1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am Ymddiriedolaeth Ambiwlans Cymru? OAQ(5)0027(HWS)

Diolch am y cwestiwn. Rwy’n falch o’r cynnydd sylweddol a wnaed gan Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru ar weithredu’r newidiadau trefniadol i’r gwasanaeth a argymhellwyd gan adolygiad McClelland. Ym mis Mai, cyrhaeddwyd neu rhagorwyd ar y targed ar gyfer ymateb i gategori coch yr argyfyngau sy’n bygwth bywyd fwyaf am yr wythfed mis yn olynol gyda 75.5 y cant yn cael eu hateb o fewn yr amser targed.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Mater sydd wedi dod i’r amlwg yn ddiweddar, yn sicr yn fy etholaeth fy hun, yw natur y cwestiynau a oedd y cael eu gofyn gan y bobl sy’n ateb y galwadau ar ôl deialu 999 am y tro cyntaf, pan fo rhywun yn galw am ambiwlans ar ran rhywun nad ydynt yn eu hadnabod yn bersonol. Mae wedi digwydd ddwywaith i mi yn yr wythnosau diwethaf lle nad oeddwn yn adnabod y person ond eu bod wedi syrthio y tu allan i fy swyddfa. Mae’r gyfres o gwestiynau sy’n arwain at oedi difrifol yn broblematig, yn syml oherwydd nad ydych, yn aml, yn gallu ateb y math o gwestiynau a ofynnir i chi os nad ydych yn adnabod y person. Yn ddiweddar, brawychwyd siopwr lleol ar ôl methu ag ateb cwestiynau o’r fath, ac roedd yr unigolyn dan sylw yn dirywio’n gyflym o flaen ei lygaid. Roedd yn teimlo’n hollol ddiymadferth ac yn poeni ynglŷn â’r oedi, ac yn anffodus mae’r unigolyn wedi marw ers hynny.

Roedd adroddiad diweddar gan Swyddfa Archwilio Cymru yn tynnu sylw at bryderon ynglŷn â thrin a dosbarthu galwadau, a dangosodd cais rhyddid gwybodaeth diweddar a gyflwynwyd gennym fod cyfathrebu ac agwedd yn broblem i lawer sydd wedi cwyno wrth yr ymddiriedolaeth ambiwlans. Rwy’n eithaf ansicr sut y mae’r system ateb galwadau brys yn gweithio ym mhob gwasanaeth brys gwahanol. Ysgrifennydd y Cabinet, gan fy mod wedi mynegi fy mhryderon difrifol iawn mewn perthynas â hyn yma wrthych chi heddiw, a wnewch chi fy sicrhau y byddwch yn gweithio gyda’r ymddiriedolaeth i sicrhau bod y rhai sy’n ateb galwadau brys yn rhoi ystyriaeth fwy sensitif i’r unigolyn sy’n ffonio am ambiwlans yn y lle cyntaf? Dylid ystyried hyn yn flaenoriaeth frys.

Diolch am y cwestiwn. Credaf ei bod yn bwysig ceisio deall y ffordd orau o ymdrin â’r pryderon sydd gan bobl wrth ffonio pobl sy’n ateb galwadau brys. Ni allaf siarad dros y gwasanaethau brys eraill a’r ffordd y maent yn ymdrin â materion—wrth gwrs, mae un ohonynt heb ei ddatganoli ar hyn o bryd—ond wrth archwilio holl wybodaeth y dangosyddion ansawdd ambiwlans ac edrych ar yr adolygiad o’r model newydd sydd gennym a fydd yn cael sylw yn ystod yr hydref, rwy’n disgwyl y bydd cyfle priodol i edrych eto ac adolygu i weld a oes gennym gwestiynau priodol yn cael eu gofyn i wneud yn siŵr hefyd fod pobl yn cael eu trin mewn modd sensitif. Os yw pobl yn teimlo bod ganddynt etholwyr nad ydynt wedi cael eu trin mewn modd sensitif, byddwn yn hapus i dderbyn y sylwadau a’r cwestiynau hynny os nad ydych eisoes wedi eu dwyn i sylw Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru.

Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol o’r datblygiadau yn yr ymgyrch Dewis Doeth, a hyrwyddwyd ar y cyd gan nifer o fyrddau iechyd, yr ymddiriedolaeth ambiwlans, Llywodraeth Cymru, undebau llafur a sefydliadau eraill, fel y gwyddoch. Mae’r ymgyrch yn annog y cyhoedd i feddwl cyn ffonio am ambiwlans ar gyfer cyflyrau nad ydynt yn rhai brys neu gyflyrau nad ydynt yn bygwth bywyd, neu i feddwl cyn mynd i’r adran ddamweiniau ac achosion brys gyda chwynion ac anhwylderau cymharol fach. Yn lle hynny, anogir y cyhoedd i geisio cymorth fferyllwyr, meddygon teulu, Galw Iechyd Cymru a dilyn llwybrau gofal eraill amgen, gan ryddhau ambiwlansys i ymateb i alwadau coch 1 a lleihau’r pwysau ar adrannau damweiniau ac achosion brys.

