i'n gwneud unrhyw esgus o gwbl am hynny. Nid oes gennyf i unrhyw fwriad o gyflwyno'r adrannau yma a fyddai'n rhoi llai o hawliau i lesddalwyr nag yr ydyn ni'n bwriadu eu rhoi. Llywodraeth Cymru fydd yn cymryd y risg, nid y lesddalwyr. Nid ydw i'n gwybod sut i wneud hynny'n gliriach i chi.

O ran yr adeiladau amddifad, bydd yr holl adeiladau yr ydyn ni wedi'u nodi fel adeiladau amddifad sydd wedi cyflwyno datganiad o ddiddordeb nawr yn cael eu hadfer, oherwydd bod gennym ni fecanwaith i wneud hynny. Byddwn ni'n ysgrifennu atyn nhw i gyd yn fuan iawn a byddan nhw'n dechrau'r gwaith hynny cyn gynted â phosibl, yn sicr cyn yr haf hwn. Felly, byddan nhw i gyd yn dechrau ar y gwaith adfer, ac rwy'n gobeithio'n fawr y bydd sawl un o'r adeiladau eraill. Rwy'n ymwybodol bod sawl adeilad nawr yn cael eu hadfer. Mae adeiladau yn fy ardal i fy hun sydd nawr yn cael eu hadfer ac rwyf mewn cysylltiad â'u lesddalwyr. Felly, yn fuan iawn, bydd pobl wedi symud o'r sefyllfa hon. Ond, lle maen nhw'n cael eu hunain mewn trafferthion, yna mae cynllun lle y byddwn ni'n prynu'r eiddo, ac rydyn ni nawr yn prynu eiddo pobl. Mae angen i chi roi cyhoeddusrwydd i hynny. Byddwn ni'n sicr yn ei roi ar y cyfryngau cymdeithasol unwaith eto. A dweud y gwir, nid yw llawer o bobl ar y cyfryngau cymdeithasol. Ar y gwefannau ac rydyn ni'n ysgrifennu drwy Rhentu Doeth Cymru i dynnu sylw pobl ato ac ati. Os allwch chi fy helpu i gael hynny at bobl, yna mae croeso i chi wneud hynny. Dywedwch wrthyn nhw am wneud cais os ydyn nhw o dan yr amgylchiadau hynny oherwydd rydyn ni'n hapus iawn i'w helpu nhw.

Rwy'n hapus iawn gyda'r hyn yr ydyn ni wedi gallu'i wneud yma yng Nghymru. Mae hi wedi cymryd llawer yn rhy hir, rwy'n cytuno'n llwyr, ond mae hynny oherwydd, os yw pobl yn ei hoffi ai peidio, bod hyn wedi bod yn hunllef llwyr o gymhlethdod. Rwy'n credu ein bod ni wedi cyrraedd rhywle o'r diwedd. Yr unig bobl na fydd nawr yn y system yw'r bobl nad ydyn nhw wedi datgan ddiddordeb. Felly, gwnewch yn siŵr bod unrhyw un yr ydych chi'n siarad â nhw wedi gwirio bod eu hadeilad wedi cyflwyno datganiad o ddiddordeb. Mae hynny'n gwbl hanfodol; nid oes llwybr i daliad heb gyflwyno datganiad o ddiddordeb. Wedyn byddan nhw'n mynd drwy'r system. Os ydyn nhw'n adeilad amddifad, byddan nhw'n cael eu cynnwys, ac os nad ydyn nhw yna fe fyddwn ni'n cysylltu â'r bobl gyfrifol a chael yr arolygon wedi'u gwneud ac ati. Rydyn ni'n ad-dalu pobl am gost arolygon a gafodd eu cynnal cyn i ni ddod i mewn, ar yr amod eu bod yn cwrdd â'n gofynion, sef y gallwn ni ddibynnu ar yr arolwg, ei fod wedi'i dendro'n gywir ac ati, yr holl bethau y byddech chi'n eu disgwyl. Rwy'n edrych eto i weld a allwn ni ad-dalu pobl am gostau eraill maen nhw wedi'u hysgwyddo. Nid ydw i'n gallu dweud hynny eto oherwydd mae'n dibynnu ar sut yr aed i'r costau hynny ac ati.

Felly, mewn gwirionedd, Janet, rwy'n credu ein bod ni wedi gwneud gwaith eithaf da. Rwy'n cydymdeimlo'n llwyr â'r bobl sydd wedi byw drwy hyn ers blynyddoedd a blynyddoedd a blynyddoedd, ond nawr mae gennym ni system lle y dylen nhw allu gwerthu eu tŷ, oherwydd gall pobl gael morgais arno, neu gallan nhw ei werthu i ni os ydyn nhw mewn caledi ariannol, neu'n wir maen nhw oedi ac aros a byddwn ni'n adfer yr adeiladau yn fuan iawn. Dyna lle'r ydyn ni, ac rwy'n falch iawn o ddweud.