Mae [R] yn dynodi bod yr Aelod wedi datgan buddiant. Mae [W] yn dynodi bod y cwestiwn wedi’i gyflwyno yn Gymraeg.

Yr eitem gyntaf ar ein hagenda ni yw’r cwestiynau i’r Prif Weinidog, a’r cwestiwn cyntaf, Mark Isherwood.

1. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn cynorthwyo pobl ag anableddau yng Nghymru? OAQ(5)0369(FM)

Mae ein fframwaith ar gyfer gweithredu ar fyw yn annibynnol yn nodi ein cynlluniau i gynorthwyo pobl anabl yng Nghymru. Byddwn yn cydweithio â phobl anabl a chyrff sector cyhoeddus ledled Cymru i adfywio’r fframwaith eleni.

Diolch. Yn dilyn cyhoeddiad Llywodraeth Cymru ei bod yn trosglwyddo grant byw'n annibynnol Cymru i awdurdodau lleol, mynegodd ymgyrchydd yn Wrecsam, Nathan Davies, a gyflwynodd dystysgrif i'r seremoni raddio Galluogi Cymru gogledd Cymru fis diwethaf mewn gwirionedd, bryder eu bod yn teimlo bod pobl anabl wedi cael eu bradychu, a’r cwbl y gallent ei weld oedd mwy o ddadlau unwaith eto. A mynegodd Anabledd Cymru siom nad oedd Llywodraeth Cymru yn dilyn yr Alban trwy sefydlu cronfa byw'n annibynnol, wedi ei gweinyddu gan Inclusion Scotland, y mae Gogledd Iwerddon hefyd wedi comisiynu ei gronfa byw’n annibynnol ganddynt. Sut, felly, wnewch chi ymgysylltu â phryderon o'r fath i sicrhau nid yn unig bod awdurdodau lleol a'r byrddau iechyd, ond Llywodraeth Cymru ei hun, yn cydymffurfio â bwriad Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014, sy’n gosod dyletswydd ar awdurdodau cyhoeddus i hyrwyddo cyfranogiad pobl yn y gwaith o gynllunio a darparu gwasanaethau gofal a chymorth?

Wel, gwnaed y penderfyniad i alluogi taliadau i gael eu gwneud yn ddi-dor i gyn-dderbynwyr yng Nghymru. Penderfyniad dros dro oedd hwn, a fwriadwyd i bara tan 31 Mawrth eleni, tra ein bod yn ystyried pa drefniadau fyddai’n briodol i ddarparu cymorth yn y tymor hwy. Ac, yn dilyn cyngor gan y grŵp cynghori rhanddeiliaid, sydd yn cynnwys sefydliadau sy'n cynrychioli pobl anabl yng Nghymru, rydym ni’n cyflwyno, o fis Ebrill eleni, trefniant pontio dros ddwy flynedd, sy’n golygu y bydd cymorth yn y dyfodol trwy ddarpariaeth arferol o ofal cymdeithasol.

Hoffwn dynnu sylw at bwysigrwydd iaith arwyddion i'r gymuned pobl fyddar. I lawer o bobl fyddar, mae'n ddull pwysig o gyfathrebu. Efallai y dylwn i ddatgan buddiant gan fod fy chwaer yn hollol fyddar. A wnaiff y Prif Weinidog ymuno â mi i gefnogi creu TGAU iaith arwyddion iaith gyntaf, ac iddi gael ei thrin yn gyfartal â Chymraeg a Saesneg iaith gyntaf ar lefel TGAU?

Wel, mae'n fater, yn y pen draw, i Gymwysterau Cymru. Nhw sy’n gyfrifol am ddatblygu a chymeradwyo cymwysterau yng Nghymru. Wedi dweud hynny, rwy’n credu ei bod hi’n bwysig—ac rwy’n derbyn yn llwyr yr hyn y mae’r Aelod wedi ei ddweud—i hyrwyddo Iaith Arwyddion Prydain a hefyd i hyrwyddo’r ffaith fod cymwysterau ar gael yn Iaith Arwyddion Prydain. Mae'n fater y byddaf yn ei godi ar ei ran gyda Chymwysterau Cymru.

Mae tipyn o sôn wedi bod bod posibilrwydd y bydd y lwfans gweini, sef yr ‘attendance allowance’, yn cael ei ddatganoli i Gymru o San Steffan. Mae tua 100,000 o bobl yng Nghymru yn derbyn y budd-dal yma, ar gost o tua £400 miliwn y flwyddyn. Os bydd y budd-daliadau yma’n cael eu datganoli i Gymru, mi fydd yn rhaid penderfynu wedyn beth fydd rôl yr awdurdodau lleol. Ac mae Plaid Cymru bob tro, wrth gwrs, yn croesawu cael mwy o bwerau yng Nghymru er budd pobl Cymru, ond mae yna bryder mai dull o arbed arian ydy’r symudiad yma yn y pen draw. Sut ydych chi yn medru sicrhau na fydd pobl anabl hŷn yng Nghymru yn dioddef petai’r newid yma yn digwydd?

Mae yna hanes, wrth gwrs, anffodus yn y lle yma, lle mae yna fudd-daliadau wedi cael eu datganoli ond heb yr arian cyfan yn dod hefyd. Fe welsom ni hynny gyda’r budd-daliadau ynglŷn â threth y cyngor. Felly, nid ydym ni o blaid cael unrhyw bwerau heb ganiatâd y Cynulliad hyn, ac, wrth gwrs, nid ydym ni o blaid cael pwerau heb cyfanswm llawn yr arian yn dilyn y pwerau hynny. Felly, petai hynny’n cael ei gynnig i ni, fe fyddai hynny’n rhywbeth y byddem ni’n ei ystyried, ond fyddem ni byth eisiau cymryd unrhyw bwerau newydd heb fod yr arian yn dod a heb fod sicrwydd yn y tymor hir ynglŷn â ffynhonnell yr arian hynny hefyd.

Brif Weinidog, ym mis Mawrth y llynedd, yn rhan o raglen Getting Ahead 2, rhoddwyd £10 miliwn i Anabledd Dysgu Cymru dros bum mlynedd i weddnewid bywydau dros 1,000 o bobl ifanc 16 i 25 oed sydd ag anableddau dysgu neu anawsterau dysgu, ac mae hynny trwy ymgymryd â lleoliad gwaith â thâl sy'n para rhwng chwech a 12 mis. Beth mae'r ymrwymiad hwn yn ei ddangos am benderfyniad Llywodraeth Cymru i gynorthwyo pobl ag anableddau yng Nghymru, a sut mae hyn yn ymarferol yn helpu i newid bywydau pobl?

Wel, gallwn weld y canlyniadau drosom ein hunain, a gallaf ddweud ein bod ni’n gweithio gyda'n grŵp cynghori ar anabledd dysgu i ddatblygu cynllun gweithredu strategol ar anabledd dysgu. Bydd hwnnw’n destun ymgynghoriad eang yn ddiweddarach eleni er mwyn adeiladu ar y gwaith da sydd wedi ei wneud eisoes.