<p>Gwleidyddiaeth a Materion Cyfoes mewn Ysgolion</p>

3. 2. Cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg – Senedd Cymru ar 6 Gorffennaf 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie Morgan Julie Morgan Labour

6. Pa gynlluniau sydd gan y Gweinidog i wella dealltwriaeth disgyblion o wleidyddiaeth a materion cyfoes mewn ysgolion? OAQ(5)0015(EDU)

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 3:29, 6 Gorffennaf 2016

(Cyfieithwyd)

A gaf fi ddiolch i’r Aelod am y cwestiwn amserol? Mae dysgwyr ar hyn o bryd yn astudio gwleidyddiaeth a materion cyfoes drwy’r fframwaith addysg bersonol a chymdeithasol a bagloriaeth Cymru sydd newydd ei ailwampio. Mae’r cwricwlwm newydd yn cael ei gynllunio gyda phedwar diben yn ganolog iddo a bydd yn helpu pob unigolyn ifanc i ddatblygu’n ddinasyddion moesol a gwybodus yng Nghymru ac yn wir, yn y byd.

Photo of Julie Morgan Julie Morgan Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am yr ymateb hwnnw. Yn refferendwm diweddar yr UE, pleidleisiodd 73 y cant o bobl 18 i 24 oed dros aros yn yr UE. Fodd bynnag, dim ond 43 y cant o’r rhai a oedd yn gymwys i bleidleisio a wnaeth hynny mewn gwirionedd, o gymharu â chyfanswm y nifer a bleidleisiodd, sef 72 y cant. Mewn gwirionedd, yn ystod etholiadau’r Cynulliad, cyfarfûm â’r unig bleidleisiwr yng Nghaerdydd a oedd yn cael ei phen-blwydd yn 18 oed ar ddiwrnod yr etholiad, ac fe aeth i bleidleisio. Ond dywedodd wrthyf ei bod hi a’i ffrindiau’n teimlo nad oedd ganddynt ddigon o wybodaeth am wleidyddiaeth a dewisiadau, a beth y gallech ei wneud drwy ddemocratiaeth mewn ysgolion. Felly, a oes unrhyw beth pellach y mae’n meddwl y gellid ei wneud i annog pobl ifanc i gydnabod pa mor bwysig yw’r broses bleidleisio, a pha fath o benderfyniadau y gellir eu gwneud?

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 3:30, 6 Gorffennaf 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch i’r Aelod am y sylwadau hynny. Fel y dywedais, mae hyn eisoes wedi’i gynnwys yn y cwricwlwm presennol, ac mae gan Estyn rôl yn sicrhau bod y cwricwlwm hwnnw, fel y mae ar hyn o bryd, yn rhoi’r wybodaeth sydd ei hangen i blant a myfyrwyr allu cymryd rhan ym mhob agwedd ar fywyd Cymru.

Gyda golwg ar y cwricwlwm newydd, sy’n cynnwys datblygu dinasyddion moesol a gwybodus yn un o’i bedwar amcan allweddol fel y dywedais, drwy rwydwaith o ysgolion arloesol mae addysgwyr yn ganolog i’r broses o ddatblygu’r cwricwlwm newydd, a’r trefniadau asesu o’i gwmpas, a fydd yn rhoi mwy o gyfrifoldeb i ysgolion ac addysgwyr dros benderfynu sut y dysgir y pynciau hyn. Ond maent yn agwedd sylfaenol ar y math o addysg rydym yn disgwyl i’n pobl ifanc ei chael, yn awr ac yn y dyfodol.

Photo of Mr Simon Thomas Mr Simon Thomas Plaid Cymru 3:31, 6 Gorffennaf 2016

Rwy’n cael fy nhemtio, yn sgil digwyddiadau’r wythnosau diwethaf, i ddweud nad pobl ifanc sydd eisiau gwella eu dealltwriaeth o wleidyddiaeth, ond y bobl hŷn, o bosib. Ond, yn sicr, mae yna ddyletswydd arnom ni fel pleidiau i ledaenu gwybodaeth ac annog pobl i gymryd rhan mewn democratiaeth.

Ond, yn benodol ar y pwynt yma, rydych chi eisoes wedi sôn am bwrpas y cwricwlwm newydd, a’r ffordd y bydd hwn yn darparu yn wahanol i’r ffordd rydym ni wedi ei wneud yn y gorffennol. A ydych chi’n dal, felly, yn glir mai dyma yw’r ffordd orau i fwrw ymlaen? Hynny yw, fel yr Ysgrifennydd newydd, a ydych chi am weithredu y pedwar pwrpas yna yng nghwricwlwm arfaethedig Donaldson? A lle bellach ydych chi gyda rhan arbennig o’r cwricwlwm y penderfynodd Huw Lewis yn ei chylch, sef i ddisodli addysg grefyddol gyda set newydd o egwyddorion yn troi o gwmpas moeseg ac athroniaeth?

