3. 2. Cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg – Senedd Cymru ar 6 Gorffennaf 2016.
7. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am y ddarpariaeth addysg ar gyfer disgyblion ag awtistiaeth? OAQ(5)0006(EDU)
Mae Llywodraeth Cymru yn ymrwymedig i sicrhau ein bod yn bodloni anghenion ein holl ddysgwyr gan gynnwys y rhai sydd ag awtistiaeth. Drwy ganolbwyntio ar ddatblygu ein gweithlu, drwy ein cynllun gweithredu strategol a thrwy rhaglen i drawsnewid y cymorth a roddir tuag at anghenion dysgu ychwanegol, byddwn yn sicrhau bod dysgwyr awtistig yn derbyn y ddarpariaeth sydd ei hangen arnyn nhw.
Diolch. Yn ddiweddar, fe wnes i godi mater gydag arweinydd y tŷ ynghylch mater lleol gan etholwr i mi sydd yn ceisio cadw ei wŷr awtistig mewn ysgol arbennig, Maes y Coed, yn ardal Castell-nedd am flwyddyn arall, yn ychwanegol i’r flwyddyn ysgol, hyd nes y ceir cytundeb gyda bwrdd iechyd Abertawe Bro Morgannwg a’r adran addysg dros ei ddyfodol hirdymor. Mae yna ddarpariaeth i ganiatáu i hyn ddigwydd mewn amgylchiadau eithriadol. Fodd bynnag, mae’r cyfarwyddwr addysg yng nghyngor Castell-nedd Port Talbot hyd yn hyn wedi gwrthod. A allwch chi ddweud pa gyngor rydych chi’n ei roi fel Gweinidog, neu fel Llywodraeth, ar yr apwyntiadau eithriadol hyn, fel bod modd i bobl ifanc nad ydynt yn cael gwasanaeth ar ôl iddyn nhw adael ysgol i fynd ato, fel eu bod nhw’n gallu aros yn y sector yma i gael y gefnogaeth sydd yn angenrheidiol iddyn nhw?
Os yw’r Aelod yn fodlon ysgrifennu ataf gyda’r enghraifft y mae hi wedi’i thrafod yn y Siambr yma, byddaf yn hapus iawn i ymateb i’r pwyntiau penodol rydych chi wedi’u codi gyda ni. Ond, a gaf ddweud yn gyffredinol, rydym ni, fel Llywodraeth—? Mae’r Aelod wedi cael cyfle i ddarllen y cynllun presennol, y cynllun sydd wedi cael ei newid yn ystod y flwyddyn diwethaf, a’r cynllun roedd Mark Drakeford wedi’i lansio cyn yr etholiad fel y Gweinidog iechyd. Mae angen i ni sicrhau bod pob un person sydd angen cefnogaeth ac angen cwricwlwm ‘differential’, beth bynnag yw e, yn cael hynny, ym mha bynnag ysgol neu ‘setting’ maen nhw’n derbyn eu haddysg. Mi fyddwn yn sicrhau bod hynny yn digwydd, naill ai drwy’r Mesur rydym wedi’i drafod yn barod yn y sesiwn yma, neu drwy sicrhau bod y gefnogaeth ar gael y tu fas i hynny. Ond rwy’n hapus iawn i ymateb yn uniongyrchol i’r Aelod ar yr enghraifft y mae hi wedi’i chodi gyda ni.
