Mae [R] yn dynodi bod yr Aelod wedi datgan buddiant. Mae [W] yn dynodi bod y cwestiwn wedi'i gyflwyno yn Gymraeg.

I now call on Paul Davies to ask the second urgent question.

A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ddyfodol gwasanaethau paediatrig yn Ysbyty Llwyn Helyg? EAQ(5)0058(HWS)

Diolch. Mae bwrdd iechyd prifysgol Hywel Dda wedi ymrwymo i gynnal yr uned triniaethau dydd pediatrig yn Ysbyty Llwynhelyg. Mae gwasanaethau ar gael o 10 a.m. i 10 p.m., saith diwrnod yr wythnos, ac mae teuluoedd lleol yn cael eu sicrhau y gallant barhau i gael gafael ar wasanaethau fel y maent yn ei wneud yn awr ac nad oes angen iddynt wneud newidiadau i’r modd y maent yn cael gafael ar ofal.

Ysgrifennydd y Cabinet, wrth gwrs, mae'r datblygiadau diweddaraf hyn yn ysbyty Llwynhelyg, lle mae paediatregydd ymgynghorol wedi ymddeol a phaediatregydd ymgynghorol wedi mynd ar absenoldeb mamolaeth, yn bryder mawr i fy etholwyr, sydd eisoes wedi gweld gwasanaethau pediatrig yn cael eu hisraddio o wasanaeth 24 awr i wasanaeth 12 awr, sydd, a dweud y gwir, wedi bod yn drychineb i ni yn Sir Benfro. Ond rwy’n falch bod y bwrdd iechyd lleol wedi ailddatgan ei ymrwymiad yn y datganiad i'r wasg y mae wedi’i gyhoeddi yn gynharach heddiw i gynnal yr oriau agor presennol, oherwydd os na fydd y gwasanaeth 12 awr hwn yn parhau, bydd hynny'n drychinebus. Roedd rhai Aelodau yn y Siambr hon, gan fy nghynnwys i, a rybuddiodd Lywodraeth flaenorol Cymru, pan wnaethpwyd y newidiadau gwreiddiol, y gallai israddio gwasanaethau pediatrig yn yr ysbyty gael effaith andwyol ar gynaliadwyedd y gwasanaethau sy'n weddill. Ac mae’n ymddangos bellach bod hynny'n wir. Felly, o dan yr amgylchiadau, pa sicrwydd y gall Ysgrifennydd y Cabinet ei roi i fy etholwyr heddiw y bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud popeth o fewn ei gallu i gefnogi'r bwrdd iechyd lleol i gynnal y gwasanaethau hanfodol hyn? Ac o gofio bod israddio gwasanaethau pediatrig wedi cael effaith ar y gwasanaethau rhan-amser hyn, oherwydd mae'n debyg ei bod yn anoddach fyth recriwtio clinigwyr i fan lle mae gwasanaethau wedi eu lleihau, a wnaiff ef ymrwymo nawr i adolygu gwasanaethau pediatrig yn ysbyty Llwynhelyg, gyda golwg ar sefydlu gwasanaeth 24 awr? Ac, yn y tymor byr, pa gymorth penodol y mae Llywodraeth Cymru yn ei roi i fwrdd iechyd prifysgol Hywel Dda i oresgyn rhai o'r heriau recriwtio sy'n wynebu'r ysbyty?

Diolch am y pwyntiau dilynol. Nid wyf yn dymuno parhau i gael ffrae a chroesi cleddyfau’n ddig am ddyfodol gwasanaethau pediatrig yn y gorllewin, ond mae'n anodd peidio â gwneud hynny os yw’r Aelod yn gwrthod cydnabod y dystiolaeth ffeithiol sydd ar gael a'r cyngor clinigol gorau un am y model gwasanaeth sy'n cael ei ddarparu. Rydym wedi ailadrodd dro ar ôl tro yr adolygiad gan y Coleg Brenhinol Pediatreg ac Iechyd Plant, sy'n cadarnhau bod y model gwasanaeth newydd wedi gwella canlyniadau i fenywod a'u babanod, ac mae gwadu’n blaen bod hynny'n wir yn creu hinsawdd o ofn ac ansicrwydd, yn gwbl ddiangen ac yn achosi anfri gwirioneddol i’r bobl sy'n darparu’r gwasanaeth hwnnw ac i’r teuluoedd sydd ag angen y gwasanaeth hwnnw.

