2. A wnaiff yr Ysgrifennydd ddatganiad am unedau Brys a Damweiniau yng ngogledd Cymru? OAQ(5)0022(HWS)[W]

Diolch i’r Aelod am y cwestiwn. Caf fy nghalonogi wrth weld gwelliannau pellach yn y perfformiad yn erbyn y targed pedair awr a gostyngiad mewn amseroedd aros hir yn ystod mis Mai. Er bod derbyniadau dyddiol wedi codi 8 y cant o’i gymharu â’r mis blaenorol, treuliodd 8 o bob 10 claf lai nag wyth awr mewn adrannau achosion brys rhwng cyrraedd a chael eu derbyn, eu trosglwyddo neu eu rhyddhau. Rwyf wedi dweud yn glir, fel y mae prif weithredwr GIG Cymru, fod disgwyl gwelliannau pellach.

Mi fyddwch chi wedi derbyn, fel yr ydw i, lythyr gan gyn-nyrs sydd â phrofiad clinigol eang. Mae hefyd yn gyn-gyfarwyddwr anweithredol o fewn y gwasanaeth iechyd yng ngogledd Cymru. Yn y llythyr, mae hi’n disgrifio’r hyn a welodd hi yn uned ddamweiniau Wrecsam Maelor fis diwethaf. Mae hi’n cyfeirio yn ei llythyr at ddiffyg staff, at ddiffyg gwelyau ac effaith hynny ar allu cleifion i gael y driniaeth yr oeddent ei hangen yn amserol ac, wrth gwrs, i symud ymlaen yn y system a gadael yr ysbyty yn y pen draw. Yn ei barn broffesiynol hi, mae hi’n dweud ei bod hi’n anochel y byddai parhad o’r sefyllfa honno yn y pen draw yn arwain at farwolaethau. Mae hynny, wrth gwrs, yn honiad difrifol iawn, ond a ydych chi’n cytuno, nes inni weld lefelau mwy addas o staffio a nes inni weld mwy o welyau o fewn y system, yna mae’r tebygrwydd o weld diwedd ar rai o’r golygfeydd y mae hi’n eu disgrifio yn ei llythyr yn fach iawn?

Diolch am y cwestiwn. Rwy’n credu ei bod yn deg dweud ein bod angen ateb ar sail system gyfan i’r heriau sy’n ein hwynebu. Felly, mae’n ymwneud â: sut y caiff pobl eu cyfeirio at adran achosion brys, gan fynd yn ôl at gwestiwn Dawn Bowden yn gynharach, er mwyn sicrhau bod pobl yn gwneud dewis gwybodus ynglŷn â beth i’w wneud? Mae hefyd yn ymwneud â sut y mae gofal sylfaenol wedi ei gyfarparu i ymdrin â gofal heb ei drefnu, er mwyn gwneud yn siŵr fod pobl sy’n gallu cael eu gweld a’u trin yn eu cymuned ac nad oes angen iddynt fynd i adran achosion brys yn y lle cyntaf—. Yna, wrth gwrs, mae’n ymwneud â’r hyn sy’n digwydd wrth drosglwyddo rhwng ambiwlansys ac ysbytai, lle mae pobl yno ac angen bod yno. Yr hyn sydd angen i ni ei sicrhau wedyn yw bod llif yn digwydd drwy system gyfan yr ysbyty ac allan drwy’r drws cefn; dyna’r pwynt wedyn ynglŷn ag oedi wrth drosglwyddo gofal o fewn y GIG a gyda gofal cymdeithasol hefyd.

Felly, rwy’n cydnabod bod pob un o’r pethau hynny’n cael effaith. Rhan o’r her yn unig yw lefelau staffio a nifer y gwelyau, ac mae angen i ni edrych arno yn ei ystyr lawn. Dyna pam fod y bwrdd gofal heb ei drefnu yn edrych ar hyn drwy’r dull system gyfan. Roeddwn yn falch iawn o fynychu’r digwyddiad fforwm cynllunio tymhorol yr wythnos diwethaf lle roedd y dull system gyfan i’w weld mewn gwirionedd, ac roedd yr holl bartneriaid yno hefyd i drafod yr hyn sydd angen iddynt ei wneud i wella’r system gyfan er lles y claf a’r staff sy’n gweithio yn y system.

Mae targedau Llywodraeth Cymru yn dweud y dylai 95 y cant o gleifion gael eu gweld o fewn pedair awr, ac na ddylai unrhyw un aros am 12 awr neu fwy, ond yn ffigurau mis Mai y cyfeiriwch atynt, 82.5 y cant yn unig a welwyd o fewn pedair awr, ac mewn unedau damweiniau ac achosion brys yng ngogledd Cymru, 79.9 y cant yn unig—y gwaethaf yng Nghymru. Arhosodd 856 o bobl yng ngogledd Cymru fwy na 12 awr, sef y lefel uchaf yng Nghymru, a Glan Clwyd, rwy’n meddwl, oedd yr ysbyty a oedd yn perfformio waethaf yng Nghymru ar y targedau 12 awr. Rydych yn sôn am ffigurau’n newid, wel, nid oedd hynny wedi newid ers mis Tachwedd ac roedd yn waeth na Rhagfyr 2015. Sut, felly, rydych yn ymateb i’r pryderon niferus ymysg staff a chleifion yng ngogledd Cymru fod cael gwared ar unedau mân anafiadau a gwelyau cymunedol y GIG wedi ychwanegu at y pwysau ar adrannau damweiniau ac achosion brys a bod rhaid i ateb ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain gynnwys adfer y gwasanaethau hynny?

Diolch i’r Aelod am ei gwestiwn. Dechreuaf drwy ddweud yn glir, er y bu gostyngiad i’w groesawu yn nifer y bobl sy’n aros 12 awr dros y mis diwethaf, ni cheir unrhyw gamargraff ein bod mewn sefyllfa dderbyniol. Nid wyf yn credu bod y nifer sy’n aros 12 awr yn dderbyniol ac yn fy ateb cynharach, dywedais yn glir fod y neges wedi ei rhoi i’r gwasanaeth a’n bod yn disgwyl gweld gwelliant. Nid wyf wedi fy mherswadio, ar hyn o bryd, fod unedau mân anafiadau yn rhan o’r ateb oni bai fod tystiolaeth y gallwn staffio’r rheini’n briodol. Mae angen gallu darparu gwasanaeth yn briodol wrth fynd drwyddynt mewn gwirionedd. Mae gennyf ddiddordeb, fel y dywedais yn rhan gyntaf y cwestiwn hwn, mewn dull system gyfan priodol a gwneud yn siŵr fod pobl yn cael eu cyfeirio at wasanaethau sy’n briodol, eu bod yn cael y gofal sydd ei angen arnynt, a bod yr opsiynau sydd eu hangen arnynt ar gael. Ond wrth i’r dystiolaeth ddod ar gael ar yr hyn rydym yn ei wneud a’r hyn y gallwn ei wneud, rwy’n hapus i edrych eto ar y ffordd y trefnir y system, felly os oes ateb go iawn i wella canlyniadau i gleifion drwy brofiad y claf, yna byddwn yn gwneud hynny, ond ar hyn o bryd, nid wyf yn credu bod yna sylfaen dystiolaeth dros ailgyflwyno’r unedau mân anafiadau ar y sail a awgrymwyd.