8. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad ynglŷn â chynllun y Llywodraeth i gynyddu niferoedd y siaradwyr Cymraeg yng Nghymru? OAQ(5)0046(FM)[W]

Mae sicrhau bod yr iaith Gymraeg yn ffynnu yng Nghymru yn parhau yn flaenoriaeth i Lywodraeth Cymru, a byddwn yn parhau, wrth gwrs, i weithredu’r blaenoriaethau a nodir yn ‘Bwrw Mlaen’, gyda ffocws ar gynyddu defnydd o’r iaith gan bobl, ynglŷn â sicrhau ein bod yn gwella cynllunio a datblygu’r seilwaith drwy dechnoleg a safonau a chynyddu addysg Gymraeg.

Diolch. Rwy’n falch o glywed hynny, ond roedd eich maniffesto chi yn gosod targed o 1 filiwn o siaradwyr erbyn 2050—rwy’n siŵr eich bod chi’n cytuno â hynny, ac mae hynny’n wych o beth, ac rwy’n eich longyfarch chi am osod y ffasiwn darged, sy’n golygu, 34 mlynedd o rŵan y bydd gennym ni ddwbl nifer y bobl sydd gennym ni ar hyn o bryd yn siarad Cymraeg, ond sut ydych chi’n mynd i symud ymlaen i wneud hynny, beth ydy’r camau gweithredol, ac ar beth yn union fyddwch chi’n canolbwyntio, a beth ydy’r amserlen ar gyfer y gweithredu? A fyddech chi’n cytuno â mi ei bod hi’n ymddangos i’r cyhoedd nad yw’r uchelgais gwleidyddol yno, o gofio eich bod chi, rŵan, wedi symud y Gymraeg allan o’r Cabinet? Mae yna Weinidog sydd â chyfrifoldeb dros y Gymraeg; nid wyf yn amau dim am ei ymroddiad o a’i arddeliad o ynglŷn â’r Gymraeg, ond nid yw, yn ganolog, yn rhan o’r Cabinet erbyn hyn, felly mae rhywun yn amheus o’r uchelgais yma erbyn hyn. A ydych chi’n cytuno efo fi ynglŷn â hynny a sut ydych chi’n mynd i symud pethau ymlaen? Sut ydych chi’n mynd i fy argyhoeddi i bod y Gymraeg yn flaenoriaeth i’r Llywodraeth yma?

Mae’r Gymraeg yn flaenoriaeth i fi, wrth gwrs, fel rhywun sy’n dod o deulu sy’n hollol Gymraeg ei iaith a rhywun sydd â phlant mewn ysgol Gymraeg. Felly, mae hynny’n rhywbeth sydd yn ffynnu ar draws Llywodraeth, er bod yna Weinidog, wrth gwrs, sydd â chyfrifoldeb unigol dros yr iaith. Fe fydd yna ddatganiad cyflawn yn ystod wythnos yr Eisteddfod ynglŷn â’r manylion am ba ffordd rŷm ni’n mynd i symud ymlaen. Ond, wrth gwrs, mae sicrhau bod mwy o addysg Gymraeg ar gael yn bwysig dros ben. Mewn rhai mannau o Gymru, mae’n anodd i fynd i ysgolion Cymraeg, yn enwedig ysgolion cyfun Cymraeg, sydd, efallai, yn bell o ble mae pobl yn byw. Mae’n rhaid i hynny newid dros y blynyddoedd a dyna pam, wrth gwrs, mae cynlluniau gan awdurdodau lleol i sicrhau bod hynny’n digwydd—ac, wrth gwrs, i sicrhau bod canolfan genedlaethol newydd sydd yn mynd i helpu ffynnu Cymraeg i oedolion yn gweithredu’n effeithiol yn y pen draw. Ond fe fydd yna ddatganiad cyflawn yn ystod mis Awst.

A wnaiff y Prif Weinidog ymuno â mi i ddymuno’n dda i ganolfan iaith Tŷ’r Gwrhyd ym Mhontardawe yn fy etholaeth i, sydd newydd lansio gyda buddsoddiad sylweddol gan Lywodraeth Cymru? A yw’n cytuno bod rôl sylfaenol i ganolfannau iaith i ddatblygu’r galw yn ein cymunedau am wasanaethau cyhoeddus a busnes wedi’u darparu trwy’r Gymraeg?

Rwy’n croesawu’n fawr iawn agoriad y ganolfan ei hun—rydym wedi buddsoddi yn y ganolfan. Mae cwm Tawe yn ardal sydd wedi mynd o ardal a oedd yn ardal mwyafrif Cymraeg i ardal lle mae’r Gymraeg yn tueddu i gael ei siarad nawr ar ben y cwm—mewn 30 o flynyddoedd, byddwn i’n dweud, sy’n gwymp sylweddol. Mae’n bwysig dros ben, felly, ein bod yn gallu sicrhau bod yna fywoliaeth i’r Gymraeg islaw Ystalyfera tuag at Ynysmeudwy a Phontardawe, i lawr i Glydach ac ymhellach, er mwyn sicrhau bod yr etifeddiaeth Gymraeg yn yr ardal yn cael ei hailfywhau.

Brif Weinidog, yn ôl yr arolwg defnydd iaith 2013-15, a gomisiynwyd gan eich Llywodraeth ddiwethaf chi, dangoswyd mai dim ond rhyw 50 y cant o bobl yn sir Benfro, a ofynnwyd, a oedd yn credu bod busnesau’n gefnogol o’r iaith Gymraeg. Yn sgil y ffigwr yma, beth mae’ch Llywodraeth newydd chi’n bwriadu ei wneud i sicrhau bod busnesau’n cael mwy o gefnogaeth er mwyn hybu’r iaith Gymraeg?

Mae yna brosiect peilot wedi cymryd lle yn nyffryn Teifi er mwyn sicrhau bod busnesau’n gweld nad yw’n anodd dros ben i sicrhau bod yna wasanaeth Cymraeg ar gael, a hefyd i weld bod hwn yn rhywbeth sydd o les iddyn nhw’n fasnachol, er mwyn eu bod yn gallu gweithredu gwasanaeth i bobl sydd eisiau defnyddio’r Gymraeg a phobl sy’n meddwl ei bod hi’n bwysig bod yna wasanaeth ar gael. Felly, byddwn ni’n ystyried canlyniadau’r prosiect hynny i weld ym mha ffordd y gallwn sicrhau bod busnesau’n gweld ei bod yn fantais masnachol iddyn nhw ddefnyddio’r Gymraeg yn eu busnesau nhw.

Ac yn olaf, cwestiwn 9—Hannah Blythyn.