Weinidog, rwy’n falch iawn o glywed yr ateb rydych newydd ei roi i Bethan Jenkins mewn perthynas â’r strategaeth sydd wedi bod ar y gweill. Fodd bynnag, strategaeth yw strategaeth ac nid oes unrhyw rwymedigaethau cyfreithiol ar awdurdodau a chyrff cyhoeddus a dyna un o ganlyniadau’r Ddeddf awtistiaeth. Rwyf wedi cyfarfod â llawer o rieni sydd wedi cael trafferth cael gwasanaethau ar gyfer eu plant mewn gwirionedd, weithiau oherwydd nad yw awdurdodau lleol yn gwrando ar arbenigwyr megis therapyddion a chlinigwyr, ac maent yn gweld ymddygiad mewn ysgol lle nad yw plentyn gyda lefel uchel o anhwylderau yn y sbectrwm awtistig mewn gwirionedd yn arddangos ymddygiad o’r fath mewn amgylchedd ysgol arferol. A wnewch chi edrych ar y canllawiau i sicrhau bod awdurdodau lleol yn gwrando ar glinigwyr a therapyddion, ac yn cymryd cyngor ganddynt, fel y gellir rhoi cymorth y mae cymaint o’i angen arnynt i rieni?
Gwnaf, yn sicr; byddwn yn sicr o wrando ar hynny, ond hoffwn fynd ymhellach na hynny hefyd, oherwydd os oes anawsterau, fel rydych chi a’r Aelod dros Orllewin De Cymru wedi disgrifio, a bod hynny’n arwain at y farn fod yna yn broblem fwy systemig nag anawsterau unigol, yna, yn amlwg, bydd yn rhaid i ni weithredu’n llawer mwy helaeth ar hynny. Mae’r Aelodau’n ymwybodol o’r cytundeb rhwng y Prif Weinidog ac arweinydd Plaid Cymru, yn yr ystyr y byddwn yn edrych ar y strategaeth awtistiaeth dros y misoedd nesaf ac yn edrych i weld a oes gofyniad i ddeddfu ar y mater hwn neu a oes angen i ni wneud darpariaethau deddfwriaethol ar gyfer y cynllun gweithredu strategol. Gadewch i mi ddweud wrth yr Aelodau fod hynny’n rhywbeth rwy’n ei ystyried yn ddifrifol iawn ac os oes angen cymryd camau deddfwriaethol yn sail i ddarparu’r gwasanaethau hyn, yna ni fyddwn yn oedi rhag gwneud hynny.
Mae ymchwil yn awgrymu’n gryf y gall gweithgarwch corfforol fel chwaraeon effeithio’n gadarnhaol ar allu plentyn awtistig i gyfathrebu ac ymwneud ag eraill a gall leihau’r straen y mae eu problemau’n eu hachosi iddynt. Mae pob person ag anabledd yn unigryw ac mae ganddynt eu hanghenion addysgol penodol eu hunain. Lle mae gweithwyr proffesiynol o’r farn y byddai plentyn penodol yn elwa o weithgarwch corfforol penodol neu chwaraeon sydd ond ar gael yn ystod oriau ysgol, a wnaiff y Gweinidog gefnogi rhyddhau plentyn o’r fath o ysgol, fel y gall fanteisio ar therapïau amgen fel chwaraeon?
Yn amlwg, mae’r math o raglen ddysgu sy’n cael ei darparu ar gyfer pob disgybl unigol yn fater iddynt hwy a’r gweithwyr proffesiynol sy’n ymdrin â hwy. Nid wyf yn siŵr y byddai’n briodol i mi, fel Gweinidog, farnu ar y mathau hynny o benderfyniadau neu i wneud sylwadau ar hynny heb ddeall anghenion unigol y disgybl. Ond a gaf fi ddweud hyn wrthych? Rwy’n credu ei bod yn bwysig i ni gydnabod bod pobl yn gallu manteisio ar y cwricwlwm gwahaniaethol sydd ei angen arnynt, eu bod yn cael cymorth i sicrhau eu bod yn cael y gorau o addysg o’r fath, y dysgu hwnnw a’r cwricwlwm hwnnw a’n bod ni, fel Cynulliad Cenedlaethol, yn rhoi’r strwythurau a’r fframweithiau cenedlaethol ar waith fel na fyddwn yn gweld y methiannau y mae Aelodau unigol yn eu disgrifio yma o bryd i’w gilydd.
Diolch yn fawr iawn, Weinidog.