1. 1. Cwestiynau i’r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 12 Gorffennaf 2016.
7. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad ar ddyfodol y Cynllun Datblygu Gwledig? OAQ(5)0117(FM)[W]
Rŷm ni’n gwybod, wrth gwrs, fod hwn yn cefnogi cymunedau gwledig a’r economi trwy gyfuniad o gyllid gan Lywodraeth Cymru a gan yr Undeb Ewropeaidd. Yn wyneb y diffyg sicrhad gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig hyd yma ynglŷn â chyllid yn lle cyllid yr Undeb Ewropeaidd a pharhad rhaglenni, ni allaf darogan dyfodol tymor hir y rhaglen.
Wel, diolch ichi am eich ateb—ateb diddorol iawn, os caf i ddweud, oherwydd mi wnaeth eich Gweinidog sgiliau chi, mewn ymateb i gwestiwn gen i ar ôl ei datganiad yr wythnos diwethaf, ei gwneud yn glir ei bod hi yn parhau i ddatblygu cynlluniau ar y sail bod yr arian yn dod i Gymru. O na ddaw o’r Undeb Ewropeaidd, mae hi’n disgwyl i’r arian ddod, yn ôl yr addewidion, o Lywodraeth y Deyrnas Unedig. Ond, y diwrnod wedyn, mi wnaeth yr Ysgrifennydd Cabinet materion gwledig gyhoeddi bod rhaglenni megis Glastir, ar ôl 2018, yn cael eu gohirio oherwydd yr ansicrwydd. Mae hynny’n awgrymu i mi bod fawr o strategaeth gennych chi fel Llywodraeth ynglŷn â’r ffordd rydych chi’n ymateb i’r penderfyniad yn dilyn y refferendwm. A allwch chi ddweud wrthyf os ydy’r llaw dde yn gwybod beth y mae’r llaw chwith yn ei wneud?
Rydym yn gwybod beth rydym yn ei wneud. Rydym yn mynd i barhau gyda phrosiectau cyfalaf, er enghraifft, er mwyn symud ymlaen â’r rheini. Gyda’r prosiectau sy’n defnyddio refeniw, mae’r sefyllfa yn fwy cymhleth. Ond, mae’n hollol amlwg; os gwelwn ni doriad o £600 miliwn yng nghyllideb y Cynulliad, bob blwyddyn, dros y blynyddoedd nesaf, bydd effaith negatif iawn ar rai o’r prosiectau sydd gyda ni.
Brif Weinidog, rwy’n gwerthfawrogi eich bod chi wedi cwrdd â chynrychiolwyr y diwydiant amaethyddol yr wythnos diwethaf i drafod pryderon yn dilyn canlyniad y refferendwm ar yr Undeb Ewropeaidd, ac rwy’n cefnogi eich galwadau ar gyfer cymorthdaliadau ffermio a chyllid ar gyfer cymunedau gwledig i gael eu diogelu yn y dyfodol. O gofio y bydd yr Undeb Ewropeaidd yn dal i fod yn bartner masnachu mawr i’n ffermwyr ar gyfer y dyfodol, a allwch chi ddweud wrthym ni pa drafodaethau mae eich Llywodraeth chi hyd yn hyn wedi eu cael gyda Llywodraeth y Deyrnas Unedig, a hefyd gyda Chomisiynydd yr Undeb Ewropeaidd, i sicrhau bod cynlluniau fel y rhaglen datblygu gwledig yn mynd i barhau?
Wel, nid oes sicrwydd o gwbl. Rydym yn gwybod nad yw’r Comisiwn, er enghraifft, yn chwarae rhan ynglŷn â phwyllgorau sydd yn delio â chyllido Ewropeaidd ar hyn o bryd. Nid oes sicrwydd gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig, felly nid oes sicrwydd i bobl Cymru a Llywodraeth Cymru. Mae’n bwysig dros ben fod y sicrwydd yna’n dod cyn gynted ag sy’n bosib er mwyn rhoi sicrwydd i’n ffermwyr ni. Er enghraifft, rydym yn gwybod bod £260 miliwn yn dod i mewn i Gymru ar gyfer taliadau i ffermwyr; ar hyn o bryd, nid oes arian ar ôl i ni adael yr Undeb Ewropeaidd i dalu am hynny. Felly, mae sicrwydd i ffermwyr yn hollbwysig.
Ar yr un thema â'r ddau gwestiwn diwethaf, rwy’n nodi, yn fy etholaeth fy hun ac yn etholaeth y Prif Weinidog ein bod ni newydd gael hyd at £100,000 o grantiau wedi'u cyhoeddi ar gyfer cynlluniau adfywio unigol yn rhan o ddatblygiad gwledig. Mae'n aml yn synnu pobl, mewn etholaeth fel fy un i yn Ogwr, cyn-etholaeth fwyngloddio a diwydiant trwm, fod pob un ond dwy o'r wardiau yn fy etholaeth yn wledig. Mae gennym ni 40 y cant o ffermio mynydd yr ucheldir, felly mae gennym ni gyllid colofn 1 a cholofn 2 hefyd. Ond mae’r cyllid colofn 2 hwnnw wedi bod yn hanfodol ar gyfer adfywio gwledig, er ei fod yn ddadleuol—y dyraniadau. Felly, a gaf i ofyn iddo, yn ei drafodaethau â Llywodraeth y DU, a yw’n pwysleisio iddyn nhw bwysigrwydd gwneud iawn am unrhyw ddiffyg yn uniongyrchedd rhaglenni yr ymrwymwyd iddynt eisoes, ond hefyd yn y tymor hwy? Oherwydd mae angen i ni wneud yn siŵr bod Llywodraeth y DU yn llenwi’r diffyg ôl-lenwi hwnnw fel y gallwn gadw’r cynlluniau hynny yn symud ymlaen am flynyddoedd lawer i ddod. Mae'n hanfodol ar gyfer adfywio fy nghymunedau i a’i rai yntau.
Rydym ni wedi gwneud y pwynt hwnnw. Y broblem i ni yw hon: yn y dyfodol, bydd polisi amaethyddol yn gwbl ymreolaethol ac wedi’i ddatganoli'n llwyr. Nid ydym ni’n mynd i dderbyn ymyrraeth gan San Steffan yn hynny o beth. Mae'n fater sydd yn gyfan gwbl i bobl Cymru, pobl yr Alban ac yn wir Lloegr benderfynu pa fath o bolisi amaethyddol y dylid ei ddilyn. Yr anhawster, wrth gwrs, yw’r arian. Sut bydd yr arian yn cael ei ddosbarthu? Mae angen i ni wneud yn siŵr bod gwarant gan Lywodraeth y DU y bydd Cymru yn derbyn o leiaf ei chyfran bresennol o gyllid. Fy ofn mawr yw y bydd ymgais i Farnetteiddio cyllid ar gyfer amaethyddiaeth, sy'n golygu gostyngiad sylweddol i gyllid ar gyfer amaethyddiaeth yng Nghymru. Gorau po gyntaf y bydd ffermwyr Cymru yn cael y sicrwydd sydd ei angen arnynt gan Lywodraeth y DU.