Mae problem o ran recriwtio ymgynghorwyr pediatrig ledled y DU, ac nid yw'n syndod ein bod yn gweld hynny yma yng Nghymru hefyd. Rwy'n falch y bu rhywfaint o gydnabyddiaeth am y datganiad i'r wasg y mae’r bwrdd iechyd wedi’i gyhoeddi, sy'n cadarnhau eu bod wedi ymrwymo i recriwtio'n unol â’r model sydd ganddynt. Gallaf gadarnhau fy mod yn disgwyl y caiff cyfweliadau eu cynnal ym mis Rhagfyr a mis Ionawr ar gyfer swyddi ymgynghorol newydd, a'r her yma yw sut yr ydych yn adeiladu ar fodel gwasanaeth sy'n gwneud synnwyr yn rhan o gyfanwaith ehangach. A dyna beth yr ydym wedi ymrwymo i’w wneud. Byddwn yn cefnogi'r bwrdd iechyd i wneud yr hyn y mae angen iddo ei wneud, i geisio recriwtio nid yn unig ymgynghorwyr, ond staff ar raddau eraill yno hefyd, i wneud yn siŵr bod y model gwasanaeth cyfan mewn gwirionedd yn darparu’r hyn y mae ei angen ar bobl. Dyna pam yr wyf wrth fy modd o weld, er enghraifft, bod mwy o nyrsys o fewn y gwasanaeth nawr na chyn i’r newidiadau gael eu gwneud hefyd. Yn wir, ymhell o ddweud bod y newidiadau gwasanaeth wedi gwneud pethau'n anoddach, rwy’n meddwl bod y mater penodol hwn yn atgyfnerthu'r angen i newid gwasanaethau mewn modd sydd wedi'i gynllunio i ddarparu gwell gwasanaeth—y dystiolaeth orau, y cyngor clinigol gorau sydd ar gael a'r canlyniadau gorau a’r gwasanaeth gorau i bobl y dylem fod mewn busnes i’w gwasanaethu a’u cynrychioli’n onest.

Diolchaf i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, am yr hyn yr ydych eisoes wedi'i ddweud. Fe wnaethoch ymuno â mi, yn ystod toriad yr haf, i weld drosoch eich hunan, ochr yn ochr â mi, a siarad â phawb sy'n ymwneud â darparu’r gofal hwn mewn gwasanaethau pediatrig, yng Nglangwili a hefyd yn Llwynhelyg. Ac mae’r hyn yr ydym wedi’i weld, a'r hyn yr ydym wedi’i glywed, yn cefnogi’n gryf yr hyn yr ydych newydd ei ddweud—bod gennym weithlu da iawn, iawn yno, sy’n darparu gwasanaeth gwirioneddol dda. Er hynny, rydych yn iawn i ddweud, ac mae'n wir, bod heriau o ran recriwtio ymgynghorwyr a staff eraill o fewn Cymru a thu hwnt i Gymru. Ac roedd yn ymddangos bod yr hyn a glywsom, a'r cynlluniau sydd ar y gweill, yn eu helpu i ymateb i'r her honno ac i ddiwallu anghenion y cleifion—ac yn arbennig, yn y fan yma, y cleifion pediatrig—yn y ffordd orau un. Roeddwn hefyd yn falch o weld bod y gwasanaeth symudol wedi’i ymestyn erbyn hyn hyd at fis Mawrth 2017, ac roedd hynny’n allweddol i'r ddarpariaeth honno yn y lle cyntaf, pan wnaethom leihau honno i’r gwasanaeth 12 awr sydd nawr yn bodoli.