A yw Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno bod yr ymgyrch hon wedi bod yn ffactor sydd wedi cyfrannu at liniaru rhywfaint o’r pwysau, ond bod y cynnydd ymylol yn nifer cyffredinol y galwadau brys sy’n cael eu hateb gan y gwasanaeth ambiwlans yn amlygu’r angen am gefnogaeth a chyhoeddusrwydd eang parhaus yn yr ymgyrch i addysgu’r cyhoedd ar y defnydd priodol o’r gwasanaethau brys?

Ydw. Diolch am y cwestiwn. Rydych yn gwneud pwynt cwbl deg ynglŷn â’r ffordd rydym yn annog ac yn arfogi’r cyhoedd i wneud dewisiadau mwy gwybodus, i wneud defnydd priodol o ofal iechyd, fel bod dewisiadau eraill ar gael i chi os nad ydych angen adnodd gwerthfawr ymateb ambiwlans brys, ac mae gwybodaeth am sut i ddod o hyd i’r rheini yn hawdd i’w ddeall ac ar gael yn hawdd. Felly, mae angen i ni wneud mwy o waith er mwyn sicrhau bod y wybodaeth honno ar gael, yn ogystal â bod eisiau i’r cyhoedd wneud defnydd o’r wybodaeth honno. Rwy’n ddiolchgar i’r holl randdeiliaid allweddol, gan gynnwys eich cyn-gyflogwr, am geisio tynnu sylw’n gadarnhaol at y gwasanaeth Dewis Doeth a’r wybodaeth sydd ar gael, er mwyn i bobl wneud y dewis gwybodus a phriodol hwnnw.

Sawl gwaith yn ystod yr wyth mis roeddech chi’n sôn amdanynt, Ysgrifennydd Cabinet, a ydy’r targedau wedi’u cyfarfod yn ardal bwrdd iechyd Hywel Dda? A phwy sy’n gyfrifol am y methiant hwnnw?

Rwy’n disgwyl gweld gwelliannau pellach yn yr amseroedd ymateb ym mhob ardal bwrdd iechyd unigol—

Sawl gwaith?

Ac rwy’n disgwyl, pan welwn y gyfres nesaf o ddangosyddion ansawdd yn yr adroddiad chwarterol nesaf ar ddiwedd mis Gorffennaf, y byddwch yn gweld fy mod yn obeithiol y bydd Hywel Dda wedi cyrraedd ei dargedau amseroedd ymateb, gan nad yw wedi gwneud hynny bob tro ar ddechrau’r cynllun peilot.

Roedd hyn yn rhan o’r gydnabyddiaeth o’r hyn yw ein sefyllfa. Ledled Cymru gyfan, rydym yn cyrraedd y targed. Yn yr ardaloedd lle nad ydym yn gwneud hynny, yr her yw beth y gallem ac y dylem ei wneud am y peth? A ‘ni’ yn yr ystyr ehangach yw hynny. Mae’n ymwneud â’r hyn y mae’r gwasanaeth ambiwlans yn ei wneud; mae’n ymwneud â’r hyn y mae comisiynwyr y gwasanaeth yn ei wneud, ac mae hefyd yn ymwneud â deall yr hyn y mae ymatebwyr cyntaf cymunedol yn ei wneud, yn ogystal, oherwydd nid mater i gefn gwlad Cymru yn unig yw hyn ac yn aml, ymatebwyr cyntaf cymunedol yw’r man galw cyntaf i gael yr help sydd ei angen ar rywun yn y lle cyntaf, yn y fan a’r lle. Mae hynny’n arbennig o berthnasol yng nghefn gwlad Cymru, felly rwy’n wirioneddol falch o weld bod Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru yn gweithio gydag Ambiwlans Sant Ioan i ddatblygu llwybr newydd a model newydd ar gyfer ymatebwyr cyntaf cymunedol a’r gwasanaeth y gallant ei ddarparu.

Os byddwch yn amyneddgar â ni, rwy’n meddwl o ddifrif y gwelwch welliannau pellach yn Hywel Dda a rhannau eraill o Gymru a fydd yn eich gwasanaethu chi a’ch etholwyr yn well rwy’n siŵr.