4. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am lefelau ffyniant economaidd yng Nghymru? OAQ(5)0043(EI)

Gwnaf. Mae ‘Symud Cymru Ymlaen’ yn amlinellu sut y byddwn yn sicrhau Cymru fwy llewyrchus a mwy diogel, wedi’i chynnal gan ragor o swyddi a swyddi gwell.

Diolch. Gan gyfeirio at economi Cymru, adroddodd academyddion yn Ysgol Fusnes Caerdydd bythefnos yn ôl fod allbwn neu werth ychwanegol gros Cymru yn fwyaf sensitif i newidiadau i’r dreth ar y gyfradd uwch, a bydd unrhyw doriad iddi bob amser yn cynyddu derbyniadau treth ac unrhyw gynnydd bob amser, a dyfynnaf, yn ‘lleihau refeniw treth’. O ystyried mai gan Gymru y mae’r lefelau ffyniant isaf y pen o blith 12 rhanbarth a gwlad y DU ers 1998, sut y byddwch yn gweithio gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol i sicrhau bod ysgogiadau’r trethi a ddatganolir i ni yn sbarduno lefelau ffyniant economaidd yng Nghymru, gan sicrhau cymaint â phosibl o refeniw treth er mwyn ariannu gwasanaethau cyhoeddus allweddol?

Wel, bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol a minnau’n gweithio gyda’n gilydd yn agos iawn i sicrhau bod yr ysgogiadau sydd ar gael i ni o ran datganoli trethi yn cael eu defnyddio yn bennaf i dyfu’r economi ac i dyfu cyfleoedd i greu cyfoeth ym mhob rhan o Gymru. Nid wyf yn credu mai gwerth ychwanegol gros yw’r mesur gorau na’r unig fesur o ffyniant o reidrwydd, a chredaf fod y prif economegydd a’r prif ystadegydd yn rhannu’r farn honno. Gwyddom fod ffigurau cyflogaeth yn cael eu cynhyrchu ar y sail fwyaf rheolaidd, ac unwaith eto, mae gennym stori rydym yn falch iawn o’i hadrodd o ran cynnydd mewn cyflogaeth a lleihau diweithdra. Wedi dweud hynny, mae’n rhaid i ni fynd i’r afael â gwerth ychwanegol gros, rwy’n derbyn hynny, a byddwn yn gwneud hynny drwy nifer o ddulliau, gan gynnwys cynyddu cynhyrchiant, a dyna pam y bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol a minnau yn defnyddio’r adnoddau sydd ar gael er mwyn sicrhau bod ymchwil a datblygu a gwaith ymchwil a fydd yn cyfrannu at wella cynhyrchiant yn cael eu cyflwyno lle bynnag a phryd bynnag y bo modd.

Yn 2015, roedd mwy nag un o bob pedwar oedolyn mewn gwaith yng Nghymru yn cael llai o gyflog na’r cyflog byw, ac mae Sefydliad Bevan yn nodi bod bron i hanner y gweithwyr rhan-amser, menywod yn bennaf, hefyd yn cael llai o gyflog na’r cyflog byw. Pa gamau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i hybu’r cyflog byw ar draws economi Cymru?

Credaf ei bod yn hanfodol ein bod yn gweld y cyflog byw—ac mae hynny’n golygu’r cyflog byw go iawn—yn cael ei gyflwyno ar draws yr economi. Fel Llywodraeth, rydym yn rhoi camau ar waith i hyrwyddo’r cyflog byw yn y sector preifat. Mae deunydd yn cael ei gynhyrchu ar fanteision mabwysiadu’r cyflog byw, ac mae hwnnw’n cael ei rannu gyda busnesau, gan ddefnyddio mecanweithiau cymorth busnes presennol, a byddwn yn parhau i weithio gyda’r sector preifat ar yr agenda hon. Lywydd, rydym hefyd yn cydnabod y rôl y gall caffael ei chwarae yn cefnogi camau i fabwysiadu’r cyflog byw ar raddfa ehangach, ac rydym wedi bod yn ymgynghori yn ddiweddar ar ddatblygu cod ymarfer ar gyflogaeth foesegol o fewn y gadwyn gyflenwi, sy’n archwilio sut y gall awdurdodau contractio ystyried pecynnau gwaith teg, gan gynnwys y cyflog byw, fel rhan o’r broses gaffael.

Yn ei ddiffyg ateb i’r cwestiwn gan Adam Price yn gynharach, gwnaeth Ysgrifennydd y Cabinet fôr a mynydd o’r ffaith fod mwy o bobl mewn gwaith heddiw yng Nghymru nag erioed o’r blaen, nad yw’n syndod gan fod y boblogaeth wedi cynyddu. Ond ni ddywedodd ddim am yr hyn y mae’r bobl mewn gwaith yn ei ennill mewn gwirionedd. Bymtheg mlynedd yn ôl, roedd Cymru yn yr ail safle o’r gwaelod yn nhablau cynghrair y gwledydd a rhanbarthau Lloegr. Heddiw, mae Cymru ar y gwaelod; mae wedi cael ei goddiweddyd gan Ogledd Iwerddon. Roedd yr Alban ychydig o flaen Cymru 15 mlynedd yn ôl; mae ymhellach byth ar y blaen erbyn hyn. Roedd de-orllewin Lloegr ychydig o flaen Cymru 15 mlynedd yn ôl, ac mae ymhellach ar y blaen eto erbyn hyn. Onid yw record y Llywodraeth Lafur hon yn un o fethiant llwyr?

Rwy’n credu bod angen cryn hyfdra i ofyn ynglŷn â lefelau incwm a chithau mewn gwirionedd yn manteisio ar y cyfle mewn man gwahanol i bleidleisio yn erbyn yr isafswm cyflog cenedlaethol. Ac efallai y bydd yr Aelod yn gallu cadarnhau a yw—[Torri ar draws.] Wel, a yw’r Aelod yn cefnogi isafswm cyflog cenedlaethol? Pan bleidleisiwyd ar isafswm cyflog cenedlaethol yn Llywodraeth y DU, a oedd o’i blaid neu yn ei erbyn? Mae’n gwestiwn syml iawn. [Torri ar draws.] Hyd yn oed pe bai wedi bod yn—

Roeddwn wedi cael fy rhyddhau gan yr etholaeth erbyn hynny.

Mae yna gwestiwn yno: a oeddech chi’n cefnogi’r isafswm cyflog cenedlaethol? A oedd eich plaid yn cefnogi’r isafswm cyflog cenedlaethol? Oherwydd rydym i gyd yn gwybod mai’r ateb yw nad oedd UKIP, ac nad ydynt, yn cefnogi ymdrechion i wella safonau byw’r teuluoedd ar yr incwm isaf. Y ffaith amdani yw mai’r mudiad Llafur a gyflwynodd yr isafswm cyflog cenedlaethol. Y mudiad Llafur sy’n cyflwyno’r cyflog byw ar draws yr economi. Ac o ran yr economi yma yng Nghymru, rwyf eisoes wedi dweud mai Cymru, ers datganoli, yw’r pumed uchaf o ran cynnydd mewn gwerth ychwanegol gros y pen o’i chymharu â 12 rhanbarth a gwlad y DU. Ac o ran gwerth ychwanegol gros eto, mae safonau byw materol pobl yn cael eu pennu yn ôl eu cyfoeth, ac yn hyn o beth mae Cymru’n perfformio’n llawer gwell ar fesurau o gyfoeth.