Eitem 6 y prynhawn yma yw’r cynnig i ddiwygio’r Rheolau Sefydlog, pleidleisio drwy ddirprwy, a galwaf ar aelod o’r Pwyllgor Busnes i wneud y cynnig—Siân Gwenllian.

Cynnig NDM8240 Elin Jones

Cynnig bod y Senedd, yn unol â Rheol Sefydlog 33.2:

1. Yn ystyried adroddiad y Pwyllgor Busnes, 'Diwygio'r Rheolau Sefydlog: Pleidleisio Drwy Ddirprwy', a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 22 Mawrth 2023.

2. Yn cymeradwyo'r cynnig i ddiwygio Rheol Sefydlog 12, fel y nodir yn Atodiad A i adroddiad y Pwyllgor Busnes

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd, ac mae'n bleser gen i siarad y prynhawn yma ar fater sy'n arwydd o gam pellach ar y llwybr at greu Senedd fodern, flaengar, gynhwysol, y gallwn ni i gyd fod yn falch ohoni hi. Mae’r Pwyllgor Busnes, ym marn y mwyafrif, wedi cytuno i gynnig nifer o newidiadau i gynllun pleidleisio drwy ddirprwy y Senedd. Mae’r Pwyllgor Busnes yn cynnig y newidiadau yma er mwyn diogelu’r opsiynau sydd ar gael i Aelodau yn y dyfodol, ac fel bod gan Aelodau sy’n absennol o’r trafodion, am resymau amrywiol, y modd i fynegi eu barn ar benderfyniadau gerbron y Senedd.

Mi oedd y darpariaethau dros dro cyfredol yn cynnwys absenoldeb rhiant, ond absenoldeb rhiant yn unig, ac mi ges i brofiad uniongyrchol o hyn, a chael dirprwyo pleidlais ar ran Adam Price yn y Senedd ddiwethaf, ac fe wnaeth Dai Lloyd ar ran Bethan Sayed hefyd. Felly, mae’n dda heddiw fod y Pwyllgor Busnes bellach yn cynnig bod y darpariaethau hyn yn cael eu gwneud yn rhai parhaol, ac, wrth wneud hynny, rydym ni hefyd yn cynnig bod hyd y pleidleisio drwy ddirprwy at y diben hwn yn cael ei ddiwygio i gyfnod o saith mis ar gyfer y ddau bartner.

Mae’r Pwyllgor Busnes hefyd yn cynnig bod y Senedd yn cytuno i ymestyn y bleidlais drwy ddirprwy i gynnwys achosion pan fo Aelod yn absennol o’r Senedd oherwydd rhesymau eraill—tri rheswm arall yn benodol. Yn gyntaf, yn absennol oherwydd salwch hirdymor neu anaf; yn ail, yn absennol oherwydd cyfrifoldebau gofalu, sy’n ei gwneud yn ofynnol iddo fo neu hi fod yn absennol o’r Senedd; ac, yn drydydd, am resymau profedigaeth.

Mae’r Pwyllgor Busnes yn cynnig bod pleidlais drwy ddirprwy am absenoldeb oherwydd salwch neu anaf hirdymor neu am resymau cyfrifoldebau gofalu yn un fyddai'n para am o leiaf bedair wythnos, ac uchafswm o chwe mis. Pe bai Aelod yn absennol oherwydd profedigaeth, mae hyd y cyfnod pleidleisio drwy ddirprwy i’w gytuno rhwng yr Aelod a’r Llywydd. Mi fyddai’r newidiadau arfaethedig yma yn sicrhau bod y darpariaethau pleidleisio drwy ddirprwy yn y Senedd yma yn mynd tu hwnt i'r darpariaethau sydd ar gael ar hyn o bryd yn unrhyw un o Seneddau eraill y Deyrnas Unedig. Dwi'n falch iawn o hynny, ac mae o'n arwydd clir o'n parodrwydd ni yma yng Nghymru i greu gweithle gofalgar a chynhwysol yn ein Senedd genedlaethol.

Mae'r pwyllgor hefyd yn cynnig y dylai'r Llywydd gadw'r disgresiwn i amrywio'r trefniadau pan fydd angen, er mwyn ymateb i amgylchiadau unigol. Mae'r pwyllgor hefyd o'r farn y dylai pleidleisio drwy ddirprwy gael statws cyfartal â phleidlais a fwriwyd gan Aelod yn uniongyrchol, ac, o'r herwydd, mae'n cynnig bod y cyfyngiadau ar y mathau o bleidleisiau yn cael eu dileu, a bod hawl i bleidleisio drwy ddirprwy ym mhob math o bleidleisio yn y Cyfarfod Llawn ac yn y Pwyllgor o'r Senedd Gyfan.