Ond fy nghwestiwn, am wn i, ichi heddiw yw: rydym yn gwybod y bydd trosiant staff—cawsom wybod hynny ar y pryd, nid yw'n newyddion newydd, ac nid yw'n newyddion arbennig o bwysig. Ond yr hyn yr hoffwn ei wybod, Ysgrifennydd y Cabinet, yw pa gymorth y byddech yn ei roi i'r bwrdd iechyd i’w helpu, mewn unrhyw fodd y gallent ofyn amdano, i recriwtio'r staff sydd eu hangen arnynt, yn y gorllewin, fel nad oes rhaid i’r gwasanaeth y maent yn bwriadu ei gadw ddibynnu’n barhaus ar locwm dros dro.

Diolch, Joyce Watson. Rydych yn gwneud pwynt pwysig am wasanaeth nad yw'n gwbl ddibynnol ar staff dros dro neu staff locwm, ac, yn wir, wrth fynd yn ôl at y sgyrsiau yr ydym wedi’u cael lawer gwaith o fewn y Siambr hon, am y darlun ehangach ar recriwtio mewn meysydd arbenigeddau heriol, ond hefyd am wneud y gorau o'r cyfleoedd i weithio yng Nghymru. Felly, pan fyddwn yn sôn am ymgyrch i recriwtio meddygon a gafodd lansiad llwyddiannus iawn yn ffair gyrfaoedd y BMJ yn ddiweddar, mae hynny'n rhan o'r hyn y mae angen inni ei wneud, i sicrhau bod pobl yn deall y cyfleoedd sy'n bodoli o ran gweithio yn y gorllewin, sut beth yw byw yno gyda'ch teulu cyfan, a beth mae wir yn ei olygu i ymuno â rhan o'r darlun gofal iechyd yma yng Nghymru.

Rydym yn dymuno bod yn gadarnhaol am y cyfleoedd sydd yn bodoli, ac a dweud y gwir, am y meddygon sydd eisiau symud i rywle, gan ddeall bod sylfaen dystiolaeth gwirioneddol i'r system sydd gennym yng Nghymru, a deall sut y bydd arfer gorau clinigol yn arwain y modelau gofal y mae angen inni eu darparu—gan gynnwys yr hyn yr ydym yn ei gyflawni o fewn y gymuned hefyd, yn ogystal â mewn lleoliad ysbyty. Felly, byddwn yn parhau i weithio mewn ffordd gefnogol gyda'r bwrdd iechyd i fodloni’r heriau recriwtio sydd ganddynt.

Ond mae yma resymau gwirioneddol dros fod yn obeithiol, nid dim ond oherwydd y ffair yrfaoedd ddiweddar. Pan edrychwch ar hyn o safbwynt nyrsio, fel y dywedais, rydym wedi recriwtio, felly rydym mewn gwirionedd ar y blaen i argymhellion Cymdeithas Meddygaeth Amenedigol Prydain ynghylch niferoedd nyrsio, gyda'r model newydd nawr. Felly, rydym mewn sefyllfa dda i werthu gwasanaeth y mae pobl yn awyddus i weithio ynddo. Ac rydym yn cydnabod, ar yr adeg pan ddechreuodd y newid, y bu ansicrwydd gwirioneddol a phryder ymhlith rhai aelodau staff ynglŷn â’r hyn a fyddai'n digwydd. Ond mae gennym fwy o nyrsys a bydwragedd yn gweithio yn y canolfannau hyn nawr, gwell safonau gofal, a gwell canlyniadau—profiad da iawn. Ac mae'n dangos y dylai pobl fod yn ffyddiog am y dyfodol, a'r ymrwymiad y mae'r bwrdd iechyd wedi’i fynegi ar gyfer dyfodol y gwasanaeth.

