6. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am lefelau TB buchol yng Nghymru? OAQ(5)0151(FM)

Gwnaf. Rydym ni wedi gweld cynnydd gwirioneddol dros y blynyddoedd diwethaf. Rydym ni’n gweld tuedd ostyngol o ran achosion TB newydd. Mae'r ystadegau diweddaraf yn dangos, yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, yr hysbyswyd am 740 o ddigwyddiadau buchesi newydd yng Nghymru, o'i gymharu ag 884 y flwyddyn cynt. Mae hynny’n ostyngiad o 16 y cant.

Diolch yn fawr, Brif Weinidog. Fodd bynnag, bu cynnydd sydyn o 43 y cant i nifer y gwartheg a laddwyd o ganlyniad i ddal TB buchol yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, gan ddod â llawer o ddiflastod a chaledi ariannol i'n ffermwyr. Rwy’n deall fod Llywodraeth Cymru wedi rhoi’r gorau i’w rhaglen brechlyn ei hun ym mis Rhagfyr, o ystyried y lefelau TB dynol a phrinder y brechlyn sydd ar gael nawr. Mae UAC wedi pwysleisio’r gwahaniaeth yn yr ymagwedd a’r ddealltwriaeth rhwng eich Llywodraeth chi a pholisïau a roddwyd ar waith yn Lloegr, a gallai trafodaethau masnach ryngwladol ar gyfer Cymru gael eu rhoi mewn perygl sylweddol heb ddull rhagweithiol o reoli ffynhonnell yr haint mewn gwartheg a bywyd gwyllt. O ystyried yr hyn y gellir ond ei ddisgrifio bellach fel argyfwng ym myd ffermio, o ran TB buchol, pa gamau uniongyrchol ydych chi’n eu cymryd i ddatrys hyn? A wnewch chi, fel Prif Weinidog, wneud datganiad yn y Siambr hon i Aelodau'r Cynulliad, a hefyd i'n ffermwyr pryderus iawn allan yna yng Nghymru?

Mater i'r Gweinidog fyddai gwneud y datganiad hwnnw, a bydd hi’n rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf am hynny i'r Cynulliad. Ond, fel y dywedais, mae nifer y methiannau wedi gostwng. Cynhelir mwy o brofion. Rydym ni’n gwybod nad oes unrhyw anawsterau o ran masnach ryngwladol, cyn belled ag y mae TB buchol yn y cwestiwn. Yn wir, mae'r rhaglen ddileu, y mae Cymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon yn gyfrifol amdani ar y cyd, wedi cael £31 miliwn o arian Ewropeaidd. Dyna ni; gadewch i ni weld a fydd hynny'n parhau yn y dyfodol. Felly, nid oes unrhyw anhawster o ran yr ymagwedd yr ydym ni wedi ei chymryd. Nid oes unrhyw wlad, na’r Undeb Ewropeaidd yn wir, erioed wedi dweud eu bod yn cael anhawster â'r ymagwedd a gymerwyd i leihau achosion o TB yng Nghymru.

A gaf i ofyn, gan fod y Llywodraeth, wrth gwrs, yn adolygu ei strategaeth ar hyn o bryd, pa wersi rydych chi wedi’u dysgu o wledydd eraill, yn enwedig, efallai, y profiadau maen nhw wedi’u cael yn Lloegr, lle maen nhw wedi mabwysiadu ‘approach’ gwahanol, ac efallai yng Ngweriniaeth Iwerddon?

Un o’r pethau rwy’n ei wybod am Loegr—rwy’n cofio yn ystod y treialon Krebs, gydag un o’r treialon fe aeth pethau’n waeth, o achos y ffaith eu bod nhw’n difa moch daear o’r canol mas. Wrth gwrs, beth oedd yn digwydd oedd bod y moch daear yn symud mas, a wedyn roedd y clwy yn lledu o achos hynny. Rwy’n gwybod bod yna dueddiad gyda rhai i feddwl bod yna ateb rhwydd i TB—os rŷch chi’n cael gwared ar moch daear felly nid oes dim problem gyda chi. Mae hi’n fwy cymhleth na hynny. Rwy’n cofio eistedd ar y pwyllgor a chlywed y dystiolaeth, a oedd yn dangos ei bod hi’n llawer mwy cymhleth a bod dim un ateb. Ond, wrth ddweud hynny, rydym wedi gweld lleihad, sydd i’w groesawu, wrth gwrs, yn nifer yr anifeiliaid sydd wedi cael eu profi gyda TB, ac mae hynny’n rhywbeth rydym ni’n moyn gweld yn parhau yn y pen draw.