Mae'r Pwyllgor Busnes wedi cytuno i adolygu'r darpariaethau hyn cyn diwedd y chweched Senedd, felly dwi'n gofyn i chi gymeradwyo'r newidiadau yma i'r Rheolau Sefydlog.

I actually want to speak against the proposals before the Senedd today, not because I don't support the need to facilitate both short- and long-term leave for parents, for those who are sick or injured or with caring responsibilities or because of a bereavement, but because we have a system that has served this Senedd for over two decades, which has worked exceptionally well in order to provide leave for those purposes. It's called the pairing system. It's worked in parliaments for many hundreds of years, including here in the United Kingdom, and indeed in Wales it has served us very, very well.

I think it's worth just recognising that we're not employees; as Members of the Senedd, we're elected representatives. We're elected into public office, and I don't think that trying to compare us to employees in the way that is proposed by these reforms, if you like, by giving certain rights to Members for proxy votes, is an appropriate thing to do. So, whilst fully supporting the need to facilitate leave for parents when they need it, for those with caring responsibilities, and for those who have suffered a bereavement, I do think that those things can be achieved and have been achieved successfully through the pairing system, and, for that reason, I urge Members today to vote against these unnecessary proposals.

I am a member of the Business Committee, and we have rehearsed these issues before, including Darren Millar's position that the pairing system actually fulfils the issues we're trying to address. It doesn't address or fulfil those issues for somebody like myself, who is a sole Member. I cannot pair with another Member for a long period of time, because there will be different times for different votes. So, it doesn't work for sole Members, and, going forward, in an expanded Senedd, we may have further sole Members. Therefore, I fully support this proposal. It is bringing us into the twenty-first century. It will make sure that people who are carers, who are parents, who are parents to be, and those suffering from ill health, have the opportunity to have time from the Senedd when they don't need to worry about representation or about the business of the Senedd. And that's what a compassionate, caring Parliament should be about. So, I welcome this proposal. It is about a modern Senedd, and I urge you all to support the Business Committee's proposal here today. Diolch yn fawr iawn.

Galwaf ar Siân Gwenllian i ymateb i'r ddadl.

Diolch yn fawr iawn, ac mi wnaf i ymateb i'r sylwadau ynglŷn â'r paru, achos dyma sydd wedi cymryd sylw yn y Pwyllgor Busnes hefyd. Trefniant anffurfiol ydy paru, wrth gwrs, lle mae Aelodau yn gallu paru a'r ddau yn peidio â phleidleisio o gwbl, felly does yna ddim cofnod o'u pleidlais nhw. Mae gwneud pleidlais drwy ddirprwy yn galluogi'r Aelod yna i gofnodi pleidlais drwy berson arall yn cofnodi drostyn nhw, felly mae o'n fwy democrataidd, yn fy marn i. Mae paru yn arferiad, ydy, ond dydy o ddim yn digwydd drwy'r amser. Mae o'n arferiad, dwi'n credu, yn y Senedd yma, fod y Llywodraeth a'r wrthblaid yn gallu gwneud trefniadau paru, ond, yn y Senedd diwethaf, doedd Aelodau Plaid Cymru ddim yn paru. Erbyn hyn, mi ydym ni. Oherwydd y cytundeb cydweithio, mae yna drefniadau paru ar waith. Ond dydy o ddim yn dilyn bod paru yn digwydd ymhob achlysur ac, wrth gwrs, pan fo gennyt ti Aelod unigol, wel dydy hynny efallai ddim yn mynd i fod yn bosib, er, wrth gwrs, mae modd gofyn am baru hynny hefyd. Dwi'n credu mai sôn ydym ni yn fan hyn am pan fo Aelodau i ffwrdd am gyfnod estynedig. Mae paru yn dal yn mynd i fedru bod yn arferiad ac yn gallu digwydd o wythnos i wythnos, ond pan fo angen i Aelod fod i ffwrdd am gyfnod estynedig am y rhesymau rydym ni wedi eu nodi, wel, mae pleidleisio drwy ddirprwy yn fecanwaith llawer iawn mwy cadarn, mae o’n fwy ffurfiol, ac mae o’n gydnabyddiaeth, onid yw, ein bod ni yn le sydd efo arferion gwaith modern. Dydyn ni ddim yn gyflogwr, nac ydym, ond does bosib ein bod ni angen gosod esiampl o'r ffordd yr ydym ni yn dymuno gweithio a thrin ein gilydd yn y lle yma.

Y cwestiwn yw: a ddylid diwygio'r Rheolau Sefydlog mewn perthynas â phleidleisio drwy ddirprwy? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Oes, dwi wedi clywed gwrthwynebiad. Felly, gohirir y bleidlais ar y cynnig tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.