7. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am bwysigrwydd canolfannau cymuned o ran datblygu cymunedol yng Nghymru? OAQ(5)0069(CC)

Diolch i John Griffiths am ei gwestiwn. Mae ‘Symud Cymru Ymlaen’ yn nodi ein hymrwymiad i sicrhau bod gwasanaethau a chyfleusterau’n cefnogi datblygu cymunedol. Byddwn yn hyrwyddo fferyllfeydd cymunedol, yn cryfhau’r ddarpariaeth gymunedol ar draws y GIG, yn datblygu ysgolion cymunedol ac yn treialu canolfannau dysgu cymunedol, yn ogystal â datblygu dull a wnaed yng Nghymru mewn perthynas ag asedau cymunedol.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am hynny. Mae eich cyhoeddiad eich bod yn ystyried peidio â pharhau â Cymunedau yn Gyntaf wedi peri cryn ofid, wrth gwrs, yn enwedig mewn canolfannau cymunedol nad ydynt ar hyn o bryd yn darparu Cymunedau am Waith neu’r rhaglen Esgyn neu raglenni eraill rydych wedi datgan y byddant yn parhau. Felly, Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n meddwl tybed a allwch gynnig rhywfaint o sicrwydd, yn y broses o ystyried y ffordd ymlaen ar gyfer datblygu cymunedol yng Nghymru, y bydd rôl y canolfannau cymunedol sydd yn y sefyllfa honno yn cael ei hystyried yn ofalus, o ystyried eu bod yn darparu gwasanaethau gwerthfawr iawn sy’n hynod o bwysig i gymunedau lleol ledled Cymru.

Rwy’n ddiolchgar am y nifer o drafodaethau rwyf wedi eu cael gyda’r Aelod, ac yn wir, gyda Jayne Bryant, yr Aelod sy’n gymydog iddo, yn enwedig mewn perthynas â Chasnewydd. Ni allaf ymrwymo i ddyfodol unrhyw raglen, ac rwyf wedi dweud yn glir iawn, ac rwyf wedi ysgrifennu at bob Aelod Cynulliad, y byddaf yn gwneud penderfyniad yn ystod y mis nesaf, a fydd yn seiliedig ar gyngor da. Y peth gyda Cymunedau yn Gyntaf yw mai rhaglen trechu tlodi yw hi, felly mae’n rhaid i ni asesu’r effaith yn ofalus, a lle y mae’n cyffwrdd â meysydd eraill hefyd, fel Cymunedau am Waith a’r rhaglen Esgyn. Rwy’n awyddus iawn i allu cyflwyno rhaglen cymunedau cryf wrth i ni symud ymlaen, ac nid wyf mewn sefyllfa ar hyn o bryd i wneud y penderfyniad hwnnw. Fodd bynnag, rwyf wedi nodi sylwadau’r Aelod, y trafodaethau cadarn rydym wedi’u cael, a’r sylwadau y mae wedi’u gwneud, a byddaf yn rhoi ystyriaeth bellach i hynny wrth i ni symud ymlaen.

Ar yr adeg hon o’r flwyddyn rwy’n credu ei bod yn briodol i ni gofio bod llawer o’n canolfannau cymunedol mewn gwirionedd yn neuaddau coffa ac yn tarddu, yn arbennig, o’r cyfnod ar ôl y rhyfel byd cyntaf. Roeddwn yn falch o allu coffáu Sul y Cofio yn fy nghanolfan gymunedol leol, sef neuadd goffa ym Mhenparcau yn Aberystwyth. Wrth siarad â’r ymddiriedolwyr yno ar ôl y digwyddiad, roedd yn amlwg eu bod yn ei chael hi’n anodd ar adegau i wneud neuaddau coffa a darddodd o ddau ryfel byd yn berthnasol i bobl ifanc heddiw, a sut y gellir gwneud y ganolfan gymunedol honno’n ganolbwynt i’r gymuned leol unwaith eto. Felly, yn eich cynlluniau wrth symud ymlaen, beth y gallwch ei wneud i gynorthwyo gyda’r ochr gyfalaf, efallai, o ran adfywio rhai o’r canolfannau cymunedau hyn—er, rwy’n falch o ddweud bod Penparcau wedi cael ei hadfywio—ond yn bwysicach, i gynorthwyo ymddiriedolwyr a gwirfoddolwyr i wneud yn siŵr fod neuaddau coffa’r gorffennol yn berthnasol i genedlaethau ifanc y dyfodol?

Rwy’n ddiolchgar am y cwestiwn perthnasol iawn y mae’r Aelod yn ei ofyn heddiw. Mae’n hollol iawn—nid ddylem anghofio gwerth hanesyddol rhai o’r adeiladau hyn, a hefyd y gwerth sentimental a’r parch y maent yn eu cynrychioli. Wrth gwrs, mae gennym y rhaglenni sy’n edrych ar ddull a wnaed yng Nghymru o drosglwyddo asedau cymunedol, ond rydym mewn cyfnod anodd o galedi, ac rydym yn wynebu heriau i gyllidebau. Mae’n rhaid i ni fod yn ofalus iawn wrth wneud yn siŵr fod ein buddsoddiadau wedi’u targedu’n dda. Mae’r enghraifft ym Mhenparcau y mae’r Aelod yn ei chrybwyll yn wych i’w gweld—fod trigolion lleol yn gwneud defnydd da o’r cyfleuster hwnnw.