3. A wnaiff y Gweinidog roi’r wybodaeth ddiweddaraf am addysg wleidyddol a dinasyddiaeth mewn ysgolion? OAQ(5)0055(EDU)

Diolch, Hannah. Mae dinasyddiaeth ac addysg wleidyddol yn rhannau pwysig o’r cwricwlwm a byddant yn ganolog i’r cwricwlwm newydd. Un o bedwar diben y cwricwlwm yw bod pob disgybl yn datblygu i fod yn ddinasyddion moesegol a gwybodus. Yn y cwricwlwm cyfredol, mae dysgwyr yn astudio dinasyddiaeth a gwleidyddiaeth drwy addysg bersonol a chymdeithasol, yn ogystal â Bagloriaeth Cymru.

Diolch. Croesawaf y cyfleoedd y mae Bagloriaeth Cymru a’r adolygiad cyffredinol o’r cwricwlwm yn eu cynnig i ymgorffori camau gweithredu a rhaglenni sy’n galluogi ac yn grymuso ein pobl ifanc i ddod yn ddinasyddion gweithredol, ac yn y pen draw, i ddwyn pobl fel ni i gyfrif. Mae cymaint o enghreifftiau da i’w cael. Yn fy etholaeth i, mae pwyllgor eco yn Ysgol Croes Atti yn y Fflint yn codi ymwybyddiaeth o faterion amgylcheddol yn lleol ac yn annog dysgwyr i hybu dyfodol iachach a gwyrddach. Ac wrth gwrs, senedd Ysgol Merllyn y cefais y pleser o’i chroesawu yma bythefnos yn ôl, a gwn eich bod wedi cyfarfod â hwy mewn gwirionedd. Maent yn cynnal ymgyrch etholiadol go iawn a diwrnod etholiad, a’r gofyniad i fod yn gymwys i bleidleisio yw bod yn rhaid i chi fod o blaid ac yn derbyn addysg amser llawn. Ac mae hynny’n sefydlu pwysigrwydd pleidleisio a bod yn ddinasyddion gweithredol yn y plant hynny’n ifanc iawn. A wnewch chi, Ysgrifennydd y Cabinet, ymrwymo i ymweld â rhai o’r enghreifftiau hyn, nid yn unig yn fy etholaeth i, ond ledled Cymru, er mwyn helpu i lywio’r ddarpariaeth addysg wleidyddol a dinasyddiaeth yn y dyfodol?

Diolch, Hannah. Yn wir, cefais gyfle i gyfarfod â rhai o’r plant o gyngor yr ysgol. Yn wir, cyfarfûm â fy Aelod cyfatebol, y gweinidog addysg ar gyngor yr ysgol, ac roedd ganddi nifer o syniadau da ynglŷn â sut y gallwn wella addysg, nid yn unig yn yr ysgol honno, ond ledled Cymru. Fel y dywedwch, ar hyn o bryd, ymdrinnir â’r materion hyn fel y cyfryw yn y thema dinasyddiaeth weithgar yn y fframwaith addysg bersonol a chymdeithasol sy’n bodoli eisoes, yn ogystal â thrwy Fagloriaeth Cymru. Yn ystod cyfnod allweddol 4 ac ôl-16, mae dysgwyr yn cael cyfle i ddatblygu eu gwybodaeth a’u dealltwriaeth o gymdeithas a’r gymuned y maent yn byw ynddi, ac ymwybyddiaeth o faterion byd-eang drwy ddigwyddiadau a safbwyntiau. Mae’r gwasanaeth addysg yn gweithio’n galed iawn yma yn y Cynulliad Cenedlaethol i ddarparu cyfleoedd drwy fagloriaeth Cymru i bobl ifanc ddod i ddefnyddio ein cyfleusterau ac i drafod, a byddwn yn parhau i edrych ar enghreifftiau o arferion da wrth i ni ddatblygu’r maes hwn o ddysgu a phrofiad ar gyfer ein cwricwlwm newydd.

Ysgrifennydd y Cabinet, yr wythnos diwethaf gwrthodwyd caniatâd i mi fel Aelod Cynulliad i gynnal cyfarfod cyhoeddus yn ysgol newydd Bae Baglan ym Mhort Talbot gan y pennaeth ar y funud olaf, wrth i mi geisio trafod problemau parcio lleol a mynediad at gyfleusterau cymunedol yn yr ysgol. Y rheswm a roddwyd oedd ei fod yn gyfarfod gwleidyddol, ond nid oedd yn gyfarfod gwleidyddol gan fod cynrychiolwyr o bleidiau eraill ac ACau eraill o bleidiau eraill yno yn y cyfarfod. Nid wyf yn disgwyl i chi roi sylwadau ar yr enghraifft benodol hon, ond sut y gallwn ddisgwyl i ddisgyblion a myfyrwyr gymryd rhan yn y broses wleidyddol os nad yw penaethiaid, yn lleol, yn ymwybodol beth yw’r prosesau a’r hyn yr ystyrir ei fod yn wleidyddol a beth yw ein rôl fel Aelodau Cynulliad? Pa hyfforddiant y byddwch yn ei ddarparu, felly, i benaethiaid nad ydynt yn gwybod beth yw’r rheolau hynny o bosibl?

Mae argaeledd cyfleusterau ysgol ar gyfer cyfarfodydd o’r fath yn fater ar gyfer y pennaeth unigol a’r corff llywodraethu, ac ni fyddai’n addas i mi wneud sylw.

Credaf y gall mater addysg wleidyddol mewn ysgolion fod yn eithaf perthnasol o ystyried cynigion y Gweinidog llywodraeth leol i ymestyn y bleidlais i bobl 16 a 17 oed rywbryd yn y dyfodol o bosibl. Felly, roeddwn yn tybio sut y byddwn yn sicrhau bod addysg wleidyddol yn cael ei dysgu mewn ffordd gytbwys er mwyn cynrychioli gwahanol safbwyntiau gwleidyddol.

Rwyf wrth fy modd fod Ysgrifennydd y Cabinet wedi nodi ei ymrwymiad cynnar i ymestyn y bleidlais i bobl 16 a 17 oed. Mae llawer o’r bobl 16 a 17 oed rwy’n eu cyfarfod ar fy ymweliadau ag ysgolion a cholegau yn awyddus iawn i gael llais ffurfiol yn y broses wleidyddol. Fel yr amlinellais yn fy ateb i Hannah Blythyn, mae gennym amrywiaeth eang o gyfleoedd i blant ddysgu am wleidyddiaeth a’r cymunedau y maent yn byw ynddynt, a chredaf ym mhroffesiynoldeb ein staff addysgu sy’n cyflwyno ein cwricwlwm i wneud hynny mewn modd cytbwys a gwrthrychol.