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 3:32, 6 Gorffennaf 2016

(Cyfieithwyd)

A gaf fi gytuno’n llwyr gyda’r Aelod efallai nad pobl ifanc oedd angen i ni fod wedi rhoi gwybodaeth well iddynt yn y cyfnod yn arwain at ganlyniad y refferendwm? Ac wrth fynegi fy nhristwch a fy siom ynghylch y canlyniad, y bobl ifanc hynny yr effeithir arnynt mewn gwirionedd gan y penderfyniad hwn yn fwy nag unrhyw un arall yn ein natur. Ac mae wedi bod yn ffynhonnell siom fawr i mi, ar y cam cynnar hwn, i barhau i weld myfyrwyr MA yn dod ataf fel Gweinidog, yn ddibynnol ar y cyllid a gawn gan yr Undeb Ewropeaidd—popeth o brosiectau i gefnogi datblygiad o sgiliau codio yn ein hysgolion, i laeth ysgol am ddim. Ac rwy’n gobeithio y bydd y rhai a oedd o blaid pleidlais i adael yn sicrhau na fydd rhaid colli yr un o’r cynlluniau hynny sy’n cael eu hariannu gan arian Ewropeaidd yn fy adran oherwydd na allant gadw at eu gair. Ac rwy’n disgwyl na fydd ceiniog yn llai ar gyfer addysg plant Cymru yn deillio o gronfeydd yr UE gan y bobl a wnaeth yr addewidion hynny.

Rwy’n gwbl ymrwymedig i ddilyn argymhellion adolygiad Donaldson. Mae’r cwricwlwm presennol wedi ei wreiddio yng nghwricwlwm cenedlaethol 1988 a gadewch i ni ei wynebu, fe’i hysgrifennwyd cyn cwymp Wal Berlin, cyn ffonau symudol a chyn y we fyd-eang, ac mae’n sôn am ddisgiau hyblyg, o ran yr hyn y mae’n disgwyl i athrawon ei ddysgu i’n plant. Mae’n rhaid i ni symud ymlaen, ac rwy’n gwbl ymrwymedig i ddilyn argymhellion Donaldson. Mae ein hysgolion arloesol yn gweithio’n galed iawn arno; rydym yn gwneud cynnydd da, er enghraifft ar y fframweithiau cymhwysedd digidol, a fydd ar gael o fis Medi ymlaen. Gwn fod y mater ynglŷn ag addysg grefyddol wedi achosi rhai pryderon, ac ar y pwynt hwn, nid oes gennyf gynlluniau i newid y penderfyniad a wnaed gan y Gweinidog blaenorol yn hynny o beth—dim cynlluniau.

Photo of Nick Ramsay Nick Ramsay Conservative 3:34, 6 Gorffennaf 2016

(Cyfieithwyd)

A yw disgiau hyblyg wedi dyddio mewn gwirionedd, Ysgrifennydd y Cabinet? Mae’n rhaid i mi gadw i fyny gyda’r oes, onid oes? Byddwch yn dweud wrthyf nesaf nad oes gwifrau ar ffonau, ond dyna ni. [Chwerthin.]

Rydym wedi cael nifer o ddadleuon yn y Siambr hon dros y blynyddoedd, Ysgrifennydd y Cabinet, ynglŷn â gostwng yr oedran pleidleisio, ac mae rhan o’r ddadl honno yn aml wedi cynnwys yr angen i geisio gwella dealltwriaeth pobl iau o wleidyddiaeth. Ac rwy’n cytuno â’r amcan hwnnw. Nid bod yn nawddoglyd yw hynny: pan fyddaf yn ymweld ag ysgolion yn fy etholaeth, mae pobl ifanc yn dweud wrthyf, ‘Byddem yn hoffi cael mwy o wybodaeth am wleidyddiaeth ac am y systemau gwleidyddol, a hyd yn oed am bethau mor syml â sut rydych yn pleidleisio, lle mae’r pleidleisiau’n cael eu cyfrif, a sut y rhoddir ystyriaeth i hynny.’ Gwrandewais gyda diddordeb arnoch, ac rwy’n cytuno gyda’ch atebion i Simon Thomas a Julie Morgan. A wnewch chi weithio i gael addysg wleidyddiaeth well yn yr ysgolion, fel bod pobl ifanc yn teimlo eu bod wedi’u paratoi ar gyfer mynd allan i bleidleisio, ar ba oedran bynnag y gallai hynny fod yn y dyfodol?

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 3:35, 6 Gorffennaf 2016

(Cyfieithwyd)

Gwnaf yn wir, ac fel y dywedais, mae’r fagloriaeth Gymreig newydd, a gyflwynwyd gyntaf i’w dysgu ym mis Medi y llynedd, yn cynnwys dinasyddiaeth fyd-eang fel un o’i phedair her graidd. Ceir darpariaeth ar hyn o bryd yn y cwricwlwm cyfredol, ond wrth i ni ddatblygu ein cwricwlwm newydd, drwy ein hysgolion arloesol, bydd yna ffocws cryf, fel y dywedais, ar sicrhau bod ein plant, pan fyddant yn gadael addysg, yn ddinasyddion moesol a gwybodus, ac yn gallu chwarae rhan lawn ym mhob agwedd ar ein cymuned a’n cymdeithas.