Hoffwn ddiolch i Llyr am gyflwyno’r ddadl hon ac rwy’n cefnogi llawer o’r cyfranwyr eisoes sydd wedi siarad o blaid y cynnig. Nid wyf yn ymddiheuro am ailadrodd rhai o’r pwyntiau sydd wedi’u gwneud eisoes, oherwydd credaf eu bod yn werth eu nodi’n bendant iawn. A gaf fi hefyd ddiolch yn fawr iawn i Brifysgol Caerdydd, Prifysgolion Cymru ac eraill am y deunydd briffio a ddarparwyd ganddynt cyn y ddadl hon yn tynnu sylw at rai o’r materion perthnasol iawn sydd eisoes wedi cael eu crybwyll yn y Siambr?

Mae’n dda fod gennym bellach grŵp prifysgolion, grŵp trawsbleidiol a sefydlwyd yn y Cynulliad sy’n edrych ar y materion hyn, yn ogystal â’r grŵp a gadeirir gan Rhun ap Iorwerth ar Gymru yn y cyd-destun rhyngwladol, sydd wedi edrych ar nifer o’r agweddau hyn ar ein cyrhaeddiad gyda’n haddysg, gyda’n myfyrwyr a’n harbenigedd staffio yn rhyngwladol, ond hefyd, pwysigrwydd parhau i fod yn lle deniadol iawn i ddod i astudio, i ymchwilio, ac i weithio yn ogystal, ac i ymestyn y cyfleoedd gwaith hyn. Mae’n werth dweud bod y gerddoriaeth naws a osodwyd gennym fel Llywodraeth Cymru a hefyd fel Llywodraeth y DU yn rhyngwladol yn gefndir i’r ddadl hon a’r cyd-destun ar ei chyfer: sut y mae’n swnio dramor? Rydym yn gwybod ein bod wedi bod drwy gyfnod eithaf anodd. Mae yna farchnad ryngwladol gystadleuol iawn am fyfyrwyr. Rydym yn gwybod y bydd y dystiolaeth yn dangos bod pobl wedi bod yn pleidleisio gyda’u harian a’u traed, a’u bod yn dewis mannau eraill, yn rhannol oherwydd y rhwyg a ddigwyddodd y llynedd—y teimlad nad oedd cymaint o groeso yma i bobl o dramor.

Rwy’n credu bod angen i ni newid hyn, ac roedd yn dda gweld bod araith Ysgrifennydd y Cabinet ym Mhrifysgol Caerdydd ac araith y Prif Weinidog ym Mhrifysgol Bangor ym mis Tachwedd yn ogystal, yn etholaeth Sian Gwenllian, wedi cael derbyniad da iawn gan y sector prifysgolion yng Nghymru. Maent yn dweud eu bod wedi cael llawer o dawelwch meddwl mai blaenoriaethau Llywodraeth Cymru oedd y blaenoriaethau cywir ar gyfer y sector prifysgolion yn y wlad hon, ond hefyd dywedwyd y pethau cywir ynglŷn â sut y dylem edrych allan ar y byd a chroesawu myfyrwyr rhyngwladol o’r UE a thu hwnt, yn ogystal â chroesawu’r cyfleoedd sydd gennym a gwneud yn siŵr ein bod yn cadw’r cyfleoedd hynny a bod ein harbenigedd a’n myfyrwyr ni hefyd yn mynd allan i’r byd a bod arbenigedd ein staff yn cael ei rannu. Mae’r pwyntiau hyn wedi cael eu gwneud mewn rhyw ffordd eisoes gan y cyfranwyr i’r ddadl hyd yn hyn.

Ond rwy’n awyddus i nodi rhai ffeithiau eglur yn y ddadl. Wrth i ni siarad, ar hyn o bryd, ceir bron 5,500 o fyfyrwyr o’r UE o bob math, ar bob lefel, amser llawn a rhan-amser, ôl-raddedig ac israddedig, ym mhrifysgolion Cymru eleni. Mae’n cyfateb i fwy na 4 y cant o boblogaeth y myfyrwyr. Mae’r myfyrwyr UE hyn yng Nghymru wedi cynhyrchu oddeutu £150 miliwn i economi Cymru—os ychwanegwch bob myfyriwr rhyngwladol at hynny, mae oddeutu £235 miliwn i economi Cymru—ac mae hwn, fel rwy’n dweud, nid yn unig yn gyfraniad sylweddol ond mae hefyd yn farchnad gystadleuol iawn allan yno ar gyfer y dyfodol. Rwy’n clywed y geiriau o sicrwydd gan Darren Millar, y bydd pethau’n iawn yn y dyfodol er gwaethaf yr ansicrwydd. Rydym yn gobeithio’n fawr fod hynny’n wir, ond rhaid i mi ddweud mai’r ansicrwydd ar hyn o bryd yw pam y mae Prifysgolion Cymru yn lleisio’r pryderon hyn, yn enwedig ar ôl y flwyddyn rydym newydd droi cefn arni.

Os edrychwch ar yr effaith ar y staff, pa mor allweddol yw staff o’r UE i gynnal rhagoriaeth ein sector prifysgolion yng Nghymru, wrth i ni siarad, mae yna bron i 1,400 o staff o rannau eraill, o wledydd eraill yn yr UE—ac rydym yn dal i fod yn yr UE ar hyn o bryd—yn ein prifysgolion yng Nghymru, yn staff academaidd, a heb fod yn staff academaidd, gyda llaw. Felly, pan edrychwn ar fater fisâu—gyda sgiliau, heb sgiliau, graddau gwahanol o sgiliau ac yn y blaen—rhaid i ni fod yn ofalus, wrth i’r Swyddfa Gartref edrych ar hyn, nad ydym, heb i ni sylwi, yn sydyn yn gweld y canlyniad negyddol ein bod wedi denu rhai pobl i gael caniatâd i fod yma a’n bod wedi gwahardd pobl eraill sydd yr un mor hanfodol i’r sector addysg uwch yng Nghymru.

Yn olaf, rwyf am gyfeirio’n fyr iawn, Lywydd, at bwysigrwydd ymchwil yr UE: cydweithredu a’r incwm a gawn. Wrth i ni siarad, mae cyfanswm grantiau ymchwil yr UE ac incwm contractau ar gyfer Cymru oddeutu £46 miliwn. Bydd eraill yn y Siambr hon yn ein sicrhau y gellir dod o hyd i’r arian mewn mannau eraill. Rwy’n falch eu bod mor hyderus. Hoffwn wybod o ble y mae’n mynd i ddod. Ond mae hynny’n arwyddocaol, mae’n 20 y cant o’n hincwm o ran ymchwil, a dyna pam ein bod yn gwneud mor dda ar hyn o bryd. Fe roddaf y gorau iddi ar y pwynt hwnnw, oherwydd mae llawer o’r pwyntiau roeddwn am eu gwneud wedi’u gwneud eisoes. Ond mae angen i ni gael hyn yn iawn yma wrth symud ymlaen. Ond rwy’n dod yn ôl at y cyd-destun i’r hyn rydym yn ei ddweud, sef bod yn gyrchfan deniadol yn rhyngwladol i fyfyrwyr o’r UE, ond o’r tu hwnt i’r UE hefyd. Mae angen i ni gadw hynny a’r arbenigedd sy’n gysylltiedig â hynny.