2. 1. Cwestiynau i’r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 14 Mehefin 2016.
9. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf ynghylch gweithredu cymorth gofal plant ar gyfer rhieni yng Nghymru sy'n gweithio? OAQ(5)0050(FM)
Rydym yn ymrwymedig i gynnig 30 awr o ofal plant am ddim i blant tair a phedair blwydd oed i rieni sy'n gweithio am 48 wythnos y flwyddyn, y cynnig mwyaf hael yn y DU. Bydd cynllun cyflawni yn cael ei gyhoeddi cyn bo hir.
Diolch yn fawr, Brif Weinidog. Rwyf yn croesawu eich ymrwymiad i rieni sy'n gweithio. Gwn fod hwn yn fater pwysig i'm hetholwyr; mae wedi ei godi gyda mi dro ar ôl tro mewn gohebiaeth ac mewn sgyrsiau hefyd. Er ei bod yn wych ein bod yn cynnig y cymorth gofal plant mwyaf uchelgeisiol yn y DU, mae'n bwysig ei fod yn gweithio'n dda ac yn cyd-fynd â bywydau rhieni sy'n gweithio heddiw. Pa sicrwydd y gallwch chi ei roi y bydd cymorth gofal plant yn hyblyg ac y bydd y modd o’i ddarparu yn ystyried ac yn diwallu anghenion rhieni sy'n gweithio?
Dyna yn union y mae'n rhaid iddo ei wneud. Un peth y mae'n rhaid i mi ei ddweud yw nad oes bwriad i ddisodli darparwyr gofal plant presennol yn hyn. Yr hyn y bydd y cynllun yn ei wneud yw eu helpu, mewn gwirionedd, oherwydd bydd yn golygu y byddant yn cael mwy o incwm nag y maent yn ei gael ar hyn o bryd, ac, mewn sawl rhan o Gymru, nid yw darpariaeth gofal plant yn bodoli, felly bydd yn helpu i ysgogi darpariaeth gofal plant mewn sawl rhan o Gymru hefyd. Rydym yn gwybod, i lawer o rieni, pan fydd eu plant yn dair a phedair blwydd oed, dyna'r adeg y mae pobl yn ystyried mynd yn ôl i'r gwaith a dyna'r adeg pan mae'n anoddaf a drutaf i gael gafael ar ofal plant, a dyna pam, wrth gwrs, y gwnaethom ni yr addewid hwn.
Mae creu’r ddarpariaeth yr ydych chi wedi cyfeirio ati i deuluoedd sy’n gweithio yn rhywbeth i’w groesawu, ond fe fyddwch chi’n ymwybodol iawn, wrth gwrs, y byddai’n ddymunol i ehangu’r ddarpariaeth i bob teulu, oherwydd mi fyddai hynny yn creu cyfle wedyn i rieni sydd ddim yn gweithio ar hyn o bryd, efallai, i fynd yn ôl i’r gweithle, fel y mae nifer ohonyn nhw am ei wneud. Felly, pa ystyriaeth rydych am ei roi i estyn y ddarpariaeth honno yn y pen draw?
Fe ofynnon ni i Sefydliad Polisi Cyhoeddus Cymru edrych ar hwn i weld beth fyddai’r ffordd orau o wneud hyn: ei wneud yn eang, neu ei dargedu at rieni sy’n gweithio. Fe ddywedon nhw, yn ôl eu tystiolaeth nhw, mai’r ffordd fwyaf effeithiol fyddai targedau’r rheini sy’n gweithio, o achos y ffaith bod gan y rhai sydd ddim yn gweithio ar hyn o bryd rwydweithiau anffurfiol sy’n eu helpu gyda phlant. Y peth rydym am ei sicrhau yw ein bod yn gallu hybu pobl yn ôl i mewn i’r gwaith, felly, wrth gwrs, maen nhw’n cael gofal plant am ddim. Dyna beth yw’r egwyddor y tu ôl i’r cynllun fel y mae e.
Brif Weinidog, yn Lloegr, wrth gwrs, mae eisoes hawl i werth 15 awr o ofal plant bob wythnos o’i gymharu â’r hawl i ddim ond 10 awr yma yng Nghymru. Rwy'n gwybod bod rhai awdurdodau lleol yn darparu mwy na hynny ar hyn o bryd, ond yn sicr nid yw’n rhywbeth sy'n cyrraedd pob rhan o Gymru. O gofio bod eisoes cytundeb eilradd, fel petai, i rieni yma yng Nghymru, a gaf i ofyn i chi am amserlen glir iawn o ran erbyn pryd yr ydych yn disgwyl gallu newid i’r 30 awr hyn? A gawn ni weld naid ar unwaith i'r 15 awr fel bod gennym, o leiaf, sefyllfa gyffelyb rhwng Cymru a Lloegr?
Gwelais yr ymrwymiad a wnaethpwyd gan ei blaid ef yn yr etholiad. Nid oeddwn yn ei ddeall oherwydd nad oedd yn glir. Roeddem yn hollol glir o ran yr hyn yr oeddem ni yn ei gynnig i rieni sy'n gweithio, ac adlewyrchwyd hynny yng nghanlyniadau gwahanol y partïon, byddwn yn dadlau. Byddwn yn cyflwyno hyn fel yr hyn a oedd y prif addewid o'n pum addewid cyntaf cyn gynted ag y gallwn.
Diolch, Brif Weinidog.