Wrth ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet am fwy o wybodaeth heddiw, gallaf ddweud wrtho bod y gwasanaeth pediatrig yn Llwynhelyg, sy'n werthfawr iawn i’r bobl leol, yn mynd y tu hwnt i famolaeth a’i fod, mewn gwirionedd, yn rhan o'r gwasanaeth damweiniau ac achosion brys a ddarperir yno. Mae’r Coleg Brenhinol Meddygaeth Frys yn dweud bod angen gwasanaeth pediatrig 24 awr arnoch er mwyn cynnal gwasanaeth damweiniau ac achosion brys. Ac, yn y gorffennol, mae ei ragflaenydd wedi dweud wrthyf mai’r nod hirdymor yw adfer pediatreg i wasanaeth 24 awr yn Llwynhelyg. Nawr, mae'n ymddangos yn fodlon â gwasanaeth 10 y bore tan 10 y nos, sydd, mewn gwirionedd, yn wasanaeth oriau swyddfa, gyda 30 munud ar alwad i ymgynghorwyr hyd at 10 o'r gloch y nos. Ac mae'r datganiad gan Hywel Dda heddiw, sy'n cadarnhau y bydd hynny'n parhau, hefyd yn dweud y bydd mwy o uno rotâu ar alwad yn digwydd rhwng Llwynhelyg a Glangwili.

Beth, felly, all Ysgrifennydd y Cabinet ei ddweud wrth drigolion lleol sydd mewn gwirionedd yn awyddus i weld pediatreg yn dychwelyd i 24 awr? A allant gefnu ar yr ymrwymiad blaenorol hwnnw gan Hywel Dda ei hun, a gan Lywodraeth flaenorol? Ac, os yw’n meddwl ei fod yn cyflawni mor dda ar hyn o bryd—ac, wrth gwrs, mae’r staff a'r bobl sy'n gweithio yno yn gwneud eu gorau glas—ond a yw ef wir yn fodlon gweld darparu gwasanaeth ar y sail hon, am byth, ar sail recriwtio locwm?

Wel, rydych yn gwneud pwynt teg bod y gwasanaeth pediatrig yn ymwneud â mwy na phlant ifanc iawn, ac nid dim ond yr ochr mamolaeth—yr ochr newydd-anedig. Ac, yn wir, pan ymwelais gyda Joyce Watson yn ddiweddar, gwelais nifer o deuluoedd a phlant iau a oedd yno. Mewn gwirionedd, mae'r gwasanaeth gofal dydd yn sicrhau bod y mwyafrif llethol o bobl yn cael gadael heb orfod aros yn yr ysbyty—maent yn cael gadael ar y pryd, ar ôl cael y cymorth a'r driniaeth sydd ei hangen arnynt.

Fodd bynnag, mae’n rhaid i’r dyfodol fod yn seiliedig ar realiti’r gymysgedd staff sydd gennym, a'r hyn y gallwn ei gyflawni. Mae'n bwysig bod y bwrdd iechyd yn parhau i gael sgwrs â’u poblogaeth leol am y gwasanaethau y gallant eu darparu, y sylfaen dystiolaeth ar gyfer eu darparu, a'r hyn y gallant ei wneud mewn gwirionedd, hefyd. Mae'n bwysig iawn nad ydym yn ceisio gorwerthu’r gallu i ddweud, 'Hoffem gael rhywbeth, felly rydym yn mynd i’w gael', heb ystyried y dystiolaeth am ansawdd y gofal y gellir ei ddarparu a heb ystyried y gallu i recriwtio i mewn i’r model hwnnw o ddarparu gofal. Felly, mater i'r bwrdd iechyd yw amlinellu hynny mewn sgyrsiau â’u poblogaeth leol ac mewn sgyrsiau â’u grŵp lleol o glinigwyr, yn yr holl wahanol raddau a phroffesiynau hynny, sy'n deall yr hyn sy'n bosibl lle ceir ymrwymiad gwirioneddol i allu sicrhau bod hynny'n digwydd mewn gwirionedd. Y peth hawddaf i'w wneud yw gofyn am lefel o gytundeb gwasanaeth nad yw’n gyraeddadwy, ac nid wyf eisiau gweld hynny'n digwydd. Mae sefydlogi’r hyn sy'n bodoli yno yn gam pwysig. Yna, bydd angen i'r bwrdd iechyd benderfynu, gyda'u poblogaeth leol, beth fydd yn digwydd yn y dyfodol.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.