4. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ymdrechion Llywodraeth Cymru i sicrhau bod awdurdodau lleol yn cyrraedd eu targedau? OAQ(5)0022(FLG)[W]

Diolch i’r Aelod am y cwestiwn. Mae awdurdodau lleol yn ddemocrataidd atebol am eu perfformiad eu hunain yn erbyn blaenoriaethau sy’n adlewyrchu amgylchiadau lleol. Mae Llywodraeth Cymru yn eu cefnogi nhw drwy gyllid, cyngor a deddfwriaeth.

Buaswn i’n licio defnyddio fel enghraifft un strategaeth benodol gan Lywodraeth Cymru, sef y nod o gael miliwn o bobl yn siarad Cymraeg erbyn 2050. Mewn ymateb ysgrifenedig i gwestiwn ysgrifenedig gan Weinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes ynglŷn â chyfraniad awdurdodau lleol i dargedau cenedlaethol ym maes addysg cyfrwng Cymraeg, yr ateb a gefais oedd nad oedd rhaid i awdurdodau lleol ddilyn unrhyw dargedau, ac rydych chi newydd ategu hynny. Ond, mae hynny’n syndod i mi, oherwydd mae addysg yn elfen allweddol er mwyn cyrraedd y nod o filiwn o siaradwyr, ac mi fydd yn rhaid i awdurdodau addysg lleol gynllunio cynnydd sylweddol mewn addysg trwy gyfrwng y Gymraeg os oes gan y Llywodraeth unrhyw obaith o gyrraedd y nod o filiwn o siaradwyr.

Mi gafwyd ffigurau diddorol iawn yn adroddiad blynyddol Comisiynydd y Gymraeg ar gyfer y flwyddyn yma. Allan o’r 22 awdurdod lleol yng Nghymru, yr awdurdodau sydd yn perfformio gwaethaf o ran y nifer o ysgolion yn yr awdurdod sydd yn cynnig addysg trwy gyfrwng y Gymraeg neu yn ddwyieithog ydy’r rhai sydd yn cael eu rhedeg gan y Blaid Lafur. Yng Nghaerdydd—

Bydd rhaid ichi ddod i gwestiwn, Sian Gwenllian.

Iawn. Mewn gwrthwynebiad i hynny, wrth gwrs, mae cynghorau Plaid Cymru yn perfformio yn dda iawn. Sut fyddwch chi yn sicrhau, felly, bod awdurdodau lleol—ac yn benodol awdurdodau lleol dan reolaeth eich plaid chi—yn gweithredu er mwyn cyflawni’r weledigaeth o filiwn o siaradwyr ym maes addysg?

Wel, a gaf i ddechrau trwy gytuno gyda’r Aelod am bwysigrwydd yr awdurdodau lleol yn y maes yma? Mae yna lot o bethau y mae’r awdurdodau lleol yn eu gwneud sy’n berthnasol i’r iaith Gymraeg a’r ‘ambition’ sydd gennym ni i dyfu’r nifer y bobl yng Nghymru sy’n gallu siarad Cymraeg am y dyfodol.

It’s not for me, as local government Minister, to set targets that are in the province of the Minister responsible in this area nor in relation to schools, but I do agree with the general point that the Member was making. Local authorities play a very important role in relation to the Welsh language. That’s why my predecessor commissioned a report that was chaired by Rhodri Glyn Thomas that we discussed here on the floor of the Assembly prior to the summer break, and why I regularly discuss with leaders of local authorities in my meetings with them the work that they can do in this area.

Weinidog, er gwaethaf ymdrechion gorau Llywodraeth Cymru i ddiogelu llywodraeth leol yng Nghymru rhag effaith y toriadau yng nghyllideb Llywodraeth y DU, mae Torfaen, fel pob awdurdod lleol yng Nghymru, yn gorfod gweithio’n galed iawn mewn amgylchiadau ariannol heriol iawn i ddarparu gwasanaethau cyhoeddus yn lleol. A wnewch chi, felly, ymuno â mi i longyfarch cyngor Torfaen ar eu hadroddiad diweddar gan Swyddfa Archwilio Cymru a oedd yn disgrifio’r cyngor fel un sydd â gweledigaeth strategol glir, wedi ei hysgogi gan arweinyddiaeth agored a chynhwysol, ac sy’n mynd ati i ddatblygu ei drefniadau corfforaethol er mwyn cyflawni canlyniadau gwell?

Diolch i’r Aelod am hynny. Gadewch i mi ddechrau drwy gytuno â’r hyn a ddywedodd ar ddechrau ei chwestiwn. Bydd unrhyw Aelod yma sydd wedi gweld yr adroddiad diweddar gan y Sefydliad Astudiaethau Cyllid, sy’n cofnodi’r hyn y mae’n ei alw’n effaith eithriadol 11 mlynedd olynol o doriadau i gyllidebau gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru, yn cydnabod yr hyn a ddywedodd am y pwysau y mae hynny’n ei roi ar awdurdodau lleol.

Roeddwn yn falch iawn wir o weld adroddiad Swyddfa Archwilio Cymru. Roedd yn dilyn adroddiad cadarnhaol iawn ar Fro Morgannwg. Dywedodd Hugh Vaughan Thomas, pennaeth Swyddfa Archwilio Cymru, am Dorfaen fod hwn yn

‘adroddiad cadarnhaol iawn y dylai Cyngor Torfaen fod yn falch ohono.’

Rwy’n falch iawn o dalu teyrnged i arweinyddiaeth y cyngor a’r gwaith caled iawn y mae’r rhai sy’n gweithio ar ei ran yn ei wneud bob dydd i ddarparu gwasanaethau i bobl Torfaen.